قرار است به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در محفظه دستگاه ام‌آرآی که شبیه تونل تنگ و باریکی می‌ماند کاملا بی‌حرکت باشید و از صدای دستگاه و حرکت تخت هم هراسی به دل راه ندهد تا تشخیص دقیقی از بیماری‌تان با بهره‌گیری از تصاویر ام‌آرآی ممکن شود.
هیچ کس مشتاق دریافت اسکن MRI نیست. برای بسیاری از ما، شنیدن این خبر که پزشکان ما انجام MRI را توصیه کرده اند، خبر ترسناکی است. کف دست‌هایمان شروع به عرق کردن می‌کند، دست‌هایمان ممکن است بلرزد و ذهن‌مان بلافاصله پر از ترس می‌شود، همانطور که ما پیش‌بینی می‌کنیم که چه خواهد شد.
اگر پزشک به شما توصیه کرده است که MRI انجام دهید، ممکن است واکنشی مانند این را تجربه کرده باشید. درک این امر ضروری است که این یک پاسخ معمولی است و مطمئناً شما تنها کسی نیستید که آن را دارید. همچنین مهم است که بدانیم، در حالی که پیش‌بینی این اسکن می‌تواند ترسناک باشد، این فرآیند به خودی خود بسیار کمتر از آنچه تصور می‌کنید ترسناک است. این فرآیند کاملاً بدون درد است و به جز اینکه برای مدتی بی حرکت بمانید، به چیزی بیشتر از شما نیاز ندارد.
بسیاری از ما فقط می‌شنویم که MRI با مخفف آن ذکر شده است، اما نام کامل آن چیز‌های بیشتری را در مورد انتظارات به ما می‌گوید. MRI مخفف تصویربرداری رزونانس مغناطیسی است. همانطور که از نام آن پیداست، این آزمایشی است که از امواج رادیویی و آهنربا‌های قدرتمند برای اسکن از آنچه در بدن شما می‌گذرد استفاده می‌کند و سپس آن را به کامپیوتر می‌فرستد تا پزشکان آن را بررسی کنند. این تصاویر بدون نیاز به انجام یک روش تهاجمی، اطلاعات مهمی در مورد چیز‌هایی که ممکن است در قسمت‌های مختلف بدن شما اتفاق بیفتد، به شما می‌دهند.
اگر علائمی را تجربه کرده اید و پزشک برای تشخیص شما تلاش می‌کند، ممکن است نیاز به انجام MRI داشته باشید. برای کمک به کشف مشکل، آن‌ها به تصاویر دقیقی از داخل بدن شما نیاز دارند. سپس آن‌ها می‌توانند از این اطلاعات استفاده کنند تا بفهمند چه مشکلی ممکن است باشد. علاوه بر این، اگر قبلاً برای بیماری یا آسیبی تحت درمان بوده اید، پزشکان ممکن است از MRI برای تعیین میزان عملکرد درمان و نحوه بهبودی بدن شما استفاده کنند.
در حالی که اشعه ایکس و سی تی اسکن روش‌های دیگری برای مشاهده داخل بدن شما هستند، مزیت MRI این است که شما را در معرض هیچ گونه اشعه یونیزان قرار نمی‌دهد. این امر MRI را راهی مطمئن‌تر و پایدارتر برای تشخیص و درمان بیماری‌ها می‌کند. این فرآیند کاملاً بدون درد است و در حالی که می‌تواند برای بیمار اعصاب خردکن باشد، کاملاً غیر تهاجمی است. تنها کاری که باید انجام دهید این است که در حالی که دستگاه MRI از داخل بدن شما عکس می‌گیرد ثابت بمانید.
نیازی به وحشت نیست اگر عصبی هستید، سعی کنید در عوض آن انرژی را برای آماده شدن برای اسکن آینده خود هدایت کنید.
۱. در صورت ابتلا به کلاستروفوبیا به پزشک خود اطلاع دهید
در طول مدت MRI، شما در یک دستگاه لوله‌ای شکل بسته دراز می‌کشید. مدت زمانی که در آنجا می‌گذرانید متفاوت خواهد بود چرا که ممکن است ماندن شما در آن فضا به یک ساعت هم برسد. اگر تا به حال با کلاستروفوبیا دست و پنجه نرم کرده اید، ممکن است متوجه شوید که این باعث اضطراب شدید شما می‌شود. برای کنار آمدن بهتر با این روند، قبل از موعد با پزشک خود صحبت کنید و نگرانی‌های خود و همچنین سابقه کلاستروفوبیا را توضیح دهید. آن‌ها ممکن است بتوانند دارویی را تجویز کنند که می‌توانید قبل از شروع عمل مصرف کنید؛ این دارو به شما کمک می‌کند در طول عکسبرداری MRI.X آرام بمانید.
۲. جواهرات خود را در خانه بگذارید
پوشیدن فلز یکی از مهمترین موارد در لیست کار‌هایی است که نباید قبل از MRI انجام دهید. از آنجایی که MRI اساساً یک آهنربای غول‌پیکر است، تکنسین‌های MRI از شما می‌خواهند تا قبل از ورود به دستگاه، اقلام فلزی را از خود جدا کنید، از جمله جواهراتی که ممکن است به تن داشته باشید. در حالی که بعید است در طول اسکن شما اتفاقی برای آن‌ها بیفتد، اما همیشه بهتر است که همه چیز را در نظر گرفته و خطر از دست دادن آن‌ها را به صفر برسانید.
۳. با پزشک خود صادق باشید
شرایط خاصی ممکن است نیاز به اصلاح روش MRI داشته باشد. به طور خاص، هر کاشت فلزی در هر نقطه از بدن می‌تواند مشکل ساز باشد، زیرا اسکن اساسا یک آهنربای غول پیکر است.
برخی از نگرانی‌های خاص که باید از آن‌ها آگاه بود عبارتند از:
سابقه مشکلات کلیوی
سابقه دیابت
بارداری
دستگاه ضربان ساز
دستگاه تزریق داروی کاشته شده مانند پمپ انسولین
ترکش یا زخم گلوله در گذشته
کاشت حلزون
پزشک شما فهرست گسترده‌ای از شرایطی مانند این موارد را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که انجام MRI برای شما ایمن است. مهم است که با آن‌ها روراست و صادق باشید، زیرا ارائه نادرست هر جنبه‌ای از سلامت شما می‌تواند منجر به مشکلاتی در اسکن شود. بحث در مورد سابقه پزشکی شما شاید مهمترین بخش آماده سازی MRI باشد.
قبل از MRI از چه چیز‌هایی باید اجتناب کرد؟
اکنون که کمی در مورد چگونگی آماده شدن برای MRI می‌دانید، اجازه دهید به طرف مقابل قضیه نگاه کنیم. قبل از انجام ام آر آی چه کار‌هایی را نباید انجام داد؟ در اینجا چند مورد از اولویت‌های اصلی که باید از آن‌ها آگاه باشید آورده شده است.
۱. پیرسینگ جدیدی نزنید
هنگامی که برای MRI خود مراجعه می‌کنید، باید هر سوراخ یا گوشواره بدن را بردارید. ام آر‌ای مشکلی برای پیرسینگ‌های بهبود یافته به وجود نمی‌آورد، اما اگر پیرسینگ بسیار جدید باشد و هنوز زخم ناشی از آن بهبود نیافته باشد، ممکن است در مدت زمانی که MRI طول می‌کشد، به سرعت بسته شود. برای جلوگیری از از دست دادن جای پیرسینگ، در هفته‌های منتهی به MRI خود از انجام هر گونه پیرسینگ جدید خودداری کنید.
۲. دستورات پزشک را نادیده نگیرید
اگر پزشک به شما می‌گوید که از مصرف برخی غذا‌ها اجتناب کنید یا قبل از MRI رژیم غذایی متفاوتی را امتحان کنید، حتما به توصیه‌های او عمل کنید. به همین ترتیب، اگر پزشک از شما خواست بیشتر ورزش کنید، داروی جدید مصرف کنید، داروی قدیمی را قطع کنید یا به هر طریقی برنامه خود را تغییر دهید، همانطور که می‌گویند عمل کنید. این امر به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که MRI شما تا حد امکان روان انجام می‌شود و نتایج دقیقی ایجاد می‌کند که به پزشکان کمک می‌کند تا آنجا که می‌توانند شما را به خوبی درمان کنند.
۳. برنامه خود را به هم نزنید
اگر پزشک شما هر گونه تغییری را به عنوان بخشی از آماده سازی اسکن MRI شما تجویز می‌کند، رعایت آن‌ها ضروری است. با این حال، اگر دستورالعمل‌های خاصی دریافت نکردید، سعی کنید تا حد امکان برنامه‌ای را در روز‌ها و هفته‌های قبل از اسکن تا حد امکان حفظ کنید. هر گونه دارویی را همانطور که معمولاً انجام می‌دهید ادامه دهید و شرکت در فعالیت‌های معمولی را متوقف نکنید. با حفظ سبک زندگی معمول خود، به شما کمک می‌کند تا مطمئن شوید که اسکن تا حد امکان دقیق است و اختلالات در عادات شما منجر به نتایج گمراه کننده نمی‌شود.
نگرانی و اضطراب قبل از MRI شایع است. چیزی برای خجالت نیست بهترین راه برای رفع بخشی از این نگرانی این است که تصور واضحی از آنچه در روز آزمایش انتظار دارید داشته باشید. در حالی که تجربه هر فرد کمی متفاوت خواهد بود، در اینجا به نکات کلی در مورد آنچه که باید هنگام گرفتن MRI انتظار داشت، اشاره می‌کنیم.
۱. زودتر برسید
وقتی بالاخره روز ام آر آی فرا رسید، باید زودتر به آنجا بروید. در صورت امکان، سعی کنید حداقل نیم ساعت قبل از زمان شروع برنامه ریزی شده در محل حاضر شوید تا مطمئن شوید که برای پر کردن فرم‌های صحیح وقت دارید. زمانی که منتظر دکتر هستید، کتاب، مجله یا چیزی بیاورید که با آن مشغول شوید، زیرا خیره شدن به ساعت و انتظار فقط شما را مضطرب‌تر می‌کند.
۲. آماده شوید
وقتی تکنسین با شما تماس گرفت و مدارک لازم را تکمیل کردید، لباس بیمارستان را به تن خواهید کرد. شما باید تمام اقلام فلزی، از جمله جواهرات، عینک، سنجاق سر، دندان مصنوعی، سمعک و حتی سوتین‌های فنر دار را بردارید. مطب مکانی امن برای شما برای نگهداری وسایلتان فراهم می‌کند و سپس شخصی شما را به داخل اتاق راهنمایی می‌کند.
خود دستگاه شبیه یک لوله فلزی بلند با سوراخ در یک انتهای آن است. یک میز به شکل تخت از سوراخ انتهای لوله بیرون می‌آید که روی آن دراز می‌کشید. سپس این میز به سمت لوله می‌رود، جایی که اسکن انجام می‌شود.
در برخی موارد، پزشکان ممکن است تصمیم بگیرند که لازم است از رنگ کنتراست برای برجسته کردن بهتر جنبه‌های خاصی از بدن در اسکن استفاده شود. اگر پزشکان نیاز به تجویز این رنگ در مورد شما داشته باشند، از طریق IV انجام می‌شود که معمولاً در قسمت بالایی بازو قرار می‌گیرد.
۳. انتظار نویز داشته باشید
دستگاه‌های ام آر آی پر سر و صدا هستند. در حالی که در اسکنر دراز کشیده اید، در حین انجام کار دستگاه، صدا‌های کوبنده و ضربان بلندی را خواهید شنید. برخی از مردم متوجه می‌شوند که سر و صدا خیلی دردسرساز نیست، در حالی که برخی دیگر آن را دوست ندارند. اگر مشکوک هستید که صدا‌ها ممکن است برای شما آزاردهنده باشد، از تکنسین خود بپرسید که آیا می‌تواند یک جفت هدفون یا گوش گیر برای کمک به کاهش تاثیر آن ارائه دهد.
۴. دراز بکشید
در طول اسکن، وظیفه شما این است که در حالی که دستگاه MRI کار خود را انجام می‌دهد، بی حرکت دراز بکشید. بازه‌ی زمانی اسکن متفاوت خواهد بود، اما بهتر است برای هر قسمت از بدن که نیاز به اسکن دارد بین ۴۵ دقیقه تا یک ساعت منتظر بمانید. می‌توانید تمام مدت با تکنسین صحبت کنید. آن‌ها ممکن است گهگاه از شما بخواهند که یک حرکت کوچک مانند تکان دادن انگشتان خود انجام دهید یا از شما سؤالات اساسی بپرسند. سعی کنید درخواست‌های آن‌ها را با کمترین حرکت اضافی تکمیل کنید.
اگر در هر زمانی مضطرب شدید یا نیاز دارید چیزی را با پزشک در میان بگذارید، به یاد داشته باشید که او می‌تواند صدای شما را بشنود. در حالی که بهتر است تمام طول MRI صحبت نکنید، ضروری است که هر گونه نگرانی را در صورت بروز بیان کنید. مطمئناً، در صورت بروز هر گونه ناراحتی، باید به پزشکان اطلاع دهید.
کلید موفقیت در MRI این است که تا حد امکان آرام باشید. سعی کنید بدن خود را ثابت و آرام نگه دارید. ممکن است ذهنتان سرگردان شود و سعی کنید روی چیزی خوشایند تمرکز کنید. با بی حرکت دراز کشیدن، تنفس عمیق و اجازه دادن به افکارتان، قبل از اینکه متوجه شوید، ام آر آی به پایان می‌رسد.
هنگامی که MRI شما تمام شد، بخشی که احتمالاً باعث استرس شما می‌شد تمام شده است و اکنون می‌توانید آرام باشید. همانطور که برای انجام MRI مهم بود بدانیداز قبل باید چه چیزی را رعایت کنید و انتظار چه را داشته باشید، با این حال، ایده خوبی است که بدانید بلافاصله پس از MRI چه چیزی اتفاق می‌افتد.
۱. ایمن بمانید
اگر پزشک شما دارو یا مسکنی برای کمک به کاهش تنگنا هراسی ناشی از حضور در دستگاه‌های MRI به شما داده است، رانندگی به خانه برای شما بی خطر نخواهد بود. این دارو یا هنوز موثر خواهد بود یا ممکن است در حال از بین رفتن باشد، اما در هر صورت، شما به اندازه کافی هوشیار نخواهید بود تا خود را ایمن به خانه برسانید. برای این کار از قبل برنامه ریزی کنید و از کسی بخواهید که با شما بیاید یا از کسی بخواهید که شما را به خانه برساند.
۲. مراقب واکنش‌های آلرژیک باشید
برای بیماران واکنش‌های آلرژیک به رنگ کنتراست غیرمعمول است، اما غیرممکن نیست. اگر پزشکان شما از این رنگ برای MRI استفاده کردند، حتماً در ساعات بعد از عمل مراقب علائم واکنش آلرژیک باشید. فقط تعدادی از علائمی که باید مراقب آن‌ها بود عبارتند از:
کهیر
خارش
تنگی نفس
اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، با پزشک یا مرکز تصویربرداری که در آن MRI خود را انجام داده اید تماس بگیرید و نگرانی خود را گزارش دهید. اگر واکنش شدید است، دریغ نکنید که برای درمان به اورژانس مراجعه کنید.
ام‌آرآی نوعی تصویربرداری با ایجاد میدان مغناطیسی است که بیمار در داخل این میدان قرار داده می‌شود و توسط ارسال امواج صوتی رادیویی و دریافت آن، امواج از بدن بیمار تصویر‌هایی می‌سازد و با پردازش رایانه‌ای پیشرفته به تصاویر آناتومیک بدن تبدیل می‌شود.
دکتر حسن هاشمی، دبیر بورد رادیولوژی تهران در این باره می‌گوید: ام‌آرآی یک روش تصویر برداری از بدن است که با امواج رادیویی در یک میدان مغناطیسی قوی انجام می‌گیرد و، چون دارای اشعه ایکس و پرتو‌های یونیزان نیست، عوارض آن‌ها را هم ندارد.
ام‌آرآی برای اسکن بدن جهت دیدن آسیب‌های وارد شده و نیز پیدا کردن مشکلات مربوط به بیماری‌های قلبی- عروقی، تصویربرداری ستون فقرات، مشاهده دقیق بافت‌های سرطانی و حتی در تشنج‌ها انجام می‌شود.
به گفته دکتر هاشمی، اگر قبل از ام‌آرآی با بیمار صحبت شود و از بی‌ضرری آن بیمار را مطلع کنیم بیمار فرایند انجام آن را بهتر تحمل خواهد کرد. از سوی دیگر، چون بیمار هنگام ام‌آرآی صدا‌های بلندی می‌شنود، ممکن است نتواند تحمل کند و همیشه نیاز به گذاشتن پنبه در گوش وجود دارد.
گاهی نیز به دلیل ترس بیمار نسبت به این صدا‌ها و نیز ترس از محوطه تنگ (clastrophobia) ممکن است احتیاج به بیهوشی برای تحمل زمان تصویربرداری باشد.
جالب است بدانید که از کودکان هم در هر سنی می‌شود ام‌آرآی گرفت. طی سه ماهه دوم و سوم بارداری نیز در صورت ضرورت، منعی برای ام‌آرآی وجود ندارد، ولی از انجام ام‌آرآی با تزریق در حاملگی باید پرهیز کرد مگر راه دیگری برای تشخیص نباشد.
همچنین انجام ام‌آرآی برای بیماران قلبی و ریوی منعی ندارد. کما اینکه در حال حاضر ام‌آرآی قلب، نقش ارزشمند و قابل توجهی در تشخیص بیماری‌های قلبی دارد.
دکتر مرتضی صانعی‌طاهری، مدیر گروه رادیولوژی شهید بهشتی با تاکید بر اینکه ام‌آرآی، خطری برای بیماران ندارد، می‌گوید: با توجه به وجود میدان مغناطیسی قوی لازم است که قبل از وارد شدن به اتاق ام‌آرآی لباس‌ها تعویض شود و هیچ گونه فلزی نیز همراه بیمار نباشد.
همان گونه که گفته شد ام‌آرآی در تمامی سنین از جمله کودکان انجام می‌شود و منعی ندارد.
اما برای تهیه تصاویر با کیفیت بالا لازم است در مدت زمان انجام ام‌آرآی بیمار کاملا بی‌حرکت باشد و به همین علت در کودکان و شیرخوران یا کسانی که از فضا‌های بسته ترس دارند، بیهوشی انجام می‌شود.
به گفته دکتر صانعی برای دستیابی به تشخیص مناسب و درست، سه اصل باید رعایت شود:
لزوم استفاده از دستگاهی با استاندارد و داشتن ابزار‌ها و نرم افزار‌های تخصصی
استفاده از پروتکل‌های مشخص شده و استاندارد مطابق با منابع علمی و کارشناسان متبحر
رادیولوژیست کار آزموده و با تجربه
به دلیل اینکه داشتن قطعات فلزی در بدن مانند باتری یا دریچه مصنوعی قلب، سمعک، کاشت حلزون گوش، شنت فلزی مغز و پلاتین در اندام‌ها می‌تواند منجر به خطرآفرین شدن ام‌آرآی شود، بیماران باید پیش از تصویربرداری تمام قطعات فلزی شامل جواهرات، زینت‌آلات، ساعت، کارت اعتباری، تلفن همراه و... را از خود دور کنند و فقط با لباس‌های یک بار مصرف مخصوص وارد اتاق تصویربرداری شوند.
همچنین برای انجام ام‌آرآی سر و صورت، افراد باید توجه کنند آرایش (ممکن است حاوی سرب باشد) و لنز چشم نداشته باشند، چون منجر به اختلال در تصویربرداری می‌شود.
بعلاوه بیماران باید پیش از تزریق ماده حاجب (در موارد مورد نیاز) هر نوع حساسیت غذایی و دارویی را به پرسنل اطلاع دهند و از چهار ساعت قبل ناشتا باشند.
منبع: جام جم
