وزارت نیرو در تامین برق مورد نیاز کشور نه تنها از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده نکرده که به دلیل شرایط خاص تحریمی کشور، مصرف مازوت در حال افزایش است و طبق اعلام مرکز اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست از ۱۶ نیروگاه کشور، ۱۴ نیروگاه مصرف مازوت دارند.
فرارو- علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل نود از افزایش مصرف مازوت در ایران خبر داده است. او گفته: «طبق اعلام مرکز اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست از ۱۶ نیروگاه کشور، ۱۴ نیروگاه مصرف مازوت دارند.»
به گزارش فرارو، خضریان امروز در صحن علنی مجلس گزارش کمیسیون اصل نود درباره آلودگی هوا را قرائت کرد. در این گزارش آمده که «قانون هوای پاک» در ایران به طور کامل اجرایی نشده و باعث شده تعداد روزهای پاک کاهش یابد. به عنوان مثال در تهران، با مقایسه یک بازه زمانی مشخص از سال ۱۳۹۹ با ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ مشخص می‌شود که روزهای پاک از ۱۵ روز به ۲ روز کاهش یافته است.
بر اساس این گزارش از اول فروردین تا ۱۸ دی ماه سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۱، تعداد روزهای ناسالم برای «گروه‌های حساس» از ۸۹ روز به ۱۱۵ روز افزایش پیدا کرده است.
در ادامه گزارش کمیسیون اصل نود درباره آلودگی هوا آمده است: «در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ روزهای بسیار ناسالم و خطرناک تا نیمه دی ماه ثبت نشده است؛ در حالی که در سال ۱۴۰۱ تا ۱۸ دی ماه، مجموعاً ۴ روز در شرایط ویژه بحرانی و فوق بحرانی قرار گرفتیم. شرایط ناسالم برای تمامی گروه‌ها هم از ۸ روز در سال ۱۳۹۹ به ۲۴ روز در سال ۱۴۰۱ رسیده است که نشان دهندۀ اوج بحران است.»
قانون هوای پاک در سال ۹۶ تصویب شد و دستگاه‌های مختلف اجرایی در ایران از جمله وزارت کشور، وزارت نفت و وزارت نیرو را مکلف کرد اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند. ایران طی سالیان اخیر رفته‌رفته به سمت کشور‌های آلاینده جهان پیش رفته است و با میانگین غلظت سالانه ۳/۳۰ میکروگرم بر مترمکعب، در رتبه بیست و چهارم این طبقه بندی قرار دارد.
در گزارش کمیسیون اصل نود درباره آلودگی هوا از کم‌کاری نهادها و سازمان‌های دخیل در این پرونده سخن به میان آمده است. تقریبا هیچ کدام از سازمان و وزارت‌خانه‌ها تکالیف خود در قبال مساله آلودگی هوا را انجام نداده‌اند. از وزارت نفت گرفته تا سازمان صدا و سیما.
در بخشی از این گزارش آمده: «سازمان محیط زیست متولی اجرای ۶۰ حکم قانونی در قانون هوای پاک بوده که کمتر از ده درصد آن محقق شده است و این در حالی است که فرماندهی اجرای این قانون بر عهده این دستگاه است. سازمان برنامه و بودجه نیز تا آذر ماه ۱۴۰۰ تعهدات خود را انجام نداده بود که در دقایق پایانی قبل از ارسال لایحه بودجه، ردیف بودجه ۳۲۰ میلیارد ریالی مشخص و به مجلس ارسال شد که مطابق اعلام دستگاه‌های متولی این اعتبار نیز جذب نگردید.»
این گزارش مدعی شده است که عمده آلایندگی در هوای تهران از ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است که از صنایع و حمل و نقل فرسوده ناشی می‌شود و با وجود این مهم وزارت صمت اقدام مناسب را انجام نداده است.
بخش مهم این گزارش به استفاده از مازوت و سوخت‌های بی‌کیفیت اشاره دارد.
«وزارت نفت استاندارد‌های لازم را در استفاده نیروگاه‌ها از سوخت مازوت به‌کار نگرفته و سوخت‌های تولیدی کشور از جمله بنزین، نفت گاز، نفت کوره و نفت سفید مطابق با استاندارد ملی مصوب عرضه نشده است. وزارت نیرو در تامین برق مورد نیاز کشور نه تنها از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده نکرده است تا جایی که به دلیل شرایط خاص تحریمی کشور، مصرف مازوت در حال افزایش است و طبق اعلام مرکز اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست از ۱۶ نیروگاه کشور، ۱۴ نیروگاه مصرف مازوت دارند.»
وزارت جهاد کشاورزی نیز یکی دیگر از ارگان‌هایی‌ست که در مساله آلودگی هوا کم کاری کرده است. تهیه حریم سبز بزرگراه‌ها و کمربند سبزشهر‌ها و روستا‌های تحت تأثیر رخداد‌های گرد و غبار وظیفه این وزارت‌خانه بوده که انجام نشده. همچنین صداوسیما نیز در این مدت اقدامی برای ساخت برنامه‌های فرهنگ‌سازی و آموزش و اطلاع رسانی درباره آلودگی هوا نداشته است.
در گزارش کمیسیون اصل نود از سازمان استاندارد نیز به تندی انتقاد شده است: «سازمان استاندارد مطابق ماده ۱۸ قانون هوای پاک سازمان ملی استاندارد باید از واردات سوخت فاقد استاندارد جلوگیری نماید. در این باره نه تنها هیچ دستورالعملی توسط سازمان استاندارد ابلاغ نشده بلکه تاکنون گزارشی از نحوه اجرای این ماده علی رغم تکلیف قانونی ارائه نشده است.»
نکته تأمل‌برانگیزی که در این گزارش آمده، افزایش سرسام آور هزینه‌های درمان ناشی از آلودگی هواست. در گزارش کمیسیون اصل نود مجلس ذرات معلق طبیعی و شرایط جغرافیایی ایران به عنوان عامل اصلی آلودگی هوا معرفی شده و بعد از آن آلودگی ناشی از خودروها و وسایل نقلیه و در نهایت آلودگی ناشی از فعالیت کارخانه‌های صنعتی.
مطابق جدیدترین گزارشی که وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در سال ۱۴۰۰ تهیه کرده کل هزینه‌های ناشی از مرگ و میر منتسب به ریزگردها و ذرات معلق در کشور طی سال ۱۴۰۰ برابر ۳.۱۱ میلیارد دلار برآورد شده است.
مجموع هزینه اقتصادی مرگ‌های ناشی از مواجهه با ذرات معلق در سال ۱۴۰۰ در شهر تهران به طور میانگین برابر با سه میلیارد و چهارصد میلیون دلار برآورد شده است. این هزینه‌ها در سال ۱۴۰۱ افزایش داشته است. همچنین تعداد مرگ کل منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال طی سال ۱۴۰۰، ۲۰۸۳۷ نفر بوده است. بر اساس این گزارش تعداد مرگ و میر کل در بزرگسالان بالاتر از ۳۰ سال منتسب به ذرات معلق طبیعی طی سال ۱۴۰۰ در شهر تهران بطور میانگین ۶۳۹۸ نفر است.
در گزارش کمیسیون اصل نود پیشنهادهایی هم برای حل مساله آلودگی هوا مطرح شده است. حداقل بودجه‌ای که برای برطرف کردن آلودگی برآورده شده ۲۰۶ هزار میلیارد تومان است. در این گزارش آمده است که دولت سالانه باید ۴۱ هزار میلیارد تومان بودجه برای کاهش آلودگی هوا در نظر بگیرد.
مساله آنجا پرسش‌برانگیز می‌شود که این رقم فقط برای ۹ کلانشهر محاسبه شده و این در حالی است که تقریباً تمامی استان‌های کشور درگیر مسئله آلودگی هوا هستند و وسعت این مسئله روز به روز در حال گسترش است. در واقع با مقایسه با کل بودجه عمومی دولت در سال ۱۴۰۱، حدود ۵.۲ درصد از کل بودجه عمومی کشور برای مسئله آلودگی هوا باید تخصیص داده شود.
در بخشی از گزارش نیز به سهم نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی و افزایش خطوط مترو در کاهش آلودگی هوا اشاره شده است که طبق قانون می‌بایست شهرداری‌ها از درآمد‌های ناشی قانون مالیات در زمینه رفع آلودگی‌های زیست محیطی صرف کنند اما آنطور که کمیسیون اصل نود گزارش داده است بدون اینکه این اعتبارات صرف نوسازی ناوگان حمل و نقل صرف امور نامعلوم شده است.
با انتشار گزارش کمیسیون اصل نود درباره آلودگی هوا به نظر می‌رسد اصلی‌ترین دلیل اجرا نشدن قانون هوای پاک در اولویت نبودن مسئله آلودگی هوا برای تصمیم‌گیران است. مساله‌ای که بیشترین تاکید را در این گزارش به خود اختصاص داده، ترک فعل نهادهای مسئول درباره آلودگی هوا است.
در شرایطی که در یک هفته آغازین تابستان، تهران دو سه روز هوای ناسالم را تجربه کرده است، این گزارش از پاییز و زمستانی سخت برای تهران و بخش‌های زیادی از ایران حکایت دارد و کافی است دوباره پاییز و زمستان از راه برسند و ذرات آلودگی هوا به وضوح و با چشم هم دیده شود، آن وقت است که هشدار‌های مکرر سازمان هواشناسی و اورژانس پایتخت شنیده می‌شود؛ «هوا برای گروه‌های حساس و غیرحساس آلوده است» در خانه بمانید. مسئولان جلسه دارند!
