نیرو‌های زمین ساختی می‌تواند توسط هر چیزی که تأثیر قابل توجهی بر پوسته یک سیاره داشته باشد، نه فقط صفحات لغزشی که باعث پدیده‌هایی مانند زلزله و آتشفشان در زمین می‌شود، ایجاد شود.
زمین و مریخ هر دو زلزله را تجربه کرده و می‌کنند؛ فقط یک تفاوت اساسی وجود دارد. زلزله در مریخ اغلب در اثر سقوط شهاب سنگ ایجاد می‌شوند، زیرا سیاره سرخ فاقد صفحات تکتونیکی است که قطعات پوسته را روی زمین جابجا می‌کند. پس وقتی هیچ شواهدی دال بر برخورد شهاب سنگ وجود نداشته‌است، چه چیزی باعث شد که یکی از شدیدترین زلزله‌ها بر روی مریخ رخ دهد؟
به گزارش خبرآنلاین، ارتعاشات ناشی از زمین لرزه ۴.۷ ریشتری به مدت شش ساعت پوسته مریخ را لرزاند و توسط فرودگر «اینسایت» ناسا در می ۲۰۲۲ ثبت شد. فرض بر این بود که این زمین لرزه در اثر برخورد شهاب سنگ ایجاد شده است. یک تیم بین المللی از محققان بلافاصله جستجو برای شواهدی از یک برخورد را آغاز کردند. مشکل این بود که هیچ اثری از برخورد وجود نداشت. این زمانی بود که تیم به رهبری بنجامین فرناندو، ژئوفیزیکدان سیاره‌ای، شروع به فکر کردن کردند که به طور بالقوه چیزی در زیر سطح مریخ در حال وقوع است.
فرناندو و تیمش در مطالعه‌ای که اخیراً در «Geophysical Research Letters» منتشر شده است، می‌گویند: «ما یک جستجوی جامع در منطقه‌ای انجام دادیم که در آن زمین‌لرزه رخ داده است. ما هیچ دهانه تازه‌ای را در این منطقه شناسایی نکردیم، به این معنی که این زمین لرزه احتمالاً ناشی از فرآیند‌های زمین‌شناسی بوده است.»
تقریباً هیچ راهی برای از دست دادن دهانه فرضی که در اثر برخورد شهاب‌سنگ ایجاد شده باشد، وجود نداشت چراکه بنابر تخمین‌های صورت گرفته قطر آن نباید کمتر از ۳۰۰ متر (حدود ۱۰۰۰ فوت) می‌بود.
فرودگر «اینسایت» پیش از این هشت زلزله ناشی از برخورد شهاب سنگ را در مریخ شناسایی کرده بود، که بزرگترین آن‌ها ۱۵۰ متر (۵۰۰ فوت) قطر داشت. شباهت‌هایی بین زلزله‌های قبلی که ناشی از برخورد شهاب سنگ و زلزله اخیر وجود داشت؛ یکی از شباهت‌ها مدت زمانی طولانی ارتشاعات بود که تا ۱۰.۵ ساعت برای زلزله «S۱۲۲۲a» به طول انجامید.
علیرغم شباهت‌هایی که به نظر می‌رسید نشان از کاشت یک شهاب سنگ در مریخ دارد، تفاوت‌های آشکاری وجود داشت که تیم نمی‌توانست نادیده بگیرد. بزرگی «S۱۲۲۲a» از دو زمین لرزه دیگر که مشابه آن‌ها بود بسیار فراتر رفت و امواج لرزه‌ای متنوع تری نسبت به سایر زمین لرزه‌ها از این زمین لرزه بیرون آمدند.
با این حال، فرناندو و همکارانش تصمیم گرفتند به دنبال یک دهانه برخوردی باشند. دهانه‌های هر دو رویداد قبلی توسط مناطق انفجار تیره‌تری احاطه شده بودند که حتی در تصاویر با وضوح پایین از ابزار MARCI (تصویرگر رنگی مریخ) مدارگرد شناسایی مریخ نیز قابل مشاهده بود. شکی وجود نداشت که دهانه‌ای از S۱۲۲۲a باید منطقه انفجار حتی بزرگتری داشته باشد. اما هیچ دهانه یا منطقه انفجاری دیده نمی‌شد.
اگر S۱۲۲۲a در اثر برخورد ایجاد شده باشد و دهانه‌ای تشکیل شده باشد، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که یکی از دو مورد باید درست باشد. این دهانه ممکن است برای تصویربرداری از آن یا منطقه انفجار آن توسط ابزار‌های فعلی بسیار کوچک بوده باشد. متناوبا، ممکن است در قسمتی از سطح با توپوگرافی عجیب و غریبی شکل گرفته باشد که دیدن آن را دشوار می‌کرد.
اگر گناهکار یک صخره فضایی نبود، چه چیزی می‌توانست باعث بزرگترین زمین لرزه شناخته شده شود؟ در غیاب دهانه عظیم، منطقه انفجار یا ابر‌های گرد و غباری که احتمالاً می‌توانست با بزرگی S۱۲۲۲a مطابقت داشته باشد، تیم در نهایت به این نتیجه رسیدند که نیرو‌های زیرسطحی باید پشت زلزله بوده باشند.
آن‌ها در همان مطالعه گفتند: تنها توضیحی که با مشاهدات فعلی سازگار است، یک منبع زمین ساختی زیرسطحی است.
اما چگونه یک منبع زمین شناسی بدون صفحات تکتونیکی می‌تواند در مریخ وجود داشته باشد؟ نیرو‌های زمین ساختی می‌تواند توسط هر چیزی که تأثیر قابل توجهی بر پوسته یک سیاره داشته باشد، نه فقط صفحات لغزشی که باعث پدیده‌هایی مانند زلزله و آتشفشان در زمین می‌شود، ایجاد شود. فرناندو پیش‌بینی می‌کند که S۱۲۲۲a احتمالاً نتیجه تنش شدید پوسته مریخ از سرد شدن و کوچک شدن برای میلیارد‌ها سال است.
