سیمای ملی یا سیمای جلیلی؟

فرارو - آخرین مناظره انتخاباتی شب گذشته برگزار شد و هشت صبح فردا پنجشنبه نیز، سکوت تبلیغاتی برقرار می‌شود. پس از سال ۱۳۸۸ و انتخابات دهم، در هیچ یک از ادوار انتخابات‌ها از سال ۱۳۹۲ تا دور اول ۱۴۰۳ مناظره میان دو نامزد برگزار نشد. با کشیده شدن انتخابات به مرحله دوم، صداوسیما ناچار از برگزاری مناظره با حضور تنها دو نامزد بود. صحبت‌های زیادی درباره مناظره‌های ۱۴۰۳ به خصوص در بحث رعایت بی‌طرفی سازمان صداوسیما در قبال نامزدها مطرح شده است. 

حلقه جلیلی در صداوسیما

به گزارش فرارو، سعید جلیلی به طور مستقیم و غیرمستقیم بر سازمان صداوسیما تسلط دارد. پیمان جبلی رئیس سازمان، معاون رسانه‌ای جلیلی در دوران حضور در شورایعالی امنیت ملی، وحید جلیلی برادر او و قائم مقام سازمان، میثم نیلی صاحب رجانیوز که از او به عنوان مرد در سایه صداوسیما یاد می‌شود، محمد حسن روزی‌طلب سرپرست اداره‌کل برنامه‌های سیاسی، علیرضا خدابخشی مشاور رئیس سازمان که گفته می‌شود پسرخاله جلیلی‌هاست و محمدعلی صائب معاون سیاسی سازمان و مسئول دفتر پیشین سعید جلیلی مدیران ارشد حامی یا وابسته به سعید جلیلی هستند که این نهاد را مدیریت می‌کنند. مجموعه‌ای از مدیران میانی و روئسای شبکه‌ها که از مسیر موسسات و نهاد‌های نزدیک به افراد جلیلی، بسیج دانشجویی، پایداری و حلقه امام صادقی‌ها به صداوسیما راه پیدا کردند را نادیده می‌گیریم. این افراد به خصوص از سال ۱۴۰۰ به این سو، به مرور وارد صداوسیما شدند.

ساعتگرد از : علیرضا خدابخشی (معاون سیاسی سابق و مشاور فعالی رئیس سازمان)، وحید جلیلی (قائم‌مقام صداوسیما)، محمدعلی صائب (معاون سیاسی)، میثم نیلی (اتاق فکر شبکه سه)، محمدحسن روزی‌طلب (سرپرست اداره‌کل برنامه‌های سیاسی)، پیمان جبلی (رئیس سازمان)

در چنین وضعیتی، مسعود پزشکیان در دور اول انتخابات وضعیت ۱ در برابر ۴ را تجربه کرد و حالا ۱ در برابر ۲. مناظره‌های انتخاباتی دور دوم و رفتار متفاوت مجری مناظره در قبال دو نامزد انتخابات، بار دیگر این سوال را ایجاد کرد که آیا صداوسیما در این رقابت بی‌طرف است؟ و بار دیگر این سوال را به ذهن آورد که نزدیکان جلیلی از نفوذ خود در سازمان استفاده می‌کنند یا نه؟ مهدی خسروی مجری باسابقه تلویزیون، اجرای مناظره‌های انتخاباتی ۱۴۰۳ را بر عهده داشت.

۲ در برابر ۱

ترکیب مدیران جلیلی در سازمان صداوسیما منشاء سوالات زیادی است. در دور اول انتخابات، جلیلی با دو نامزد پوششی در مناظره‌ها حاضر شد که وظیفه حمله به طرف مقابل و حمایت از او را بر عهده داشتند. طرف مقابل آن‌ها، قالیباف، پورمحمدی و پزشکیان بودند که مورد حمله با شدت و ضعف قرار می‌گرفتند. علیرضا زاکانی در این زمینه بسیار به جلیلی کمک می‌کرد. در مقابل، اما در میانه این حملات، اگر ضربه‌ای به سعید جلیلی می‌خورد، او را وادار به صحبت می‌کرد. مثل مسائلی که قالیباف و پورمحمدی درباره نقش و دخالت جلیلی در امور مختلف از مقابله با جامعه مدنی تا ضرر ۳۰ درصدی درآمد‌های نفتی مطرح کردند. پیش از این مطرح شده بود که جلیلی سعی می‌کند نامفهوم، اما در ظاهر استراتژیک صحبت کند. اما زمانی که به چالش کشیده می‌شود، ناخودآگاه حقیقت را می‌گوید. 

دور دوم مناظره، دیگر خبری از نیرو‌های کمکی نبود. جلیلی و پزشکیان ماندند با مجری تلویزیون. در چنین حالتی اگر از نقش جلیلی در تحریم‌ها سوال می‌شد، بدون این که به آن پاسخ بدهد از پرسش عبور می‌کرد و با ورود مجری مواجه نمی‌شد. اما اگر پزشکیان سعی می‌کرد درباره نقل قولی از تاثیر پرداخت یارانه ۴۵ هزار تومانی بر اقتصاد ایران در دهه ۹۰ توضیحی بدهد، مجری سعی می‌کرد پاسخ مورد نظر خود را از این نامزد دریافت کند.

مناظره اول

دوپینگ جلیلی، اصطلاحی بود که رسانه‌های اصلاح‌طلب و مستقل برای توصیف مناظره اول استفاده کردند. خبرآنلاین در این باره نوشت: «در طول مناظره پزشکیان توانست حداقل دو مرتبه جلیلی را اصطلاحا گیر بیندازد؛ یک بار وقتی با افتخار از فروش نفت صحبت می‌کرد، پزشکیان تخفیف‌های سنگین به مشتریان نفتی را به میان آورد و از جلیلی پرسید نفت را چند می‌فروشید؟ و جلیلی از پاسخ طفره رفت و نهایتا وقتی پزشکیان چندین بار آن را تکرار کرد، جلیلی یک قیمتی را اعلام کرد و پزشکیان هم واکنشی شبیه به واکنش‌اش به سخنان زاکانی مبنی بر کنار نرفتن در انتخابات نشان داد. به غیر از این مورد در دقایق انتهایی برنامه، سعید جلیلی دیگر آرامش نداشت و خنده‌ها و زبان بدنی عصبی داشت؛ او مدام به محاسن خود دست می‌زد و آرامش نداشت؛ وقتی پزشکیان در سخنانش او را به چالش کشید، جلیلی بعد از ناموفق بودن تلاش‌هایش برای قطع سخنان رقیب، به صندلی تکیه می‌داد و خنده‌ای عصبی بر چهره خود نمایان می‌کرد. اوج این استرس جلیلی زمانی بود که در آخرین فرصت برای جمع‌بندی وقتی آغاز به سخن کرد، دوباره به بینندگان سلام کرد.

در دقایقی پایانی مناظره صحنه‌های عجیب دیگری نیز رخ داد؛ زمانی که نوبت به جمع‌بندی نهایی رسید، جلیلی از زمان خود استفاده کرد و هنگامی که پزشکیان آغاز به سخن کرد، جلیلی به صورت مداوم وارد کلام او می‌شد و اجازه نمی‌داد صدای پزشکیان به مخاطب برسد. او سعی داشت تا با عصبی کردن پزشکیان بتواند رشته کلام او را پاره کند، اما مجموعا ناموفق بود؛ نکته عجیب‌تر این بود که مجری صدا و سیما نسبت به این اقدام جلیلی هیچ واکنشی نداشت و تذکری از این جهت که جلیلی به واسطه اتمام فرصتش نباید صحبت کند، مطرح نکرد و با سکوت خود اجازه داد برادر وحید جلیلی، قائم‌مقام صدا و سیما هر کاری که می‌خواهد انجام دهد.

در جمع‌بندی مناظره ۱۵۰ دقیقه‌ای دوشنبه شب باید گفت که پزشکیان اجازه پیروزی به دو رقیب خود یعنی سعید جلیلی و مجری صدا و سیما نداد؛ جلیلی نتوانست پزشکیان را به چالش بکشد و در عوض خودش به چالش کشیده شد؛ مجری هم که پس از پرسش از جلیلی سکوت کامل داشت تا او سخنانش را بگوید، در موقعیت مشابه با پزشکیان به دفعات کلام او را قطع می‌کرد تا پرسشی در تضاد با آنچه پزشکیان می‌گفت مطرح کند؛ مشخصا در موضوع سیاست خارجی مشخص بود؛ وقتی پزشکیان مشغول طرح نظراتش بود، دفعات متعددی سخنان او را قطع کرد و پرسید که اگر طرف مقابل به تعهداتش عمل نکند یا نخواهد سر وعده‌هایش بماند شما چه می‌کنید؛ و در مقابل وقتی جلیلی مشغول گفتن این بود که بدون برجام و FATF می‌توان کشور را اداره کرد، یک بار از او نپرسید که برنامه‌اش برای رفع این چالش‌ها چیست و برنامه‌اش بر روی زمین چیست؟»

واکنش محمود واعظی به مناظره اول

محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهوری سابق و قائم مقام و رئیس دفتر سیاسی حزب اعتدال و توسعه پیرامون مناظره دوشنبه در رشته توئیتی نوشت: «متاسفانه صداوسیما در مناظره دوشنبه، سیاست بی‌طرفی را رعایت نکرد. جلیلی عامدانه در وقت صحبت پزشکیان صحبت می‌کرد تا تمرکز وی را مخدوش کند و به‌دلیل تسلط فاخر پزشکیان، موفق نشد. مجری هم که در این اقدام غیر حرفه‌ای سکوت کرد. دور اول مناظرات ۴ دربرابر ۱ بود. امشب هم تلقی ۲ در برابر۱؟! با همه بی‌عدالتی‌ها، دکتر مسعود پزشکیان پیروز قاطع مناظره بود. چون برخلاف رقیبش که بانی و ادامه دهنده وضع موجود است نشان داد به‌دنبال تغییر است. بر خلاف رقیبش، برنامه دارد و صرفا شعار نمی‌دهد. برخلاف رقیبش کلی‌گویی و لفاظی نمی‌کند و این اقدامات شعاری در مرام و مشی او جایی ندارد. برخلاف رقیبش به‌دنبال تحول و ایجاد امید در جامعه است. برخلاف رقیبش که تحریم را نعمت می‌داند، وی تحریم‌ها را نقمت می‌داند و در پی مبارزه جدی با آن است. از همه مهمتر «صادق» است و چک بی‌محل نمی‌کشد و در پی «تغییر» است. پزشکیان نمی‌خواهد نقش بازی کند...»

استاد روزنامه‌نگاری: صداوسیما بی‌طرف نبود

مجید رضاییان، روزنامه‌نگار پیشکسوت و استاد دانشگاه یکی از چهره‌های شناخته‌شده ارتباطات و رسانه است که پس از مناظره اول در دور دوم، گفتگویی با خبرگزاری مهر انجام داد و به تحلیل این برنامه پرداخت.

رضاییان گفت: «صداوسیما در اصل بی‌طرفی نشان داد که بی‌طرف نیست؛ برخی از موضوعاتی که نسبت به یک نامزد مطرح بود از او سوال نشد، ولی نسبت به یک نامزد دیگر هرچه ابهام وجود داشت پرسیده شد. در بحث زمان بندی نیز به وضوح بی عدالتی رخ داد. درست است که اعداد جمع زده شد، اما به نظرم جمع اعداد درست نبود با این حال حتی اگر این بخش درست باشد در بخش پایانی مناظره و جمع بندی باید این مساله رعایت می‌شد که نامزد رقیب در سخنان دیگری ورود نکند. وقتی اعلام می‌شود جمع بندی، نباید فردی در جمع بندی یک فرد دیگر وارد شود، اما این اتفاق افتاد و مجری واکنشی نداشت. این مساله در هیچ کجای دنیا پذیرفته نیست. اگر به بایدن بگویند در ۵ دقیقه جمع بندی کند ترامپ نباید وارد بحث او شود. شب گذشته، اما ورود به زمان دیگری در هنگام جمع بندی در مقابل چشم میلیون‌ها بیننده اتفاق افتاد و بدون مدیریت از طرف مجری، در پایان هم توجیه شد.»

مناظره دوم

شب گذشته و در آغاز مناظره، این نکته از سوی مجری مطرح شد که در مناظره اول آقای سعید جلیلی یک دقیقه و سی ثانیه بیشتر از مسعود پزشکیان صحبت کرده و این فرصت در مناظره آخر در اختیار نامزد اصلاح‌طلبان قرار می‌گیرد. رفتار‌های مجری در مناظره اول، در آخرین مناظره بیشتر شد و توجه بیشتری را به خود جلب کرد. قطع کردن صحبت‌های پزشکیان، لحن پرسش‌ها از او و میدان دادن به جلیلی برای صحبت بدون محدودیت به خصوص ورود مدام او به صحبت‌های پزشکیان، از جمله مسائلی بود که مورد توجه قرار گرفت. به قول محسن هاشمی رفسنجانی «سوالات از پزشکیان با هدف تخریب و شبه افکنی بود و سوالات از جلیلی در راستای رفع شبهه.»

خبرآنلاین در این باره نوشت: «نکته برجسته برنامه دیشب نه فریاد‌های جلیلی بود و نه آرامش پزشکیان در صحبت کردن با جلیلی عصبانی؛ بلکه سوالات جهت‌دار مجری صدا و سیما بود که بعنوان یار کمکی هم نه، بلکه بعنوان نفر سوم مناظره وارد عمل می‌شد. مهدی خسروی مجری برنامه، مانند شب قبلش، به صورت مداوم سخنان پزشکیان را قطع می‌کرد و سعی داشت او را به چالش بکشد. مجری صدا و سیما تنها در چند دقیقه ابتدایی سخنان پزشکیان، ۴ مرتبه با سوالات خود، صحبت‌های او را قطع کرد و سعی در به چالش کشیدن پزشکیان کرد.»

در جمع‌بندی می‌توانیم بگوییم که در جریان مناظره‌های دور دوم، پزشکیان جلیلی را به چالش می‌کشید و خسروی به همراه جلیلی، پزشکیان را به چالش می‌کشید؛ و بار دیگر باید این سوال را پرسید؛ حلقه جلیلی در صداوسیما، چه نقشی در این وضعیت دارند؟