خاکی که سر بر آسمان می‌ساید

وحید محمود قره باغ؛ در سال ۶۲۴ میلادی اتفاقی رخ داد که زخمی بر تن ایران گذاشت، زخمی که تا به امروز نیز بر جای مانده است. هراکلیوس، امپراتور روم به ایران حمله کرده و یادگاری بی نظیر را تخریب کرد؛ اثری که مانندی در جهان ندارد. این مهم همان آتشکده آذرگُشَسپ است که امروزه با نام تخت سلیمان شناخته می‌شود.

هراکلیوس همچین تخت طاقدیس یا همان تخت طاق ویس را که از شگفتی‌های روزگار و در شهر گنجک در اطراف آتشکده بود را از بین برد. در واقع بنا‌های شهر گنجک از عاج، زر و گوهر‌های گوناگون و توسط صنعتگران سراسر کشور ساخته شده بود.

همچنین در میان کاخ شهر گنجک، مجسمه بسیار بزرگی از خسرو پرویز قرار داشت، در زیر گنبدی که نمایش آسمان را به تصویر می‌کشید. در پیرامون و گرداگرد آن نیز خورشید، ماه، ستارگان و فرشتگان که چوب به دست داشتند به نمایش گذاشته شده بود. با کمال تاسف این آثار به همراه حدود سه هزار خانه اطراف آتشکده، به آتش سپرده شد. گفتنی است در عصر ساسانیان، سه آتشکده بزرگ و اصلی وجود داشت که یکی از آن‌ها و به عبارتی مهمترین آن‌ها آتشکده آذرگشسپ نام داشت.

شکل ۱. آتشکده آذرگشسب، نمادی از اقتدار آیین زرتشت

گفتنی است با تشکیل امپراتوری ساسانی در ایران و رواج آیین زرتشت، این آتشکده به اوج قدرت، شکوه و آبادانی خود رسید. بنای آتشکده آذرگشسب به عنوان نماد اقتدار آیین زرتشت بود که به نوبه خود باعث رشد و بالندگی مجدد شهر گنجک شد. این آتشکده مخصوص پادشاهان و سرداران بوده و محلی برای جنگجویان در نظر گرفته شده بود. آتشکده آذرگشسب به عنوان نماد وحدت کشور از احترام بالایی برخوردار بوده تا بدانجا که پس از پادشاهان، جانشینان آنان از خاندان ساسانی با پای پیاده به این محل می‌آمدند و پس از زیارت، تاج شاهی را بر سر می‌نهادند. این محل مقدس، مهم‌ترین پرستشگاه زرتشتیان بود و مورد احترام حکومت و مردم قرار می‌گرفت.

ضمن اینکه آتش جاودان این آتشکده، در حدود هفت قرن نماد اقتدار دین زرتشت بود. این آتشکده در اواخر دوره ساسانی به ویژه خسرو اول و خسرو دوم بیشتر در کانون توجه بوده است. طبق مطالعات و پژوهش‌های انجام شده دو اتاق در محور عرضی آتشکده سقف گنبدی وجود داشته که از یکی به عنوان مرکز تقدس آتش و از دیگری به عنوان مرکز تقدس آب استفاده می‌شده است.

از سویی چشمه این اثر که با نام دریاچه شناخته می‌شود نیز در نوع خود بی همتاست و به عبارتی اسرارآمیز است و جوی‌هایی از آن همواره در جریان است. چشمه‌ای که محققان آلمانی به عمق صد متری آن نیز رسیده اند. این چشمه بزرگ دارای املاح زیادی از جمله آرسنیک است. از این رو آن را برای آشامیدن و همچنین کشاورزی نامناسب ساخته است. همچنین برخی دیگر از آثار دوران ساسانی نیز در کوه بلقیس و زندان سلیمان در نزدیکی روستای تخت سلیمان به یادگار مانده است. بله، سرزمین ایران یادگار و میراث‌های گرانبهایی در دل خود داشته و همچنان نیز دارد.