در آستانه سفر هیثم‌بن طارق، پادشاه عمان به ایران، شاهد مبادله اسدالله اسدی، دیپلمات زندانی در بلژیک و اولیویه وندکاستیل، شهروند بلژیکی زندانی در ایران بودیم؛ مبادله‌ای که در تحقق یافتن آن عمان نقش واسطه و میانجیگری داشت.
این در حالی است که گمانه‌زنی می‌شود همانند سال ۱۳۹۰، حضور پادشاه عمان ایران، حامل پیام‌های مهمی از سوی آمریکا، غرب و کشور‌های عربی برای ایران باشد؛ به‌طوری‌که گشایش‌های سیاسی و اقتصادی و امنیتی با محوریت هسته‌ای برای کشور رقم بزند. هرچند برخی از کارشناسان درباره گشایش پرونده هسته‌ای ایران و مهمتر از آن، لغو تحریم‌ها دیدگاه و نظرات دیگری دارند و براین باورند که تنها راهکار برون‌رفت از تحریم‌ها مذاکره مستقیم ایران با آمریکا است. با این حال این سفر قطعاً در راستای عادی‌سازی روابط ایران و کشور‌های مهم عربی مانند عربستان و مصر تاثیر خواهد داشت.
به گزارش هم‌میهن، وزارت خارجه عمان روز جمعه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «عمان موفق به میانجیگری بین بلژیک و ایران برای حل مسئله شهروندان زندانی شد؛ افرادی که از سوی تهران و بروکسل آزاد شدند، در همین روز به مسقط منتقل خواهند شد.»
براین اساس اسدالله اسدی، دیپلمات زندانی در بلژیک و «اولیویه وندکاستیل» شهروند بلژیکی زندانی در ایران روز گذشته آزاد شدند و به مسقط عمان رفتند و در نهایت هر دو به کشورشان بازگشتند. گفته می‌شود میانجیگری عمان در پاسخ به درخواست دولت‌های ایران و بلژیک برای کمک به حل و فصل مسئله اتباع دو کشور بوده که تلاش‌های عمان منجر به توافق دو طرف برای آزادی متقابل شد.
حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، در واکنش به این رخداد، در توئیتر از پادشاهی عمان بابت میانجیگری در این موضوع تشکر کرده است. او در این در توئیت نوشت: «آقای اسدالله اسدی، دیپلمات بی‌گناه کشورمان که برخلاف حقوق بین‌الملل و به‌طور غیرقانونی بیش از دو سال در آلمان و بلژیک بازداشت بود، هم‌اکنون در راه بازگشت به وطن است و به زودی وارد ایران عزیزمان خواهد شد. از تلاش‌های مثبت سلطنت عمان در این مسیر تشکر می‌کنم.» الکساندر دی کرو، نخست‌وزیر بلژیک، نیز اعلام کرد: «اولیویه وند کاستیل که به‌مدت ۴۵۵ روز در تهران بازداشت بود؛ آزاد شد.» البته تبادل دو زندانی ایران و بلژیک ماه‌هاست که در دستور کار دو کشور قرار دارد.
تابستان ۲۰۲۲ معاهده‌ای بین ایران و بلژیک امضا شد که اجازه انتقال متقابل زندانیان را می‌داد؛ متنی که به‌عنوان تنها راه برای آزادی آقای وند کاستیل ارائه شده است. براساس این عهدنامه دو کشور می‌توانند اتباع خود که در کشور مقابل زندانی هستند را تحویل گرفته تا ادامه دوره حبس را در کشور خود سپری کنند. این معاهده اخیراً اجرایی شده است. همچنین نشریه بلژیکی تایمز بروکسل ۱۲ مهر ۱۴۰۱- نوشت: «دادگاهی در بلژیک طرح دولت و مصوبه پارلمان این کشور مبنی بر قانون استرداد زندانیان با ایران را تایید کرده است.» به این ترتیب، دادگاه به دولت این کشور اجازه داده است که اسدالله اسدی، دیپلمات ایرانی که در دادگاه‌های بلژیک به اقدام تروریستی محکوم شده است را به ایران بازگرداند و در مقابل یک امدادگر بلژیکی، اولیویه وندکاستیل، که از ماه فوریه گذشته در ایران زندانی است را آزاد کند. اهمیت این مبادله به اندازه‌ای بود که دولت بلژیک برای این مبادله مصوبه‌ای را در پارلمان خود تصویب کرد تا این مبادله انجام شود، اما به دلیل اعتراضات مدنی این مبادله معلق ماند و حال کشور عمان همانند همیشه با میانجیگری موفق شد تا این مبادله به سرانجام برسد.
روز گذشته تصویری از حضور اسدالله اسدی، با سبد گل در میان برخی از مقامات از جمله علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت و کاظم غریب‌آبادی، دبیر ستاد حقوق بشر منتشر شد. اسدی ۵۰ساله که پیش از این به عنوان دیپلمات در سفارت ایران در اتریش کار می‌کرد، در سال ۲۰۲۱ میلادی از سوی دادگاه شهر آنتورپ به اتهام برنامه‌ریزی برای بمب‌گذاری در نشست سالانه مجاهدین خلق در فرانسه، به ۲۰ سال حبس محکوم شد. اسدالله اسدی، دیپلمات ایرانی سفارت ایران در اتریش ۱۱ تیرماه سال ۱۳۹۷ درحالی‌که ایام تعطیلات خود را در نزدیکی شهر آشافنبورگ واقع در ایالت بایرن آلمان می‌گذراند، با حکم جلبی که توسط دولت بلژیک در اتحادیه اروپا صادر شده بود، دستگیر شد.۲۰ تیرماه سال ۱۳۹۸، دادستانی کل آلمان مدعی شد که وی به یک زوج ساکن در آنتورپ در بلژیک سفارش داده تا میتینگ سالانه منافقین را منفجر کنند. بعد از دستگیری اسدی که دبیر سوم سفارت ایران در اتریش بود، دولت این کشور با لغو مصونیت دیپلماتیک موجب شد تا آلمان وی را به بلژیک مسترد کند.، اما اسدی در مقابل آزادی اولیویه وندکاستیل، به ایران بازگشت. اولیویه وندکاستیل، امدادگر بلژیکی که در حوزه پناهجویان افغان کار می‌کرد، در بهمن‌ماه ۱۴۰۰ در ایران دستگیر و به زندان طولانی‌مدت محکوم شد. او مدتی به عنوان مدیر برنامه «شورای پناهندگان» که یک نهاد نروژی است، در ایران کار کرده بود و مقام‌های ایران اتهام او را جاسوسی عنوان می‌کردند. وندِکاستیل به جاسوسی، همکاری با دولت آمریکا، قاچاق ارز و پولشویی متهم شده بود.
کاظم غریب‌آبادی، معاون بین‌الملل قوه قضاییه که برای استقبال از اسدالله اسدی در فرودگاه حضور داشت، اظهار کرد: «بعد از تلاش بسیار گسترده دستگاه‌های ذی‌ربط وزارت خارجه، قوه‌قضائیه و سایر دستگاه‌ها شاهد حضور و آزادی اسدی هستیم و به خانواده ایشان و مردم عزیز ایران تبریک می‌گویم. خانواده و خودشان در این سال‌ها بسیار اذیت شدند. حقوق ایشان مطابق با حقوق بین‌الملل بسیار نقض شده است. ایشان دیپلمات ایران در سفارت‌مان در اتریش بودند و طبق حقوق بین‌الملل و کنوانسیون ۱۹۶۱ نمی‌توان دیپلمات‌ها را بازداشت کنیم، حتی اگر در کشور ثالث باشند یا در حال بازگشت به محل ماموریت‌شان یا به کشور خودشان؛ و ایشان دقیقا همین وضعیت را داشت.» او گفت: «حکم بازداشت ایشان توسط بلژیک و دستگیری ایشان در آلمان و لغو مصونیت دیپلماتیک ایشان توسط دولت اتریش خلاف اصول و قوانین بین‌المللی است.» غریب‌آبادی اظهار کرد: «ایشان پنج سال بسیار سختی و رنج کشید و همچنین خانواده ایشان؛ اما الان خوشحالیم که بعد از این مدت شاهد آزادی ایشان هستیم و امیدواریم زندانیان ایرانی دیگر هم با تلاش دستگاه‌های ذی ربط آزاد شوند.»
دقایقی پس از منتشر شدن خبر آزادی «اسدالله اسدی»، دیپلمات ایرانی، گروه تروریستی منافقین با صدور بیانیه‌ای رضا پهلوی را عامل این شکست دیپلماتیک معرفی کرد. در این متن، آزادی دیپلمات ایرانی لکه ننگی اعلام شده که تا ابد بر دامن دولت بلژیک خواهد ماند. این در حالی است که رضا پهلوی چندی قبل با حضور در پارلمان بلژیک، مجاهدین خلق را یک گروه دیکتاتور و تروریست معرفی کرده بود. دادگاه‌های بلژیک اسدالله اسدی را به تلاش برای بمب‌گذاری در مراسم تجمع منافقین متهم کرده بودند. مسیح علی‌نژاد نیز با انتشار توئیت تندی از اتحادیه اروپا انتقاد کرد.
سفر دوروزه پادشاه عمان در راستای تقویت روابط دوستانه دو کشور و به دعوت سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران انجام خواهد شد. این سفر در چارچوب مشورت و هماهنگی میان سران دو کشور در زمینه‌های مختلف، گسترش همکاری‌ها و بررسی آخرین تحولات منطقه و جهان است. یک هیئت بلندپایه نیز پادشاه عمان را در این سفر همراهی می‌کند. البته پادشاه عمان پیش از این سفر در یک اقدام واسطه‌ای موجب آزاد شدن دو زندانی ایران و بلژیکی شد و یکشنبه گذشته در سفری رسمی و دوروزه به مصر شرایط را برای دیدار و گفتگو با عبدالفتاح سیسی، رئیس‌جمهور مصر با همتای ایرانی فراهم کرده است. کشور عمان سیاست خارجی خود را بر مبنای تنش صفر با همه همسایگان و کشور‌های منطقه بنا کرده و این سیاست به سلطان‌نشینن عمان این توانایی را می‌دهد که نقش میانجی در مناقشات منطقه‌ای را بر عهده بگیرد و پیام‌های طرفین درگیر در منطقه را به هم برساند و میانجی صلح در منطقه باشد. سیاست بی‌طرفی عمان که عضو مهمی در شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیه عرب محسوب می‌شود برای ایران نیز بسیار سودمند است و عمان به‌عنوان کشور معتمد ایران در بسیاری از موضوعات دخالت کرده و از توانایی خود برای برطرف کردن گره پرونده‌های مهم استفاده کند.
حضور عمان در شورای همکاری کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس مانع برخی از اقدامات و مواضع تندتر این اتحادیه علیه ایران شده و در سال‌های اوج اختلاف میان ایران و اعضای این شورا، عمان توانسته مانع گسترش تنش و درگیری بیشتر این کشور‌ها شود؛ از جمله در سال ۲۰۱۱ مخالفت عمان با پیشنهاد عربستان سعودی برای تشکیل اتحادیه کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس مانع گسترش این قدرت اتحادیه‌ای در جنوب ایران شد.
حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل با تاکید بر اینکه آمدن پادشان عمان به ایران تنها برای مباحث هسته‌ای نیست، به هم‌میهن گفت: «این سفر برای بهبود روابط دوجانبه و سطح منطقه‌ای است و نباید این سفر را تنها به مباحث هسته‌ای ایران گره زد. در سال ۱۳۹۰ پادشاه وقت عمان با آمدن به ایران حامل پیام‌های مهمی از سوی اوباما رئیس‌جمهور وقت بود که خروجی این سفر آثار مثبتی برای ایران داشت، اما سفر سلطان هیثم بن طارق براساس قرائن و شواهد تنها نمی‌تواند برای آوردن پیام از سوی واشنگتن یا غرب باشد.
اما اینکه سفر سلطان عمان به ایجاد فضای مثبت و گشایش‌های هسته‌ای نسبت داده شود، خروجی صحیحی نیست، هرچند من خودم امیدوارم این سفر برای ایران دستاورد‌های بی‌شماری داشته باشد.» او ادامه داد: «واقعیت این است که روابط میان ایران و اروپا و آمریکا بیانگر این نیست که سفر سلطان به ایران دارای پیام خاصی از سوی غرب و آمریکا باشد. به این موضوع تاکید دارم که ایران با گفتگو با اروپا به جایی نمی‌رسد و اروپا به دنبال کمک به برجام نیست، زیرا توان آن را ندارد و این موضوع اثبات شده است. به نفع ایران است که با آمریکا مذاکره مستقیم داشته باشد؛ اگر قرار است تحریم‌ها پایان یابد، بدون مذاکره مستقیم امکان‌پذیر نیست. در هر صورت امیدوارم سطان طرح جدیدی آورده باشد، اما اینکه پیام جدیدی برای پرونده هسته‌ای باشد، امیدوار نیستم.»
این کارشناس بین‌الملل معتقد است که نباید کشور عمان را در روابط بین ایران و آمریکا تعریف کرد، هرچند این کشور در مقاطع مختلف نقش مهم واسطه‌ای داشته است. روز گذشته هم تبادل دیپلمات ایرانی و بلژیکی با میانجیگری عمان انجام شد. واقعیت این است که ایران و عمان سابقه تاریخی خوبی از زمان پهلوی به دلیل حمایت ایران از عمان دارند.
همچنین بلوچ‌هایی که در عمان زندگی می‌کنند، در تداوم نگاه مثبت میان دو کشور مؤثر بوده است. بهشتی‌پور با اشاره به روابط دوجانبه ایران و عمان، اعلام کرد: «پادشاه کنونی عمان برای نخستین‌بار به ایران می‌آید و فکر می‌کنم بیش از اینکه به دنبال وساطت ایران و آمریکا باشد، به دنبال بهبود روابط خود در حوزه‌های مختلف با ایران است. با توجه به اینکه عمان در عادی‌سازی و از سرگیری میان روابط ایران و مصر تلاش‌های بسیاری داشته است، به‌طوری‌که به‌زودی علاوه بر تبادل سفیر بین دو کشور، قرار است رئیس دولت ایران با همتای خود در مصر دیدار داشته باشد، نباید این سفر را به عادی‌سازی روابط ایران با آمریکا محدود کرد.» او به نقش کلیدی کشور عمان در منطقه اشاره و تاکید کرد: «این کشور در مورد برجام و بهبود روابط ایران با آمریکا حتماً نقش کلیدی خواهد داشت و در این سفر این موارد نیز مورد توجه قرار خواهد گرفت، اما نباید تنها سفر پیش رو را منوط به پیام خلاصه کرد. قطعا پادشاه عمان با رهبری هم دیدار خواهد کرد و در این دیدار می‌تواند پیام‌هایی نیز درباره برجام داشته باشد.»
حسن لاسجردی، کارشناس مسائل منطقه نیز درباره سفر سلطان عمان با توجه به مبادله دو زندانی میان ایران و بلژیک، به هم‌میهن گفت: «موضوع سفر مقامات عمان به ایران همواره با اتفاق بوده است؛ چه در زمان قابوس و چه در حال حاضر. به نظر می‌رسد که پادشاه عمان در تلاش است حامل پیامی باشد به همین دلیل در روز‌های گذشته سفر‌هایی به منطقه داشته است. در گذشته عمانی‌ها این ویژگی را داشتند که بین ایران و کشور‌های مختلف پیام‌هایی را مبادله کنند. اگر شاهد سفر پادشاه عمان به ایران هستیم، حتما این موضوع می‌تواند در راستای مذاکرات دوجانبه برای ارتقای روابط باشد و هم می‌تواند پیام‌آور اتفاقات جدید مانند پیام برخی از کشور‌ها یا حل مسائل باقی مانده میان ایران و اروپا مانند مبادله و آزادی زندانیان باشد.»
او درباره احتمال اینکه سلطان عمان پیامی درباره موضوعات هسته‌ای داشته باشد، تاکید کرد: «در این باره خوشبین نیستم و علت آن به مواضع دولت بازمی‌گردد، زیرا دولت رئیسی در ارتباط با مذاکرات مواضع خوش‌بینانه‌ای نداشته است. همچنین با توجه به تجربه‌ای که از این دولت با کشور‌های ثالث اروپایی و تجربه دوران آقای باقری وجود دارد، شاید اینگونه بتوان گفت که برخی از اقدامات موقتی که موضوع مذاکرات را به صحنه بیاورد، دوباره مطرح شود، نه یک دستاورد بزرگ.»
