خشک کردن دریا و گسترش دامنه تاسیسات نفتی در عسلویه، واگذاری جزایر حفاظت شده به کیش، ترکیدگی لوله های نفت، مرگ پستانداران دریایی و آبزیان و نابسامانی در مدیریت مناطق مرجانی در چند ماهه اخیر حاکی از بی تدبیری مسئولان در مدیریت محیط زیست دریاست.
به گزارش خبرنگار مهر، بسیاری از کارشناسان معتقدند محیط زیست دریایی ایران سامانه مدیریتی مناسبی ندارد و مشکلاتی به بزرگی آلودگی نفتی ناشی از ترکیدگی لوله های پوسیده نفت و یا الحاق جزایر هندورابی و فارور کوچک و بزرگ به محدوده منطقه آزاد کیش و بندر سازی و خشک کردن بستر مرجانها در این مناطق به سادگی رخ می دهد و متولیان هم در مدیریت این وقایع ناتوانند.
چندی پیش مرگ 10 دلفین در سواحل جاسک تراژدی مرگ پستاندارن خلیج فارس را رقم زد. از دیگر سو جزایر سه گانه در نزدیکی کیش به مناطق آزاد سپرده شد تا توسعه اقتصادی بر توسعه پایدار اولویت داده شود.
یک استاد دانشگاه و متخصص محیط زیست ایران معتقد است: «وقتی کشورهای حاشیه خلیج فارس با شتاب و حرص عجیبی در پی کشف و انتقال نفت هستند و تمام هزینه ها صرف این فعالیت می شود نمی توان انتظار داشت خلیج فارس از آلودگیهای محیط زیستی مصون بماند.»
دکتر اسماعیل کهرم، گفت: «در شمال کشور و در دریای خزر هم وضع به همین منوال است و پنج کشور ساحل نشین هر کدام به فکر استفاده و توسعه هر چه بیشتر هستند و یک کشور به تنهایی نمی تواند وظیفه همه را انجام دهد چرا که آلودگی آبی بیش از آلودگی هوا و خاک قابلیت انتقال و گسترش دارد.»
وی اظهار داشت: «سازمان محیط زیست مانند ما کارشناسان تنها حرف می زند در حالی که آنها اختیاراتی دارند و می توانند برای جلوگیری از بروز این فاجعه های محیط زیستی در دریا از آن استفاده کنند. معاونت محیط زیست دریایی که شنیده می شود در حال تغییر است به تبع از ریاست سازمان محیط زیست سیاست سکوت در پیش می گیرد و تنها سکوت می کند.»
به گفته کهرم، با انحلال شورای عالی محیط زیست، دستها برای تخریب محیط زیست در همه حوزه ها باز شد چرا که محیط زیست در این شورا یک رای دارد و در برابر رای وزارتخانه های مثل نفت، صنعت، راه و ترابری و وزارتخانه ها و دستگاههای توسعه گرا به حساب نمی آید.
وی به جریان حرکت آب دریای خزر و خلیج فارس اشاره کرد و گفت: «آب این دو دریا بر خلاف عقربه ساعت در گردش است. آب خزر از انزلی به سمت جنوب شرق حرکت می کند و این گردش باعث انتشار و گسترش هر چه بیشتر آلاینده ها در آب می شود و خلیج فارس نیز چنین وضعیتی دارد.»
کهرم لزوم مدیریت واحد در خلیج فارس را یادآور شد و افزود: «این مدیریت در دریا وجود ندارد چرا که اگر وجود داشت وضعیت محیط زیست دریا به این شکل نبود. اگر مدیریت واحد و منسجمی بود حوضچه های نفت که تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس از آن استفاده می کنند بر اثر سیلابی شدن وارد دریا نمی شد و همین طور آب توازن کشتی ها اگر به درستی مدیریت می شد این همه تلفات جانوری بر اثر آلودگی در خلیج فارس دیده نمی شد.»
این استاد دانشگاه به فعالیت دفتر راپمی در منطقه خلیج فارس اشاره کرد و گفت: «این دفتر هیچوقت نتوانسته محیط زیست دریای خلیج فارس و دریای عمان را به دلیل گستردگی سواحل و مسائل متعدد دیگر مدیریت کند و تنها عده ای از کشورهای منطقه خلیج فارس در این دفتر جمع شده و به دلار پول می گیرند.»
به اعتقاد کهرم، خلیج فارس 47 برابر آبهای آزاد آلودگی دارد که ناشی از انواع فعالیتهای نفتی و صنعتی است ولی کسی به این هشدارها توجهی نمی کند. با این حال در سالهای گذشته سازمان بنادر و کشتیرانی کشور افردای را برای ماموریتهای ویژه ای مانند کنترل کشتی های باری و نفتی در خلیج فارس بکار گرفت تا به کشتی ها اجازه ندهند آب توازن را که یکی از سر منشاهای اصلی آلودگی در خیلج فارس است به دریا بریزند اما باید پرسید این افراد اکنون در کجای معاونت دریایی و سازمان محیط زیست فعالیت می کنند.
از سوی دیگر در ماجرای واگذاری جزایر چندگانه و حفاظت شده محیط زیست به منطقه آزاد کیش بنا به گفته سخنگوی فراکسیون محیط زیست مجلس شورای اسلامی مدیران و معاونان سازمان محیط زیست هیچ گونه اطلاعاتی در قبال جزایر حفاظت شده هندورابی، فارور و بنی فارور در اختیار مجلس قرار ندادند و به همین دلیل در حین بررسی برنامه پنجم توسعه کشور توسط مجلس به دلیل نداشتن آگاهی کافی نسبت به این مناطق به اصطلاح حفاظت شده به مناطق آزاد کیش الحاق شدند که دستور آن نیز چندی پیش از سوی رئیس جمهوری ابلاغ شد.
انوشیروان محسنی در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: در حال تدارک تدابیری هستیم که بین سازمان محیط زیست و مناطق آزاد طبق قانون هماهنگی هایی انجام شود تا رعایت قوانین زیست میحطی از سوی مناطق آزاد الزام آور شود.
با این حال با تصویب مجلس شورای اسلامی و تایید شورای نگهبان بر اساس این قانون، به دولت اجازه داده شد با رعایت موازین زیست محیطی، جزایر "هندورابی" و "فارور" بزرگ و کوچک را طبق نقشه به محدوده آزاد کیش ملحق کند.
اما اتفاق دیگری که به تازگی محیظ زیست دریایی کشور را تحت تاثیر قرار داده ترکیدگی خط لوله آغاجاری به گوره دیلم در استان بوشهر است که سبب شده سیلی از نفت محدوده 20 کیلومتری از خط ساحلی این منطقه را فرا بگیرد. این لکه نفتی به طول 20 کیلومتر و عرض 8 کیلومتر به ساحل آمده و طبق گفته مقامات برآوردهای اولیه نشان می‌دهد حدود 400 هکتار از اراضی منطقه به نفت آلوده شده است.
امید صدیقی مدیرکل دفتر اکوبیولوژی معاونت دریایی سازمان محیط زیست در اینباره به خبرنگار مهر گفت: «نفت خام در دره ای تل انبار شده بود و در بخش خشکی که با بارش شدید باران و جاری شدن سیل نفت به دریا راه یافت و روز پنجشنبه گذشته نفت با سیلاب به دریا آمد.»
وی اظهار داشت: «ورود نفت لکه های گسترده ای را ایجاد کرده که به طول 20 کیلومتری و عرض هشت متر بوده است. اگرچه شناورهایی از سازمان بنادر و کشتی رانی و سازمان محیط زیست در حال فعالیت برای جمع کردن نفت از دریا هستند ولی در روزهای گذشته دریا طوفانی بوده و نفت را به سواحل کشانده است. در حال حاضر نفت در ساحل دیلم به صورت غلیظ انباشت شده و ماموران به وسیله گریدر و ماشینهای میکانیکی در حال برداشت آن از ساحل هستند.»
اما اتفاقات ناخوشایند در محیط زیست دریایی کشور به اینجا هم ختم نشد. در تراژی غم انگیزتری بستر جزایر مرجانی در چابهار به خاطر توسعه بندر شهید بهشتی زیر 6 هزار متر مکعب خاک مدفون شد تا بی تدبیری و نبود مکانیزم قدرتمند و بازدارنده برای جلوگیری از تخریب محیط زیست دریایی ایران بیش از پیش نمایان شود.
به نظر می رسد مدیریت محیط زیست دریایی با وجود سختی فعالیت در دریا نمی تواند آسیبهای ناشی از فعالیتهای نفتی و صنعتی و توسعه شتابان در خلیج فارس، عمان و حتی دریای خزر را به خوبی ساماندهی کند و هر روز باید منتظر شنیدن اخبار ناگواری از بروز فاجعه ای جدید در آبهای دریایی ایران بود.
