مصطفی یک مرد ۴۰ ساله در یک مغازه سلمانی در یکی از محله‌های استانبول می‌گوید: «اردوغان دوست دارد طوری رفتار کند که دلسوزی دیگران را جلب کند. حالا که نارضایتی از او زیاد است، می‌خواهد طوری رفتار کند تا نظر مردم را از عملکردش پرت و محبت طلب کند. تمام این داستان بیماری هم برای پرت کردن حواس مردم از عملکرد بد اقتصادی اوست. سال گذشته ترکیه رکورد تورم را در تاریخ خودش شکسته است. اما اردوغان باز هم می‌خواهد در قدرت بماند.»
شایع شده است که رجب طیب اردوغان پیش از انتخابات از دنیا می‌رود، می‌گویند این یک پیشگویی است که چند هفته پیش «سی‌ان‌ان» ترک آن را منتشر کرده است، چیزی در ردیف پیش‌بینی نتایج بازی‌های فوتبال توسط اختاپوس و توسل به جادوگری برای بردن در رقابت‌های سیاسی. این البته شاید مسخره‌ترین حرفی که در مورد نتیجه انتخابات ترکیه در کوچه و خیابان شنیده می‌شود باشد، اما تنها نمونه از اخبار جعلی و اطلاعات ناقصی که چپ و راست در پس زمینه انتخابات ترکیه به گوش می‌رسد، نیست.
به گزارش اعتماد، از روز چهارشنبه که یک گفت‌وگوی تلویزیونی زنده اردوغان در یکی از رسانه‌های حامی دولت برای دقایقی قطع شد، گفتگو در مورد وضعیت سلامتی او به یکی از داغ‌ترین بحث‌های انتخاباتی ترکیه تبدیل شده است. رییس‌جمهور فعلی ترکیه در جریان همان مصاحبه زنده، بعد از یک تنفس بیست دقیقه‌ای به جمع روزنامه‌نگارانی که شاهد مصاحبه زنده او بودند، برگشت و گفت که حالش خوب است، او همچنین گفت که «چنین حوادثی» در جریان یک هفته کاری بسیار شلوغ مانند آن چیزی که اردوغان در هفته گذشته پشت سر گذاشته، عادی است. با این وجود کمپین اردوغان اعلام کرد که سه برنامه از پیش برنامه‌ریزی شده او را در منطقه آناتولی در روز چهارشنبه لغو خواهد کرد، بعد از اینکه اواخر شب چهارشنبه، کمپین اردوغان اعلام کرد که برنامه‌های روز پنجشنبه رییس‌جمهور هم لغو شده و او در مراسم افتتاح یک نیروگاه اتمی به صورت تله‌کنفرانس شرکت خواهد کرد، شایعات در مورد وضعیت سلامتی رییس‌جمهور به سرعت افزایش پیدا کرد.
گفتگو در مورد اینکه ممکن است اردوغان سکته کرده باشد، از چند حساب توییتری که متعلق به افرادی ساکن خارج از ترکیه هستند آغاز شد، اما وزیر بهداشت ترکیه چهارشنبه شب هم در توییتر و هم پنجشنبه صبح در چند بخش خبری در تلویزیون‌های ترکیه اخبار در مورد سکته رییس‌جمهور را رد کرد.
با این وجود انتشار اطلاعات ناقص و غلط در مورد انتخابات وارد مرحله‌ای تازه‌تر شده است. حوادث جدید، مساله حملات مسلحانه به دفتر‌های حزب عدالت و توسعه در گوشه و کنار ترکیه را که دستمایه‌ای برای فشار بیشتر به احزاب چپ‌گرای حاضر در انتخابات شده بود، عقب زده است. حالا در کافه‌ها و اینجا و آنجا هر جا که جمع‌های کوچکی برای حرف سیاسی تشکیل می‌شود، بحث داغ مردم در مورد سلامت اردوغان است. اردوغان می‌گوید که پزشکان وضعیت او را «آنفلوآنزای معده» تشخیص داده‌اند که بیماری شایع این فصل در ترکیه است. کمپین اردوغان تا بهبودی حال رییس‌جمهور، معاون او فواد اوکتای را به جای او در برنامه‌های انتخاباتی قرار داده است.
نگرانی در مورد وضعیت سلامت اردوغان بی‌سابقه نیست، آخرین باری که سلامتی اردوغان خبرساز شده بود، به چند هفته بعد از کودتای شکست خورده علیه دولت او در سال ۲۰۱۶ برمی‌گردد. در حادثه‌ای مشابه آنچه روز چهارشنبه رخ داد، در سال ۲۰۱۶ هم برنامه اردوغان در جریان یک مصاحبه زنده تلویزیونی دچار وقفه شد. مانند این دفعه، از حادثه قبلی هم تصویری وجود ندارد یا منتشر نشده است. بار قبل، شبکه خبری وقفه را با تبلیغات پر کرد و اردوغان دوباره به مصاحبه برگشت. یک‌بار دیگر در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ موقتی اردوغان به دلیل مشکل گوارشی تحت عمل جراحی قرار گرفته بود، سلامت او تیتر اخبار و مساله روز ترکیه شده بود. با این حال، اردوغان تا امروز از همه این چالش‌ها بدون آسیب جدی به شهرت، اعتبارش بیرون آمده است.
نیروگاه اتمی که روز پنجشنبه افتتاح شده است، یکی از چندین نیروگاه اتمی است که با مشارکت روسیه در این کشور ساخته شده است. عمده مالکیت چهار نیروگاه اتمی آق‌قویو متعلق به روسیه است، خیلی اتفاقی افتتاح یکی از این پروژه‌ها که کلنگ آن سال‌ها پیش به زمین خورده بود با تقویم یکی از حساس‌ترین انتخابات ترکیه همزمان شده است. به هر حال، حضور روز پنجشنبه اردوغان در برابر دوربین‌ها نشان می‌داد که رییس‌جمهور ۶۹ ساله ترکیه اگر به شدت بیمار نباشد، اما حتما خسته است.
شایعه‌ها البته به‌رغم این حضور تلویزیونی، تمام نشده است. مردم دوست دارند حرف بزنند و نظراتی که کمپین اردوغان از آن خوشش نمی‌آید، از نظراتی که ممکن است کمپین او از آن استقبال کنند، بیشتر به گوش می‌رسد. مصطفی یک مرد ۴۰ ساله در یک مغازه سلمانی در یکی از محله‌های استانبول می‌گوید: «اردوغان دوست دارد طوری رفتار کند که دلسوزی دیگران را جلب کند. حالا که نارضایتی از او زیاد است می‌خواهد طوری رفتار کند تا نظر مردم را از عملکردش پرت و محبت طلب کند. تمام این داستان بیماری هم برای پرت کردن حواس مردم از عملکرد بد اقتصادی اوست. سال گذشته ترکیه رکورد تورم را در تاریخ خودش شکسته است. اما اردوغان باز هم می‌خواهد در قدرت بماند.»
اردوغان در حال حاضر بیست و یکمین سال حضور خود در قدرت را سپری می‌کند. ترکیه سال گذشته با تورم نقطه به نقطه‌ای بالاتر از ۸۰ درصد روبهرو بوده، این رقم در بیست و چهار سال گذشته بی‌سابقه است، هر چند دولت موفق شده تورم را در طول یک‌سال به ۴۰ درصد کاهش دهد، قیمت‌ها هم مثل بدبینی به دولت مستقر ترکیه هنوز به نسبت قبل از پاندمی به شکل قابل ملاحظه‌ای بالاست.
حداقل حقوق در ترکیه برای سال جاری رقمی در حدود ده هزار لیر ترکیه، معادل حدود ۵۰۰ دلار، تعیین شده است. هر چند به نظر می‌رسد که این رقم باید جوابگوی هزینه‌های زندگی حتی در شهر‌های گرانی مثل استانبول باشد، مردم و به خصوص جوان‌تر‌ها همچنان احساس می‌کنند که روز به روز فقیر‌تر می‌شوند.
زینب یک دانشجوی بیست و دو ساله که در یک کتابفروشی کار می‌کند، می‌گوید: «حداقل حقوق برای کسانی است که کار ثابت دارند. بیشتر کسانی که در سن پایین و به صورت پاره‌وقت کار می‌کنند، کار ثابت ندارند. خیلی از کسانی که سی یا سی و پنج ساله هستند هم نمی‌توانند کار ثابتی پیدا کنند. من برای هر هشت ساعت کار در کتابفروشی ۲۰۰ لیر دریافت می‌کنم، یعنی هفته‌ای ۴۰۰ لیر و در مجموع ماهی ۱۶۰۰ لیر. رفتن از خانه تا دانشگاه با وسایل حمل و نقل عمومی تقریبا به همین اندازه در می‌آید، یعنی تمام پولی که درمی‌آورم را خرج جابه‌جایی در شهر می‌کنم. خوب ما از این وضعیت راضی نیستیم.»
یک نظرسنجی که توسط المانیتور انجام شده، نشان می‌دهد که ۴۵ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی اعتقاد دارند کشور ترکیه در مسیر غلطی حرکت می‌کند، در حالی که تنها ۳۰ درصد از شرکت‌کنندگان فکر می‌کنند مسیری که اردوغان در پیش گرفته، درست است. بیش از شصت درصد شرکت‌کنندگان در نظرسنجی المانیتور می‌گویند از عملکرد دولت اردوغان رضایت ندارند، در حالی که اندکی بیش از ۳۵ درصد از آن‌ها معتقد هستند که عملکرد دولت اردوغان رضایت‌بخش است.
با وجود اینکه برخی مردم به حال بد اردوغان بدبین هستند و آن را حربه‌ای انتخاباتی می‌دانند، خیلی‌ها هم واقعا نگران آن چیزی که در هفته‌های آینده در کشور رخ می‌دهد، هستند. ترس عمومی از اینکه کشور به یک دوره دیگر از بی‌ثباتی سیاسی وارد شود و درگیری بر سر قدرت باعث شود بحران اقتصادی از اینکه هست هم بدتر و شدیدتر شود، در حرف‌های مردم به وضوح شنیده می‌شود.
در یک میوه‌فروشی صاحب مغازه با یادآوری دوران درگیری‌های سیاسی در تاریخ معاصر ترکیه می‌گوید: «همه می‌گویند آزادی می‌خواهند، می‌گویند اردوغان، چون مسلمان است بد است، الان هم کسی نیست که آزاد نباشد، آن‌هایی که می‌گویند آزادی می‌خواهند و علیه اردوغان هستند، می‌خواهند به دوران آشوب برگردند، همین حالا هم حمله‌های تروریستی بیشتر شده، دفاتر حزب اردوغان را هدف قرار می‌دهند، چون نمی‌خواهند کشور روی آرامش ببیند. می‌گویند دولت اردوغان فاسد است، همه کسانی که در سیاست هستند فاسد هستند، می‌خواهند بروند جیب‌های خودشان را پر کنند، هر کسی که دستش به قدرت برسد می‌خواهد جیب خودش را پر کند.»
آنچه مخالفان اردوغان علیه او استفاده می‌کنند، سقوط ترکیه در لیست شفافیت و همین طور باقی ماندن ترکیه در فهرست خاکستری FATF، گروه ویژه اقدام مالی است. ترکیه در فهرست سال ۲۰۲۱ شاخص ادراک فساد سازمان شفافیت بین‌الملل، در میان ۱۸۰ کشور فهرست شده در رتبه ۱۰۱ قرار دارد و حضورش در فهرست خاکستری گروه ویژه اقدام مالی باعث شده است که تحت نظارت شدید در مورد تامین مالی تروریسم، پولشویی و فساد سازمانی قرار بگیرد. علاوه بر این، انتقاد‌ها به محدود کردن آزادی بیان جدی و تند است، در آخرین گزارش سالانه خانه آزادی، ترکیه از رده «تا حدودی آزاد» به رده «غیر آزاد» سقوط کرده است.
حضور ویدیوکنفرانسی اردوغان در افتتاحیه نیروگاه اتمی «آق‌قویو» و اخبار در مورد گفت‌وگوی تلفنی او با پوتین در روز پنجشنبه، به تمام گفتگو‌ها در مورد سلامتی رییس‌جمهوری فعلی پایان نداده است، اما بحث‌های جدیدی در مورد اینکه اردوغان نیروگاهی نیمه کاره یا اقلا دستاوردی که متعلق به دولت خودش نیست را افتتاح کرده هم برانگیخته است.
بسته به اینکه در کجای شهر استانبول یا در کدام استان ترکیه یا در کدام بخش جغرافیایی این کشور از مردم در مورد انتخابات سوال کنید، عقاید محکمی در مورد اینکه چه کسی در انتخابات پیروز می‌شود خواهید شنید، بسته به اینکه در شهر هزار ملتی مثل استانبول از چه کسی به چه ریشه فرهنگی و حزبی در مورد نتیجه انتخابات سوال کنید هم باز همین وضعیت تکرار خواهد شد. هم بین کسانی که طرفدار حل شدن بیشتر ترکیه در اردوگاه غرب هستند، هم بین کسانی که طرفدار نزدیک شدن بیشتر ترکیه به روسیه هستند، هر دو کمپین اردوغان و قلیچداراوغلو طرفدارانی دارند. در حالی که قلیچداراوغلو می‌گوید در صورت انتخاب شدن تلاش می‌کند روابط ترکیه با «غرب» و «دنیای متمدن» را بهتر کند، اصلاح روابط ترکیه با اسراییل باعث شده است اردوغان کمتر به عنوان چهره‌ای که منافع گروهی خود را به منافع کشورش ترجیح می‌دهد، شناخته شود. از طرف دیگر، مقاومت اردوغان در برابر پیوستن سوئد به ناتو به دلیل توهین به قرآن در یکی از تظاهرات‌های گروه‌های سیاسی مخالف ترکیه در این کشور، خودداری امریکا از تعهد به تسلیح ترکیه با جنگنده‌های f-۳۵ منجر به برخی دفاع‌ها از سیاست ترکیه در برابر غرب و نزدیکی آن به روسیه شده است.
بسته به اینکه نظرسنجی‌ها به کدام کمپین رسانه‌ای یا کدام جریان قدرت در غرب یا شرق یا کدام حزب سیاسی در داخل و خارج ترکیه نزدیک باشند، پیش‌بینی آن‌ها از برنده انتخابات متفاوت است. تنها چیزی که اغلب نظرسنجی‌ها در آن مشابه هستند نزدیکی قابل ملاحظه دو کاندیدا در انتخابات پیش رو است، مساله‌ای که می‌تواند چالش جدی پیش روی پیروز احتمالی انتخابات باشد.
اردوغان از ۱۹۸۹ تا به حال در هیچ انتخاباتی شکست نخورده است. علاوه بر این، سابقه ذهنی از خط و نشان کشیدن او علیه اسراییل و مقاومت او در برابر پیوستن سوئد به ناتو، در کنار جایگزین کردن روسیه به جای امریکا در معامله جنگنده‌ها باعث شده است که از او چهره‌ای مقتدر و کاریزماتیک ساخته شود. همزمان، قلیچداراوغلو که برخی مطبوعات هواداراش به او لقب کمال گاندی داده‌اند، نه تنها از اردوغان مسن‌تر است، بلکه سابقه درخشانی هم در پیروزی در انتخابات ندارد. او علاوه بر این خودش اعتراف می‌کند که آدم بلندپروازی نیست، می‌گوید هدفش از شرکت در انتخابات بازگرداندن دموکراسی به ترکیه است. او در مصاحبه‌ای با مجله تایم گفته است: «از من می‌پرسند بعد از رسیدن به قدرت می‌خواهی چه کاری انجام دهی؟ سیستم حکومتی کشور را به پارلمانی برمی‌گردانم تا مردم یک‌بار دیگر از دموکراسی که ما برای مدت طولانی در سایه آن زندگی می‌کردیم، لذت ببرند. بعد از آن یک گوشه می‌نشینم و با نوه‌هایم بازی می‌کنم.»
قلیچداراوغلو در توصیف خودش می‌گوید: «به هر حال من آدم آرامی هستم، من خونسردی خودم را در برابر انتقاد‌های تند حفظ می‌کنم، بعدا برای پاسخ دادن به آن‌ها وقت هست.» به نظر می‌آید قلیچداراوغلو تمام آن چیزی است که اردوغان نیست؛ او بسیار آرام است و زندگی خصوصی خود را دور از انظار عمومی نگه می‌دارد، از متلک‌پرانی و گفتن حرف‌های گوشه‌دار خودداری می‌کند و همسرش در توصیف او می‌گوید: «کار بسیار سختی است که بخواهید یک دعوای کوچک با او راه بیندازید.» برای خیلی‌ها این مشخصات به معنی فاصله گرفتن از تندی و شلوغی دوران اردوغان است، اما سوالی که وجود دارد، این است که آیا با این «خوش اخلاقی»، قلیچداراوغلو می‌تواند در برابر دولتی که مخالفانش مهم‌ترین ویژگی آن را فساد می‌نامند، مقاومت کند و به پیروزی برسد یا نه؟
در حالی که رای‌گیری از مردم ترکیه که در بیرون از مرز‌های این کشور زندگی می‌کنند آغاز شده است، درصد‌های نزدیک به هم دو کاندیدای ریاست‌جمهوری در نظرسنجی‌ها باعث شده است گمانه‌زنی در مورد احتمال رفتن انتخابات به دور دوم تشدید شود. تجربه انتخابات ۲۰۲۱ شهرداری استانبول نشان داده که یک رای شکننده برای قلیچداراوغلو ممکن است مسیر خروج اردوغان از کاخ ریاست‌جمهوری را با دست‌انداز روبهرو کند. در صورتی که قلیچداراوغلو با رای شکننده پیروز انتخابات شود، بازو‌های حزب عدالت و توسعه در دستگاه قضایی می‌توانند نتیجه انتخابات را با پرسش روبهرو کنند و با باطل کردن برخی آرا منجر به ابطال و تکرار انتخابات شوند. در این صورت ممکن است ترکیه صحنه درگیری و اعتراض‌های خیابانی شود. سوال این است که آیا قلیچداراوغلو می‌تواند چنین صحنه‌ای را مدیریت کند یا نه؟ خودش در پاسخ به مجله تایم می‌گوید لازم نیست کسی نگران چنین احتمال‌هایی باشد. او با اعتماد به نفس می‌گوید کمپینش برنده خواهد شد، بردش در انتخابات قاطع خواهد بود و اردوغان بدون بهانه قدرت را ترک خواهد کرد.
در هر صورت، بیش از سه احتمال در برابر انتخابات ترکیه وجود ندارد و برای دیدن اینکه کدام یکی از این احتمالات، پیروزی اردوغان، پیروزی قلیچداراوغلو یا کشیدن درگیری به دور دوم، اتفاق خواهد افتاد، باید دو هفته دیگر صبر کرد.
