قرارداد تهاتر چیست؟

معامله پایاپای یا تهاتر در دو صورت رخ میدهد. زمانی که دو شخص به صورت همزمان هم طلبکار و هم بدهکار یکدیگر هستند. یا زمانی که برای انجام معامله به جای پرداخت وجه از معاوضه کالا، ملک یا تبادل خدمات استفاده می‌کنند.

به گزارش اقتصادآنلاین، جهت کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با معامله پایاپای و نوشتن قرارداد تهاتر تا انتهای مقاله همراه مرکز مناقصات و مزایدات پارس نماد باشید.

قرارداد تهاتر چیست؟

به هر معامله‌ای که در آن دو کالا، مال یا دو نوع خدمت به طور مستقیم با یکدیگر مبادله شوند، قرارداد تهاتُر یا معامله پایاپای گفته می‌شود. این قرارداد‌ها میتوانند در قالب مناقصه و یا مزایده نیز انجام شوند. برای روشن شدن مفهوم قرارداد تهاتر آن را با چند مثال توضیح میدهیم.

فرض کنید شخصی مالک یک پروژه ساختمانی است. او با کمبود بودجه برای خرید مصالح مواجه خواهد شد. در این حالت بهترین راهکار این است که یکی از واحد‌های ساختمان خود را به فروشنده مصالح واگذار نماید. بدین ترتیب کمبود نقدینگی جبران و پروژه ساختمانی تکمیل میشود. فروشنده مصالح نیز به میزان طلب خود صاحب یکی از واحد‌های ساختمان خواهد شد.

مثال دیگر: فرض کنید شما بابت یک قرارداد، ۱۰۰ میلیون به فردی بدهکار هستید، همزمان او نیز در ازای معامله دیگری باید ۱۰۰ میلیون به شما پرداخت کند. اینجا یک راه حل ساده برای پرداخت بدهی دو طرف مطرح می‌شود که به آن معامله پایاپای میگوییم. در معامله پایاپای، تعهد از هر دو طرف ساقط می‌شود. طرفین، مبلغ خود را تسویه شده می‌دانند. به این ترتیب بدون رد و بدل شدن هیچگونه وجه، ثمن معامله پرداخت خواهد شد.

نمونه‌های بین المللی قرارداد تهاتر نیز بین کشور‌های مختلف دیده می‌شود. برای مثال کشور ایران، گاز خود را در یک معامله پایاپای با نفت عراق مبادله نموده است.

تهاتر، بدون نیاز به ذخایر ارزی به بدهکاران و بستانکاران در مناطق ارزی مختلف نیز کمک می‌کند. در نظر بگیرید یک شرکت در ژاپن به شرکتی در آمریکا بدهکار است. در این صورت می‌توان به جای مبادله ین ژاپن با دلار آمریکا با یک قرارداد پایاپای تسویه حساب را انجام داد. قرارداد تهاتر اجازه میدهد بدهی‌های این دو شرکت بدون نگرانی از ذخایر ارزی یا نوسان ارز تسویه شود.

شرایط انعقاد قرارداد تهاتر

طلبکار شدن همزمان دو شرکت یا دو شخص در برابر یکدیگر

همجنس بودن بدهی طرفین

برابر بودن ارزش کالا‌ها یا خدمات مورد معامله

اتحاد زمان بدهی و طلب دو طرف

پرداخت دیون در کمترین زمان

آزاد بودن املاک یا اجناس مورد معامله از رهن یا وثیقه

اهلیت قانونی معامله گران

ایجاد معاهده در مکان یکسان

ورشکسته نبودن طرفین

تنظیم قرارداد به صورت رسمی

انواع قرارداد‌های تهاتر

تهاتُر اختیاری یا قراردادی: یکی از شروط اصلی قرارداد پایاپای، همجنس بودن بدهی دو طرف است. اما با توافق طرفین می‌توان این شرط را تغییر داد. برای نمونه شخصی در برابر ارائه خدماتِ ساختمانیِ فردِ دیگر، اتومبیل خود را به او واگذار می‌کند.

تهاتر ایقاعی: اتحاد زمانی برای بدهکار شدن دو طرف از شروط اصلی معاملات پایاپای است. با این حال اگر پرداخت یکی از دیون چند ماه آینده و پرداخت دیگری حال حاضر باشد، می‌توان طبق توافق در زمان حال، طلب را از دو طرف ساقط نمود.

تهاتر قضایی: دادگاه، اختلاف میان دو فرد یا دو شرکت مدیون به یکدیگر را بررسی میکند. سپس در صورت احراز شرایط تهاتر، حکم بر تهاتر اموال یا املاک را صادر می‌نماید.

تهاتر قهری: زمانی رخ می‌دهد که بخشی از طلب معامله گران خود به خود در اثر تهاتر باطل گردد. برای مثال شخصی بدهی ۵۰ میلیون تومانی دارد و مبلغ ۱۰ میلیون نیز از شخص مقابل بستانکار است. ۱۰ میلیون در اثر تهاترِ قهریِ جزئی ساقط می‌شود و ۴۰ میلیون باقیمانده را باید پرداخت کند.

نکات مهم در تنظیم قرارداد‌های تهاتر

قرارداد معاملات پایاپای از آن دست قرارداد‌هایی هستند که لازم است هنگام تنظیم آن‌ها به چند نکته مهم توجه کنیم.

طرفین قرارداد: مشخصات شامل نام و نام خانوادگی، کد ملی، شماره تلفن همراه و آدرس به صورت صحیح درج گردد.

موضوع قرارداد: موضوع قرارداد علاوه بر اینکه باید به صورت شفاهی برای دو طرف تفهیم گردد لازم است در قرارداد درج شود. مثلا باید موضوع قرارداد معاوضه ملک با مصالح ساختمانی قید گردد. در ادامه جزییات ملک مانند متراژ، موقعیت، قدمت و... و در مقابل آن نوع مصالح، وزن و سایر جزییات آورده شود.

مبلغ قرارداد: اعلام دقیق ارزش ملک و ارزش مصالح مورد معامله از مهمترین بند‌های قرارداد تهاتر است. البته ارزش هر یک از اموال می‌تواند طبق خواسته طرفین و شرایط آن‌ها کمتر از میزان واقعی تعیین گردد.

نحوه پرداخت: نحوه پرداخت ثمن معامله از دیگر نکات مهم تنظیم قرارداد است.

مدت قرارداد: مدت زمان قرارداد از تاریخ شروع قرارداد تا زمانی است که طبق توافق طرفین معین می‌گردد. این بازه زمانی به مدت زمان ارائه خدمات یا تحویل کالا بستگی دارد.

فسخ قرارداد: مانند همه قرارداد‌ها لازم است در خصوص نقض تعهدات از سوی طرفین و نحوه جبران خسارت توضیحاتی درج نمود.

مزایای معامله پایاپای

تسویه بدهی و پرداخت طلب در زمان کمبود نقدینگی

عدم نیاز به حضور شخص ثالث

صرفه جویی در هزینه و زمان

عدم پرداخت مکرر بدهی

آزاد شدن وثیقه‌ها و تضمین‌های موجود بین دو نفر

کمک به کشور‌هایی که در تحریم اقتصادی هستند.

معایب معامله پایاپای

احتمال عدم برابریِ ارزش دو کالا یا خدمات

احتمال متضرر شدن یکی از طرفین به دلیل ارائه کالا با قیمتی کمتر از میزان واقعی

نوسان قیمت کالا‌ها در مرور زمان

دشواری ارزش گذاری برای ارائه خدمات در بازه زمانی طولانی مدت

سوالات متداول

تهاتُر در چه شرایطی ممنوع است؟ معامله پایاپای در برخی موارد که احتمال تضییع حقوق افراد وجود دارد نباید اجرا شود. طبق قانون کار مصوب ۶۹ اگر کارمند یا کارگری به کارفرمای خود بدهکار باشد، فقط میتوان مازاد حقوق او را به عنوان بدهی تسویه نمود. اگر بعد از برداشت طلب، حقوق دریافتی از حداقل حقوق وزارت کار کمتر باشد، تهاتر با آن کارمند یا کارگر ممنوع است.

آیا تهاتر در بورس نیز کاربرد دارد؟ بله. این طرح به افراد کمک میکند در ازای فروش سهام، کارت تضمینی دریافت کنند. با استفاده از کارت تضمینی میتوان در بازار‌های دیگر کالا یا سهام مورد نیاز را خریداری نمود.

آیا مالیات قابل تهاتر است؟ طبق ماده ۸ لایحه مالیات مجلس شورای اسلامی، تهاتر مالیات و عوارض شرایط خاصی دارد. این لایحه طی ۸ تبصره بیان شد. پیشنهاد میکنیم برای اطلاعات بیشتر به سامانه مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی مراجعه نمایید.

کمیسیون تهاتر ملک چگونه محاسبه میشود؟ کمیسیون املاک در حالت کلی ۱ درصد است و در حالت تهاتر نصف حالت عادی می‌باشد. با این حال برخی بنگاه‌های معاملاتی همان ۱ درصد را دریافت میکنند.

آیا تهاتر حقوق بازنشستگی امکان پذیر است؟ خیر. هرگونه دِینی که مربوط به امرار معاش و حقوق اولیه افراد باشد قابل تهاتر نیست.

علاقه‌مندان به شرکت در مناقصه یا مزایده می‌توانند در سامانه پارس نماد داده‌ها ثبت نام کرده و به صورت لحظه‌ای جدیدترین آگهی‌ها را دریافت نمایند.