روز زن و روز مادر در ایران، یک مناسبت مهم است. هرچند در فضای توئیتر و در میان برخی از فعالان مدنی و فعالان حوزه زنان، نگاه انتقادی نسبت به این روز وجود دارد؛ اما آنچه در فرهنگ عامه و در میان اقشار مختلف جامعه دیده میشود با آنچه در توئیتر و در میان فعالان مدنی دیده میشود، تا حدی متفاوت است.
محمد رهبری در هممیهن نوشت: در فقدان نظرسنجیهای معتبر راجع به روز زن، چارهای جز رجوع به دادههای آنلاین نیست؛ در میان این دادهها، فضای اینستاگرام تا حدی به واقعیت جامعه و فرهنگ درون آن نزدیکتر است. بررسی همین فضا در زمان نگارش این یادداشت بیانگر آن است که بسیاری از کاربران اینستاگرامی، «روز زن» را جدی گرفتهاند و مطالب مختلفی را راجع به مادر یا همسرشان نوشته یا بازنشر کردهاند. اما برای اینکه تصویر بهتر و کاملتری از نگاه عموم مردم به روز زن داشت، رجوع به دادههای گوگل ترندز میتواند مفیدتر از نگاه موردی و محدود به فضای اینستاگرام باشد.
اهمیت دادههای گوگل ترندز در آنجاست که اول اینکه، تصویری از جستوجوهای روزانه مردم بهدست میدهد، دوم اینکه، این جستوجو فیلتر نیست و همه مردم روزانه استفاده میکنند و سوم اینکه، تصویر تفکیکی از جستوجوهای هر یک از استانها در ایران میدهد.
بهطور معمول در گوگل، جستوجوهای حاوی کلیدواژههایی نظیر «آهنگ»، «قیمت»، «ماشین و خودرو»، «دلار، یورو و طلا»، مهمترین جستوجوها را تشکیل میدهند. به همین جهت، مقایسه جستوجوهای حاوی این کیدواژهها با کلیدواژه «روز زن» یا «روز مادر» میتواند تصویر خوبی از این موضوع بهدست دهد. یافتههای گوگل نشان میدهد که در ۲۴ ساعت گذشته جستوجو راجع به روز زن یا روز مادر، بیشترین جستوجو را در گوگل داشته است. یعنی آنکه مردم بیشازآنکه راجع به قیمت طلا، خودرو و دلار جستوجو کنند، یا بیشازآنکه در مورد یک موسیقی و آهنگ جستوجو کنند، راجع به روز زن جستوجو کردهاند. همین امر بهخوبی بیانگر اهمیت روز زن از سوی مردم در استانهای مختلف است. با دقیقشدن در این جستوجوها، یافتههای قابلتوجه دیگری نیز مشاهده میشود. بهعنوان مثال، ذیل جستوجو با کلیدواژه «قیمت»، جستوجوی قیمت گل نرگس و گل رز با حدود ۸۰ درصد افزایش، بیشترین رشد را داشته است؛ این جستوجو راجع به قیمت گل، بهخاطر روز زن بوده است.
همچنین در میان آهنگهای جستوجو شده، جستوجوی «آهنگ یه زن میجنگه پای آرزوهاش»، «آهنگ روز مادر شاد برای رقص» و «آهنگ روز زن» ازجمله بیشترین افزایشها را داشته است؛ بهنحویکه جستوجو راجع به «آهنگ یه زن میجنگه پای آرزوهاش»، حدود ۱۰۰۰ درصد رشد داشته است. درمجموع نیز در میان آهنگهای جستوجو شده، «آهنگ مادر» در رده دوم و «آهنگ روز مادر» در رده هفتم جستوجوهای ۲۴ ساعت گذشته است.
نکته جالب توجه دیگر در این دادهها، جستوجوهای مرتبط با کلیدواژه «روز زن» یا «روز مادر» است. در میان این جستوجوها، «تبریک روز مادر»، بیشتر از «تبریک روز زن» است و اساساً به «روز مادر» بیشتر توجه شده است. ازسویدیگر جستوجوی پیام تبریک روز زن به «دوست» و به «همکار»، بیشترین افزایش را در میان جستوجوهای انجامشده داشته است؛ امری که شاید در گذشته چندان رایج نبوده است. این دادهها همچنین بهخوبی بیانگر توجه عموم مردم در شهرها و استانهای مختلف به روز مادر است و نشان میدهد که بسیاری از مردم، این روز را جدی تلقی کرده و آن را گرامی میدارند.
یافتههای گوگل نشان میدهد که بیشترین جستوجو راجع به روز زن و روز مادر بهترتیب در استانهای خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری، کرمان، لرستان، خراسان رضوی و کرمانشاه بوده است؛ ازسویدیگر کمترین جستوجوها بهترتیب در استانهای کردستان، تهران، مازندران، قم، گلستان، البرز و گیلان بوده است.
این دادههای تفکیکی بهخوبی نشان میدهد که احتمالاً در کدام استانها روز مادر جدیتر تلقی شده و در کدام استانها کمتر جدی تلقی شده است؛ مقایسه این یافتهها با استانهای درگیر در اعتراضات پاییز ۱۴۰۱ میتواند حاوی نکات قابلتأمل دیگری باشد که موضوع این یادداشت نیست.
بااینحال آنچه مهم است آن است که برخلاف آنچه در محیطی مثل توئیتر فارسی دیده میشود، روزی که در تقویم رسمی بهعنوان زن و روز مادر نامگذاری شده، در ایران کاملاً گرامی داشته میشود. این امر ناشی از آن است که بسیاری از کسانی که این روز را گرامی میدارند، اساساً در توئیتر و فضاهای مشابه فعالیتی ندارند و در مناطق مختلفی از کشور حضور دارند که کمتر صدایشان شنیده میشود.