پنج مناظره تلویزیونی چهار ساعته از ۲۸ خرداد تا ۵ تیر به صورت زنده از تلویزیون پخش خواهد شد. نگاهی به مناظرات مشابه در ادوار پیشین انتخابات نشان می‌دهد که احتمالاً این برنامه‌های تلویزیونی خالی از حاشیه نخواهد بود. قاعدتاً مسائل روز ایران در این گفتگوها محل مجادله می‌شود.
فرارو- مناظره‌ها در روند و نتیجه انتخابات تاثیرگذار هستند. در جریان این برنامه‌ها، عموم مردم به خصوص قشر خاکستری نامزد‌های انتخاباتی را بیشتر می‌شناسند و با اطلاعاتی که در جریان این برنامه‌ها به دست می‌آورند ممکن است فرد مورد نظر خود را انتخاب کنند یا تصمیم به رفتار انتخاباتی دیگری بگیرند. تاثیر مناظرات را نباید دست کم گرفت. بعضی تحلیلگران معتقدند که یکی از دلایل شکست محمدباقر قالیباف در سال ۱۳۹۲، مناظره‌های تلویزیونی آن دوره انتخابات بود.
به گزارش فرارو، بعضی از مناظرات مثل برنامه‌های سال ۱۳۸۸ نیز تاثیراتی فراانتخاباتی دارند و در حافظه تاریخی ماندگار می‌شوند. با توجه به شخصیت و سوابق نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری می‌توان پیش‌بینی کرد که چه مسائلی در مناظرات پیش رو مطرح خواهد شد.
کارنامه هسته‌ای جلیلی پررنگ‌ترین مساله‌ای است که احتمالاً از سوی پزشکیان، قالیباف و شاید پورمحمدی مطرح خواهد شد. نامزد پایداری از ناحیه قطعنامه‌های شورای امنیت و تحریم‌هایی که در دوران هدایت مذاکرات هسته‌ای توسط او، وضع شد آسیب‌پذیرتر از سال ۱۳۹۲ است. از یک طرف، بر خلاف آنچه پیش از این گفته می‌شد، امروز بیش از پیش مشخص است که تحریم نعمت و بی‌تاثیر نبود. نام سعید جلیلی نیز با این تحریم‌ها گره خورده و بخش زیادی از وضع موجود نیز حاصل همین تحریم‌هاست. خسارت تحریم‌ها برای اقتصاد ایران، میلیارد‌ها دلار برآورد می‌شود.
از طرف دیگر، از برخی وزرا و مدیران اقتصادی و تاثیرگذار دولت سیزدهم به عنوان چهره‌های نزدیک به جلیلی نام برده می‌شود. آن‌ها یا از حلقه امام صادقی‌ها هستند یا در زمره اشخاص نزدیک به پایداری دسته‌بندی می‌شوند. بر اساس اطلاعات منتشر شده در سایت جلیلی برنامه‌های دولت سایه او به برخی وزرا ارائه شده است. در صورتی که مشخص شود چه طرح‌هایی از سوی دولت سایه و تیم جلیلی به دولت وارد و عملیاتی شده، روشن می‌شود که این نامزد ریاست‌جمهوری علاوه بر مساله تحریم‌ها، چه نقش دیگری در ایجاد وضع موجود دارد.
اما جلیلی فقط برای دفاع از خود به مناظره نخواهد رفت. نقطه مرکزی تبلیغات این نامزد انتخابات، تدوین برنامه برای حل مشکلات کشور از رهگذر گفتمان دولت سایه است. کنش‌های جلیلی در این مناظرات از یک طرف بر این برنامه‌ها و از طرف دیگر بر کارنامه رقبا – به طور احتمالی قالیباف و پزشکیان – خواهد بود. همچنین با توجه به تعلق فکری سعید جلیلی به جریان مرحوم آیت‌ا... مصباح یزدی، در صورتی که مجالی برای مطرح شدن حدود، طرح صیانت، آزادی‌های فردی و به طور مشخص حجاب مطرح شود، این نامزد انتخاباتی یکی از طرف‌های بحث خواهد بود.
شهردار تهران در مناظرات پیش رو، احتمالا برای مقابله با مسعود پزشکیان اولویت قائل خواهد شد. او در مناظرات ۱۴۰۰ کارنامه دولت قبل را نقد می‌کرد، اما در این نوبت، دولت قبل قابل نقد وجود ندارد. با توجه به این شرایط احتمال می‌دهیم که زاکانی بر مساله آواربرداری از دولت روحانی، تفکر اصلاح‌گرایی و سیاست‌ورزی اصلاح‌طلبان حداقل طی دو انتخابات گذشته تمرکز خواهد کرد.
موضع قالیباف و زاکانی نسبت به یکدیگر احتمالاً منفی باشد. قالیباف ۱۲ سال کلیددار بهشت بود و در حال حاضر نیز برخی نزدیکان او در شورای شهر حضور دارند که از جمله منتقدان سرسخت زاکانی هستند. یکی از مسائلی که گاهی اوقات در نطق‌های شورا مطرح شده، مقایسه زاکانی با قالیباف در جایگاه شهردار تهران است. بنابراین، امکان دارد که کارنامه زاکانی در جایگاه شهردار تهران طی سه سال گذشته و مقایسه دوره این دو شهردار (حداقل در بازه زمانی سه ساله ابتدایی)، هدف دو طرف باشد.
قرارداد شهرداری با شرکت چینی نیز می‌تواند در عین این که برگ بازی زاکانی در مناظرات باشد، به خاطر عدم شفافیت و حواشی مختلف این قرارداد ۲.۵ میلیارد یورویی به نقطه ضعف او در برنامه‌های تلویزیونی پیش رو تبدیل شود.
رقابت‌های درون‌گفتمانی اصولگرایان در انتخابات مجلس و سپس در مساله انتخاب رئیس پارلمان هنوز از یاد نرفته است. سال گذشته مسائلی درباره فرزندان رئیس مجلس مطرح شد که از سوی شخص او پاسخی نگرفت. صرفاً برخی اطرافیان قالیباف به این مساله پاسخ دادند. این نامزد ریاست‌جمهوری در انتخابات ۱۳۹۶ لیست اموالی از خود و اعضای خانواده منتشر کرد که طی چند سال گذشته دستمایه مقایسه و توجه به وقایعی مثل خرید سیسمونی از ترکیه، انتشار گزارش پلیس درباره سرقت شمش طلا از خانه یکی از فرزندان و سفر‌ها و درخواست اقامت کانادا برای فرزند دیگر شد.
مدیریت قالیباف در مجلس، شائبه بعضی مسائل در شهرداری تهران و هولدینگ یاس می‌تواند نقطه ضعف حمله به قالیباف باشد. نمی‌دانیم که آیا مانند سال ۱۳۹۲ مسائل مربوط به دوران فرماندهی نظامی و انتظامی قالیباف به مناظره‌ها وارد خواهد شد یا نه. در میان دیگر نامزدها، مصطفی پورمحمدی در سال ۱۳۷۸ قائم مقام وزارت اطلاعات بوده است و اگر مسائلی مثل کوی دانشگاه مطرح شود، شاید امکان تکرار دیالوگ‌های مناظرات یازدهم وجود داشته باشد.
قالیباف کارنامه سنگینی دارد. تا اینجا نیز تکیه او و تبلیغاتش بر این کارنامه و سابقه فرماندهی و مدیریتش در سپاه، نیروی انتظامی، شهرداری و در آخر مجلس بوده است. بخشی از دوگانه میان جلیلی – قالیباف ممکن است در همین نقطه آغاز شود. چرا که تاکید هواداران و طیف قالیباف بر کارنامه او و تکیه طیف جلیلی بر برنامه اوست. چرا که تکیه بر سابقه جلیلی امکان دارد تاثیر منفی بر رای او بگذارد. این دوگانه شاید خود را در مناظرات نشان دهد.
این نامزد انتخابات، چهره جدیدی در مناظره‌ها خواهد بود. هنوز نمی‌دانیم پایگاه رای پورمحمدی کجاست و آیا امکان جذب آرای اصولگرایان به سبد خود را دارد یا نه. ولی او کاندیدای خاصی است که در ۵ مناظره پیش رو یکی از صندلی‌های ۶ گانه استودیو را در اختیار خواهد داشت. بعید است که نامزدها به برخی نکاتی که درباره مسئولیت‌های قضایی – اطلاعاتی پورمحمدی وجود دارد، ورود کنند. شاید پورمحمدی اگر روایت‌هایی از برخی مسائل مربوط به دوران مسئولیتش مطرح شود، در واکنش به آن نکاتی را مطرح کند. این اظهارات واکنشی نیز در حد گمانه‌زنی است.
تفاوت پورمحمدی با حسن روحانی در این است که رئیس‌جمهوری پیشین به واسطه دبیری شورای عالی امنیت ملی تا چند سال قبل از انتخابات ۱۳۹۲، به واسطه حضور در جلسات و مسئولیت سیاسی در جریان مسائل قرار می‌گرفت. اما پورمحمدی با امور موضوعی و کیس‌محور درگیر بوده و تفاوت این دو نوع آگاهی از مسائل بسیار زیاد است.
رئیس بنیاد شهید احتمالاً یار کمکی یکی از نامزد‌های اصولگرا خواهد بود. بیشتر سابقه قاضی‌زاده به حضور در مجلس باز می‌گردد. با توجه به رای یک میلیونی این نامزد انتخابات در دور قبلی، و عضویت پیشین او در جبهه پایداری احتمالا در بعضی بحث‌هایی که راجع به مسائل اعتقادی مطرح می‌شود حضور خواهد داشت. برخی تحلیلگران معتقدند قاضی‌زاده هاشمی در میان نامزد‌های انصرافی خواهد بود.
عباس عبدی تحلیلگر سیاسی چندی پیش از تعبیر ۱+۵ برای توصیف چینش ترکیب نهایی نامزد‌های انتخابات ریاست‌جمهوری استفاده کرد. ترکیب ۱+۱+۴ نیز ذکر شده است. چون مشخص نیست که پورمحمدی چطور در مناظرات حاضر می‌شود. در هر صورت، مسعود پزشکیان به عنوان تنها نامزد اصلاح‌طلب حاضر در این انتخابات به طور قطعی مورد هجمه قرار می‌گیرد. این نامزد انتخابات سابقه وزارت در دولت سیدمحمد خاتمی را دارد، مورد حمایت جبهه اصلاحات است و صحبت‌هایی دارد که مورد پسند جناح تندروی طیف اصولگرا نیست؛ از جمله نطق ۷ تیر ۸۸ در مجلس و صحبت‌هایی که پس از حادثه فوت مهسا امینی در تلویزیون داشت. پیش از این مسائلی مثل فروش سوال‌های آزمون دستیاری در دوره وزارت از سوی علیرضا زاکانی مطرح شده بود و امکان دارد که در مناظره‌ها به آن پرداخته شود.
از ۶ کاندیدای نهایی ریاست‌جمهوری، ۴ نفر سابقه نمایندگی ادوار مجلس را دارند و یکی از آن‌ها در حال حاضر رئیس مجلس است. با توجه به حواشی مجلس یازدهم و مسائلی مانند قانون راهبردی، طرح صیانت یا لایحه حجاب که بخشی از دوران حیات مجلس قبلی را به خود اختصاص داده بود، این امکان وجود دارد که به فراخور موضوع و مباحثی که مطرح شود، بخشی از مسائل مجلس که اموری ملی بوده، با زندگی عموم مردم سروکار داشته و شاید باعث بروز نارضایتی‌هایی شده باشد در مناظره‌ها مطرح شوند.
وضع موجود اقتصادی و بسیاری عرصه‌های دیگر، نامطلوب است. با توجه به تقسیم‌بندی موضوعی مناظره‌های تلویزیونی و در هم‌تنیده بودن مسائل مختلف در کشور، وضع موجود، تحریم، تورم، بعضی نارضایتی‌ها و ... بر این برنامه‌ها سایه خواهد انداخت.
