آثار حکیم نظامی گویای عظمت اوست. امروزه مزار این حکیم در آذربایجان واقع شده است و این خود گواه آن است که زبان فارسی ریشه در یک سرزمین پهناور دارد که آن سرزمین، ایرانِ بزرگ فرهنگی است.
استاد تاریخ دانشگاه علامه معتقد است: شاهنامه و خمسه نظامی از منابع دست اول تاریخی‌اند که مشحون از مبانی حکمی و عرفانی هستند.
به گزارش ایسنا، نشست تخصصی «مباحث میان‌رشته‌ای علوم انسانی در حوزه نظامی‌پژوهی» به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با همکاری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی، با حضور جمع زیادی از استادان و دانشجویان زبان و ادب فارسی در دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
در ابتدای این نشست، محسن حبیبی، رئیس دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی ضمن تقدیر از تلاش‌های مجدانه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در پاسداشت مقام حکیم نظامی گفت: حکیم نظامی شاعر و متفکر قرن ششم هجری و فردی تأثیرگذار در سپهر فرهنگی، هنری، ادبی و شعری و در تاریخ ایران است.
او افزود: نظامی جایگاه و اهمیت رفیعی دارد چراکه بسیاری از قله‌های زبان و ادب فارسی از او بهره گرفته‌اند. اگر نظامی نبود، حافظ و سعدی و بزرگان دیگر، ظهور و بروز پیدا نمی‌کردند.
رئیس دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: آثار حکیم نظامی گویای عظمت اوست. امروزه مزار این حکیم در آذربایجان واقع شده است و این خود گواه آن است که زبان فارسی ریشه در یک سرزمین پهناور دارد که آن سرزمین، ایرانِ بزرگ فرهنگی است.
در ادامه این رویداد کاوه خورابه، معاون علمی و پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ایراد سخن پرداخت و گفت: آیین بزرگداشت حکیم نظامی به عنوان یکی از مفاخر ادبی، حکمی و اندیشه‌ای ایران زمین است که خوشبختانه در سه دوره متوالی فعالیت‌های فراگیر و قابل توجهی را در سطح ملی و بین‌المللی به انجام رسانده است و امیدواریم این فعالیت‌ها منجر به نتایجی شود که از رهگذر آن بتوانیم زیستی فرهنگی و مطابق با زمانه اکنون با این حکیم فرزانه داشته باشیم.
او در ادامه با اشاره به مفهوم اکفراسیس و جنبه به بیان آمدن تصویر‌های بیشمار روایی و داستانی در متن «پنج گنج» مهمترین مفهوم بازسازی شده و در دسترس ما را، مفهوم عشق دانست.
معاون علمی و پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: تصویرسازی‌های نظامی در «خمسه» بسیار قابل توجه است. ما با شعر و اندیشه نظامی، وارد عرصه حماسه غنایی و عاشقانه می‌شویم، همچنان که با حکیم فردوسی، عرصه حماسه رزمی را گذراندیم، با حکیم نظامی گونه‌ای از حماسه تغزلی، بزمی و عاشقانه را تجربه می‌کنیم.
خورابه در ادامه به ظرفیت‌های خوانشیِ نو از خمسه نظامی و حضور آن در عرصه‌های مختلف هنر همچون موسیقی، سینما، تئاتر و هنر‌های تجسمی اشاره کرد که همچون بستری مهم و گویا، مسیر گفت‌وگوی دوباره با حکیم نظامی را بر روی ما می‌گشاید.
پایان بخش سخنان معاون علمی و پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی توجه حضار به حضور و درخشش نام و مفهوم ایران در اشعار حکیم نظامی و قدردانی از مشارکت همه نهاد‌هایی بود که در این چند دوره متقبل زحمات فراوان برای برگزاری آیین‌های بزرگداشت این حکیم پارسی‌گو شده بودند.
ساخت مجسمه نظامی، سلسله نشست‌ها، چاپ مجموعه مقالات همایش و ده‌ها فعالیت فرهنگی درباره حکیم نظامی از جمله موضوعاتی بود که معاون‌پژوهشی انجمن درباره آن به حاضران توضیح داد.
قاسم پورحسن استاد فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی سومین استاد و سخنران این نشست بود. او گفت: حکمای ایران شروح مختلفی بر کتاب «فن شعر» ارسطو نگاشته‌اند. بین شعر و حکمت پیوند نیرومندی وجود دارد که هنوز هم به آن توجه نمی‌شود. هایدگر نیز معتقد بود که شعر بنیاد تفکر است.
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: نظامی در «مخزن الاسرار» نکات مهمی درباره انسان و جامعه بیان می‌کند که با اندیشه فارابی مشترک است. مثلا، نظامی از شهر نیکان سخن می‌گوید که به آرای فارابی در مدینه فاضله شباهت دارد. نظامی شهر خوب را شهری می‌داند که حاکم آن اهل حکمت است و دانایان و حکیمان در آن ارج و قرب دارند. چیزی که فارابی هم به آن توجه دارد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: به اعتقاد برخی پژوهشگران، نظامی در میان فردوسی و مولانا واقع شده است؛ لذا اندیشه هر دو آن‌ها در او قابل مشاهده است. از این رو ساختار نیرومند مثنوی‌سرایی و قوت داستان‌گویی در نظامی قابل توجه است.
او تأکید کرد: نظامی در درجه اول متفکری آرمانگراست که البته آرمانگرایی او انتزاعی نیست. او از شعر کمک می‌گیرد که بتواند به وسیله آن، تفکر خود را بیان کند، زیرا مهمترین محمل او برای بیان اندیشه و تفکر، شعر است.
در ادامه این نشست محمدرضا حاجی آقابابایی، عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی به ایراد سخن پرداخت و گفت: شاعران ما معمولا به چیستی شعر توجه داشته‌اند. اما از قرن ۶ هجری به بعد نگاه ویژه‌ای شکل می‌گیرد و مباحث فلسفی نیز به حوزه شعر سرایت می‌کند تا جایی که از شاعران حکیم سخن به میان می‌آید.
او اضافه کرد: در میان شاعرانِ حکیم قرن ششم، نظامی جایگاه ممتازی دارد. او نظریه شعر کهن را تبیین می‌کند و در دوره معاصر نیز، نیما یوشیج نظریه شعر جدید را مطرح می‌کند.
حاجی آقابابایی تأکید کرد: حکیم نظامی به منشأ و ماهیت شعر، ساختار شعر و کارکرد آن در نظریه شعری خود توجه زایدالوصفی دارد.
اسماعیل شمس عضو هیأت علمی گروه تاریخ دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این نشست تخصصی در سخنانی گفت: تاریخ، حکایت انسان در مکان و زمان است. تاریخ برخلاف آنچه معرفان می‌کند، صرفا حاوی مفاهیم تاریخی نیست.
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: دواوین شاعران، دست اول‌ترین منبع تاریخی است، شعر فقط تاریخ نیست، زیرا حاوی اندیشه و فلسفه نیز هست.
شمس اضافه کرد: تاریخ یک منظومه فکری است که بیشترین عناصر را از شعر و ادبیات دریافت می‌کند. در این مرحله بزرگانی، چون فردوسی و حکیم نظامی بسیار مهم و قابل توجه‌اند؛ شاهنامه و خمسه نظامی از منابع دست اول تاریخی اند که مشحون از مبانی حکمی و عرفانی هستند.
در پایان این نشست، محمود بشیری عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی به ایراد سخن پرداخت و گفت: از نظر من مهمترین اثر نظامی در خمسه، هفت پیکر است. عدد هفت ما را به هفت خان و هفت بزم و ... رهنمون می‌کند. در این اثر نظامی نیز منظور از هفت پیکر، افلاک هفت‌گانه است.
او در بخش دیگری از سخنان خود گفت: بسیاری از واژگان معنی قابل توجهی در فرهنگ لغات ندارند، حال آنکه این کلمات در شعر، معنادار می‌شوند.
او اضافه کرد: به عنوان نمونه کلمه شنبه، در شعر نظامی به معنی فلک است. از این‌روست که او هفت فلک یا هفت پیکر را مطرح می‌کند. هفتمین فلک در افلاک، جمعه و منسوب به ستاره زهره است که دارای سفیدی و روشنی فراوان است.
عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی در بخش پایانی سخنان خود تأکید کرد: اگر حکیم فردوسی اساطیر را به بطن جامعه و مردم آورد، حکیم نظامی نیز افسانه‌ها را به زندگی مردم وارد کرد. از این‌رو همانطور که اساطیر هنوز هم جاری‌اند، افسانه‌های داستان‌گونه حکیم نظامی نیز هنوز در زندگیِ جوامع جریان دارد.
