این روز‌ها بسیاری از کاربران معتقدند به‌محض آن‌که درباره موضوع یا محصولی صحبت می‌کنند پست‌هایی درباره آن سر از اکسپلور اینستاگرامشان در می‌آورد، آیا واقعاً گوشی ما شنود می‌شود؟
روزنامه خراسان در گزارشی به موضوع امنیت اینستاگرام و اینکه چقدر میتوان به این اپلیکیشن اعتماد کرد، پرداخته است.
در این گزارش آمده است: تابه‌حال شده درباره موضوعی فکر کنید و همان لحظه حس کنید پیش روی شما قرار گرفته؟ به‌طور مثال به ۲۰۶ آلبالویی که خیلی کم تولید شده فکر می‌کنید و ناگهان یک ۲۰۶ آلبالویی از مقابل‌تان رد می‌شود. ماجرا اگر در همین حد بماند می‌تواند جذاب باشد؛ اما گاهی حس می‌کنیم غول‌های دنیای فناوری ذهن ما را میخوانند؛ چه وقت‌هایی؟ آن زمانی که گوگل پیشنهاد‌هایی را روی دیوایس و گجت ما نشان می‌دهد؛ انگار همان اخباری بودند که ما به شدت درباره‌شان کنجکاو بودیم یا وقتی در یک شبکه اجتماعی مثل اینستاگرام ناگهان اکسپلور ما پر می‌شود از تبلیغات آنلاین‌شاپ‌هایی که کالاهای‌شان برای ما جذاب بودند و حتی شاید درباره‌شان با کسی صحبت کرده‌ایم. این جاست که ماجرا عجیب و تا حدی ترسناک می‌شود. آیا مکالمات ما در طول روز با دوست و آشنا و بدون تماس تلفنی از گوشی شنود شده و به الگوریتمی قدرتمند متصل است که باعث چنین اتفاقی می‌شود؟ آیا ممکن است غول‌های فناوری وقتی مجوز‌هایی از ما برای ضبط صدا گرفته‌اند به‌جای اینکه هنگام استفاده از برنامه چنین مجوزی را فعال کنند در تمام روز آن را فعال نگه داشته باشند؟ بعضی‌ها از این‌همه فراتر می‌روند و مدعی هستند حس می‌کنند ذهن‌شان هم چک می‌شود و ممکن است به چیزی فکر کنند و در اکسپلورشان ظاهر شود. آیا ما در اتاق شیشه‌ای زندگی می‌کنیم و در تمام طول روز رصد می‌شویم؟ به بهانه توجه زیاد کاربران فضای مجازی به این موضوع در پرونده امروز ابعاد ماجرا را از جنبه‌های مختلف بررسی کردیم.
بعضی افراد از تجربه‌های مشابه می‌گویند که بعد از عکس گرفتن یا حتی حرف‌زدن درباره یک محصول، تبلیغاتش در اینستاگرامشان نمایان شده است.
به تازگی یک وبسایت افشاگر به نام «۴۰۴مدیا» ادعا کرده است که شرکت متا با سیستم «شنود فعالانه» حرف‌های ما را می‌شنود و طبق آن، برایمان تبلیغات هدفمندی ارائه می‌دهد. انتشار این گزارش در یکی از رسانه‌های داخلی و بازتاب آن در شبکه‌های‌اجتماعی باعث شد تا بسیاری از کاربران از تجربه‌های مشابه خود بگویند و صحت این گزارش را تایید کنند. هرچند کاربرانی که دستی بر فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی دارند ادعا‌های این چنینی را مسخره دانستند. این که میکروفون تلفن‌های همراه هوشمند ما ۲۴ ساعته فعال باشد تا به حال اثبات نشده است، اما وبسایت ۴۰۴مدیا در گزارشی ادعا کرده است فیسبوک با سیستم شنود فعالانه به مکالمات ما گوش می‌دهد. این وبسایت می‌گوید شرکت رسانه‌ای CMG می‌تواند تبلیغات را بر اساس «چیزی که مشتریانِ احتمالی با صدای بلند در نزدیک میکروفون دستگاه به‌زبان آورده‌اند» برای آنها به‌نمایش دربیاورد. این شرکت، شریک تجاری فیسبوک، گوگل، آمازون و بینگ است.
بر اساس اسنادی که در یکی از جلسات این شرکت نمایش داده شده، سیستم شنود فعالانه بعد از ثبت داده‌های صوتی، آنها را با داده‌های رفتاری هر کاربر تطبیق می‌دهد تا تبلیغات هدفمندتری را به کاربران نمایش دهد. گفته می‌شود بعد از انتشار گزارش ۴۰۴مدیا، گوگل شرکت CMG را از فهرست شرکای خود حذف کرده است. شرکت متا که پلتفرم‌هایی مثل فیسبوک و اینستاگرام و واتس اپ زیرمجموعه‌اش هستند، بعد از انتشار این گزارش در بیانیه‌ای اعلام کرد: «متا از میکروفون گوشی شما برای تبلیغات استفاده نمی‌کند و ما سال‌هاست که به‌صورت عمومی درباره این موضوع صحبت کرده‌ایم. ما با CMG تماس گرفته‌ایم تا آنها درباره استفاده نکردن از داده‌های متا شفاف‌سازی کنند.»
بعد از انتشار این گزارش، کاربران توئیتر فارسی متوجه شدند آنها تنها کسانی نبودند که فکر می‌کردند اینستاگرام صحبت‌هایشان را می‌شنود.
کاربری به نام «جلال فضل‌اللهی» دراین‌باره نوشته است: «با دخترم درباره انتخاب رشته صحبت می‌کردم. گفت یکی از دوستام داره تبریز مواد و متالورژی می‌خونه، بد نیست اونم بزنیم. گفتم من شناختی ازش ندارم. چند ساعت بعد که اومدم یوتیوبم رو ببینم، معرفی همون رشته جزو اولین ویدئو‌ها بالا اومد.»
کاربر «امیرحسین» هم نوشته است: «من هفته پیش داشتم یک محصولی رو برای دوستم توضیح می‌دادم که چی هست، به محض باز کردن اینستاگرام همون محصول اولین پستی بود که دیدم.» محمد خاوریان هم می‌گوید با عکس گرفتن از یک محصول، تبلیغات آن خیلی سریع برایش نمایش داده شده است: «من یک بار وارد فروشگاه نایکی دبی شدم و یک کفشی رو دیدم و برداشتم و یک عکس ازش گرفتم که داشته باشم. از یک ساعت بعد توی اکسپلور گوگل مدام تبلیغ اون کفش رو نمایش می‌داد که بخر. تاکید می‌کنم مطلقا بدون هیچ سرچی در مورد اون محصول.»
کاربر دیگری با نام علیرضا هم نوشت: «یک بار با خانمم حرف می‌زدم و از او پرسیدم که فلان بازیگر در فلان عکس باردار به نظر نمی‌رسه؟ یکهو تو اکسپلور اینستا یه پست اومد درباره بارداری اون! تازگی هم داشتم درباره یه آهنگ حرف می‌زدم، یهو ریلز همون رو پخش کرد».
پیش از انتشار این گزارش هم بسیاری از کاربران درباره تجربیات مشابه خود نوشته بودند. برای مثال چندین کاربر نوشته بودند بدون عکس گرفتن، سرچ کردن یا حتی حرف زدن درباره محصولات و فقط بعد از دیدن آنها در فروشگاه‌ها، تبلیغات همان محصول در اینستاگرامشان نمایان شده است. برخی کاربران هم به طرز اغراق‌آمیزی ادعا می‌کنند کار اینستاگرام از شنود گذشته و انگار که افکارشان را هم می‌خواند!
وقتی حس می‌کنیم شنود شده‌ایم، شاید در مواجهه با «بیگ دیتا» هستیم. چیزی که نوعی ناخودآگاه جمعی را نشان می‌دهد که ما بخشی از آن هستیم و حس‌مان این است فقط و فقط برای ما طراحی شده؛ درحالی که بخشی از موجی است که ما هم در دل آن قرار داریم.
بیگ دیتا اقیانوسی عظیم از داده‌هاست؛ داده‌هایی عظیم که می‌تواند امکان تحلیل یک جامعه را به سیاست گذاران فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جامعه بدهد. «بیگ دیتا» رفتار میلیون‌ها میلیون کاربر را در فضای مجازی رصد کرده و با کمک الگوریتم‌ها، مطالعات و چهره‌های شاخص علوم ارتباطات و جامعه‌شناسی تبدیل به کلیدواژه‌هایی برای تبلیغ، سخنرانی اثرگذار، مهندسی اجتماعی و... می‌کند. حتماً ماجرای استفاده از بیگ دیتای فیسبوک و نقشی را که در انتخابات آمریکا داشت، شنیده‌اید. در آن زمان زاکربرگ مالک فیسبوک متهم شد اطلاعات کاربران را برای تحلیل داده در اختیار کمپین‌های انتخاباتی قرار داده و در حقیقت به آنها فروخته است. اطلاعاتی که خصوصی نبودند، اما تجمیع آنها ابزار قدرتمندی است برای کسی که به آن دسترسی دارد تا بتواند وعده‌هایی بدهد که خوشایند جامعه است و هربار به سرعت واکنش جامعه را به رفتار، سخنرانی و عملکرد کمپین انتخاباتی‌اش بررسی کند.
بیگ‌دیتا‌ها پدیده‌ای تازه هستند و طی چند سال اخیر کاربرد جدی پیدا کرده‌اند به چند دلیل؛ اول اینکه پیش از این و بدون شبکه‌های اجتماعی با این سطح از فراگیری، در عمل بیگ‌دیتایی که قابل اعتنا باشد نداشتیم. دوم اینکه از جایی به بعد خیلی‌ها حس کردند نظرسنجی‌ها و افکارسنجی‌ها برای درک جامعه دقت زیادی ندارند، سرعت‌شان کم است و اریب فراوانی دارند. اما با بیگ‌دیتا می‌شود در لحظه میلیون‌ها کامنت، لایک و دیس لایک، پست و حتی سرچ را بررسی کرد؛ طوری‌که حین یک سخنرانی میتوان محور‌ها را براساس نیاز مخاطب تغییر داد و روی یک موضوع تاکید بیشتری داشت و از موضوع دیگر عبور کرد. اتفاقی که نیاز به یک تیم متخصص برای تحلیل داده و یک تیم توانمند برای نوشتن متن در لحظه دارد.
اما بیگ‌دیتا فراگیرتر و واقعی‌تر از نتایج نظرسنجی‌هاست. ما وقتی با یک پرسشگر حضوری یا تلفنی مواجه می‌شویم، ممکن است بنا به دلایلی نظر واقعی‌مان را بروز ندهیم، اما اکانت اصلی و حتی فیک ما، لایک‌هایی که می‌کنیم، سرچ‌ها و تعاملی که با هوش مصنوعی داریم همگی واقعی است و در آن شرایط نیازی به مخفی کردن چیزی نیست. با این حساب بیگ‌دیتا‌ها مشخص می‌کنند چه چیزی روی بورس است و چه چیزی مناسب نمایش در سرچ‌ها و اکسپلورهاست.
بماند که چرخه حیات یک کاربر در پلتفرم‌های مختلف هم در شکل‌گیری این موضوع و تکمیل بیگ‌دیتا‌ها بی‌تاثیر نیست. این جاست که ممکن است چیزی را که زیاد در فضای مجازی، شبکه‌های اجتماعی و کوچه و خیابان می‌بینید ذهن شما را مشغول کند، ساعتی بعد به آن فکر کنید یا در محل کار و دانشگاه در خصوص آن صحبت کنید؛ آن موضوع، چون ترند است سر از فضای مجازی در می‌آورد و شما فکر می‌کنید، چون به آن فکر کردید یا درباره‌اش صحبت کردید جلوی‌تان ظاهر شده در حالی که این‌طوری نیست. نوع استفاده از بیگ‌دیتا ممکن است اخلاقی نباشد و باعث مصرف‌گرایی شود یا حتی ذائقه ما را شکل دهد، اما آن جنس جاسوسی که فکر می‌کنیم نیست.
یکی از دلایلی که شائبه شنود توسط اینستاگرام را تقویت کرده، شکایت‌های متعدد از فیس بوک به دلیل سوءاستفاده از اطلاعات کاربران است
یکی از پر طرفدارترین شبکه‌های اجتماعی دنیا که فیس بوک محسوب می‌شود، ۴ فوریه ۲۰۰۴ توسط زاکربرگ جوان به وجود آمد. این شبکه‌اجتماعی به دلیل نقض حریم خصوصی افراد و سوءاستفاده از اطلاعات مردم، بار‌ها مورد شکایت افراد حقیقی و حقوقی قرار گرفته است. فیس بوک در سال‌های ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ به ترتیب، اینستاگرام و واتس اپ را خریداری کرد و هم اکنون به علت اختلاف نظر‌های شدید بنیان گذاران برنامه‌های یاد شده با زاکربرگ، هیچ یک از آنها دیگر در فیسبوک کار نمی‌کنند.
چند سال پیش فاش شد که فیسبوک اطلاعات شخصی بیش از ۵۰ میلیون کاربر را به شرکت «کمبریج آنالیتیکا» که با ترکیب داده کاوی و تحلیل داده‌ها در فرایند‌های انتخاباتی و سیاسی خدمات ارائه می‌دهد، فروخته و کمبریج آنالیتیکا هم از اطلاعات به دست آمده در تبلیغ انتخاباتی دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ استفاده کرده است. این اولین باری نیست که چنین چیزی درباره فیس بوک می‌شنویم. پایگاه «اینترسپت» سندی از فیسبوک رو کرده است که نشان می‌دهد این شرکت از اطلاعات مجازی کاربران برای پیش بینی رفتار آنها استفاده می‌کند و این پیش‌بینی‌ها را به شرکت‌های تبلیغاتی می‌فروشد. فیسبوک اطلاعات شخصی افراد شامل روابط میان دوستان، موضوعات مورد علاقه، تعداد و محتوای نوشته‌ها و زمان حضورشان در شبکه‌اجتماعی را جمع‌آوری و طبقه‌بندی می‌کند و براساس آنها الگو‌های رفتاری کاربران را به دست می‌آورد.
نرم افزار هوش مصنوعی فیسبوک، با قدرت پیش‌بینی رفتار آینده کاربران به شرکت‌ها اجازه می‌دهد با تبلیغات هدفمندشان آنها را نشانه بگیرند. این سیستم که «پیش بینی وفاداری» نام گرفته است با توجه به اطلاعات ذخیره شده در پروفایل کاربر، تخمین می‌زند که آیا او به استفاده از محصول یا خدمتی ادامه می‌دهد یا خیر. این شرکت با خریدن دیگر پیام رسان‌ها مثل اینستاگرام و واتس‌اپ به تنوع‌بخشی و توسعه بخش‌های درآمدزایی خود فکر کرد، اما نوع کسب و کارش بیشتر روی تبلیغ متکی است. ادعا می‌شود در سال ۲۰۱۵، حدود ۹۵ درصد درآمد جهانی فیس بوک از تبلیغات به دست آمد و تنها ۵ درصد آن حاصل دیگر بخش‌ها مانند پرداخت بازی‌ها روی پلتفرم فیسبوک، پست‌های تبلیغاتی کاربران و تجارت الکترونیک بود.
شکایت از اپلیکیشن فیسبوک مخصوص کودکان گروه‌های حامی کودکان و نوجوانان می‌گویند که اپلیکیشن پیام‌رسان فیسبوک مخصوص کودکان برخلاف قوانین فدرال، اطلاعات شخصی کاربران سنین پایین را بدون تایید والدین شان جمع‌آوری می‌کند. در شکایت تنظیم شده آمده است که اپلیکیشن درخواست تایید COPPA را ندارد و کاربر نمی‌داند آیا واقعاً حریم خصوصی کودکان توسط این برنامه حفظ می‌شود یا نه!
شکایت سهامداران فیسبوک زمانیکه زاکربرگ، اعلام کرد میخواهد به‌طور رسمی وارد عرصه سیاست شود، بسیاری از سهامداران انگیزه این کار را قدرت‌طلبی و دلیل ایجاد تغییرات ساختاری در فیسبوک دانستند و علیه این مولتی میلیاردر شکایت تنظیم کردند.
شکایت یک وکیل معروف به خاطر مردم «مکس اسچریمز» وکیل معروف که شهرتش را مدیون درجه یک بودن در حرفهاش است، با حضور در دادگاه کشور «اتریش» شکایتی علیه فیسبوک مطرح و این شرکت را متهم به نقض قانون موسوم به «مقررات حفاظت از اطلاعات عمومی» کرد.
وقتی حس می‌کنیم اتفاقی بسیار نادر برای ما رخ داده که احتمال وقوعش نزدیک صفر است، فراموش می‌کنیم که ما یکی از میلیارد‌ها انسانی هستیم که ممکن بوده این رخداد برایش محقق شود
کاربری نوشته که در حال نگاه کردن به کیف رودوشی خانمی در خیابان بودم و چند دقیقه بعد بدون آن‌که چیزی سرچ کنم دقیقاً تصویر همان کیف در اکسپلور گوشی‌ام ظاهر شد که مربوط به پست آنلاین‌شاپی بود که آن را می‌فروخت. این کاربر با توجه به اینکه احتمال رخ دادن چنین اتفاقی خیلی کم است، نتیجه‌گیری کرده که ممکن است اینستاگرام با چیزی مثل یک چیپ نانو که در واکسن کرونا بوده ذهنش را خوانده باشد. اصولاً چنین تصوری می‌تواند جذاب و جیمزباندی باشد، اما در عمل غیر ممکن است. پس چرا چنین اتفاقاتی می‌افتد؟ غیر از بحث بیگ‌دیتا‌ها و تحلیلی که غول‌های فناوری از علایق ما و ... دارند تا پستی را برای ما نمایش دهند با یک موضوع دیگر هم در چنین مواقعی طرفیم که می‌تواند گره ماجرا را تا حد زیادی باز کند یعنی «اعداد بزرگ».
ما در طول یک روز هزاران و گاهی شاید میلیون‌ها فکر و تصمیم داریم که، چون بیشتر آنها ناخودآگاه، سریع و براساس غریزه است، به چشم ما نمی‌آید. بیشتر اوقات از کنار چیز‌هایی که به آنها فکر می‌کنیم راحت می‌گذریم و آنها را به لایه‌های بعدی ذهن می‌فرستیم. اما اگر جلوه‌ای از آن فکر‌ها ناگهان به شکل دیگری مقابل ما ظاهر شود؛ فکری که به آن توجه نداشتیم دوباره به خودآگاه برمی‌گردد و با تعجب می‌گوییم چطور ممکن است همین حالا که به فلان موضوع فکر می‌کردم، چیزی مشابهش مقابلم سبز شد؟ غافل از اینکه ما فقط به آن فکر نکرده بودیم و بخشی از هزاران هزار چیزی بود که در طول یک روز به آن فکر کرده‌ایم و همه را فراموش کردیم و این یکی فقط، چون جلوی‌مان ظاهر شده برایمان باعث تعجب شده است.
اتفاقات نادر از این جنس هستند، عجیب نیست بین هزاران چیزی که به آن فکر کرده‌ایم یکی از آنها را ناگهان در گوشی یا یک مغازه ببینیم. اتفاقات خاصی که ما آنها را شانس و بدشانسی قلمداد می‌کنیم هم همین‌طور. اگر احتمال وقوع یک ماجرا وجود داشته باشد هرقدر هم عجیب و خاص، آن اتفاق برای یکی از میلیارد‌ها آدمی که روی زمین زندگی می‌کنند، رخ می‌دهد. اتفاقی که برای همان یک نفر کاملاً عجیب و غیرقابل باور و برای کل جامعه آماری کاملاً عادی است، چون عدد آدم‌ها، تصمیم‌ها، چیز‌هایی که می‌بینند و می‌شنوند و تصمیمات‌شان بسیار بالاست. پس دفعه بعدی که با چنین موضوع تصادفی مواجه شدید، نگران این نباشید که ذهن‌تان هک شده و مطلع باشید ماجرا از این قرار است.
