رمزگشایی زبان‌ها و متون باستانی برای نسل‌ها چالشی برای باستان شناسان بوده است. اکنون، محققان از هوش مصنوعی برای ترجمه سریع متون و زبان‌های باستانی به انگلیسی - از جمله خط میخی باستانی و هیروگلیف مصری- استفاده می‌کنند.
در گزارش جدید آکسفورد آکادمیک، گروهی از توسعه‌دهندگان هوش مصنوعی نحوه استفاده از پردازش زبان طبیعی (NLP) را برای ترجمه لوح‌های خط میخی از اکدی به انگلیسی توضیح می‌دهند.
در این گزارش آمده است: «صد‌ها هزار لوح گلی که به خط میخی حک شده اند، تاریخ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و علمی بین النهرین باستان را مستند می‌کنند. با این حال، بیشتر این اسناد به دلیل تعداد زیاد و تعداد محدودی از کارشناسان که قادر به خواندن آن‌ها هستند، ترجمه نشده و غیرقابل دسترسی باقی می‌مانند.».
اما استفاده از هوش مصنوعی برای خواندن متن قدیمی به سادگی اجرای یک تصویر از طریق یک افزونه ChatGPT نیست.
گای گوترز، یکی از نویسندگان این گزارش، در مصاحبه‌ای به Decrypt گفت: «چالش اصلی ما فقدان حجم زیادی از داده‌ها است. تنها مقدار کمی از داده‌ها وجود دارد که می‌توانید برای آموزش مدل‌ها استفاده کنید؛ ما توانستیم به ده‌ها هزار نمونه برسیم.»
گوترز گفت: "اکدی زبان بسیار مهمی است. این زبان رایج در خاورمیانه قدیم و بین النهرین بود. " مردم در بین النهرین به زبان‌های مختلفی صحبت می‌کردند و از زبان اکدی برای برقراری ارتباط استفاده می‌کردند.
در همین حال، خط میخی حدود ۳۴۰۰ سال قبل از میلاد به وجود آمد و یکی از اولین سیستم‌های نوشتاری است که برای ثبت چندین گویش باستانی از جمله سومری، اکدی، هیتی، آرامی و پارسی باستان استفاده می‌شد.
قدیمی‌ترین اثر ادبی باقی مانده، حماسه گیلگمش، که در سال ۱۸۵۳ کشف شد، بیش از ۴۰۰۰ سال پیش به زبان اکدی با خط میخی نوشته شده است.
در ماه مه، یک تیم تحقیقاتی ایتالیایی مقاله‌ای منتشر کرد که در آن جزئیات چگونگی استفاده از هوش مصنوعی برای شناسایی مکان‌های باستانی برای اکتشافات باستان‌شناسی در دشت‌های سیل‌آلود بین‌النهرین را شرح می‌داد. در اوایل این ماه، محققان از هوش مصنوعی برای کشف ژئوگلیف‌های نازکا، حکاکی‌های انسان و حیوانات در پرو استفاده کردند.
