حکومت طالبان با ممنوع‌کردن کشت خشخاش، بازار اعتیاد ایران را نیز دستخوش تغییر کرد؛ در سه سال گذشته قیمت تریاک تقریبا دو برابر و در عوض بازار ارزان مواد روانگردان، در شرایط گرانی و تورم کشور گرمتر شده است.
سوداگران بازار اعتیاد یک ویژگی مهم دارند، آنان همیشه یک گام از مسئولان مبارزان مواد مخدر جلوترند؛ حالا و در زمانی که تغییرات اقتصادی در ایران و تغییرات اساسی در حکومت افغانستان بازار مواد مخدر را تغییر داده، هیچ برنامه مشخصی برای خطر افزایش اعتیاد‌های جدید دیده نمی‌شود.
به گزارش ایرنا؛ دستگاه‌های مختلفی در ایران برای مبارزه با مواد مخدر مسئولیت دارند. برخی سازمان‌ها مانند نیروی انتطامی نقش مبارزه در میدان را با قاچاقچیان مواد مخدر و روانگردان به عهده دارد و برخی دستگاه‌ها مانند وزارت بهداشت، بهزیستی و سازمان‌های فرهنگی مانند آموزش و پرورش، وزارت علوم و صدا و سیما نیز در زمینه پیشگیری، درمان و کاهش آسیب مواد اعتیاد آور مسئولیت دارند، اما مسئولیت سیاست‌گذاری و راهبری این دستگاه‌ها در دولت با ستاد مبارزه با مخدر است که البته با رفتن سردار اسکندر مومنی به وزارت کشور هنوز دبیر کل آن مشخص نشده است.
اعتیاد در ایران سالانه با احتساب هزینه مواد، درمان، نگهداری معتادان و هزینه‌های زندان متخلفان سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار به اقتصاد ایران ضربه می‌زند. با این حال بازار مواد مخدر راه خودش را می‌رود و منتظر تغییر مسئولان یا برنامه‌ریزی آنها نمی‌ماند. در این میان افزایش مشکلات اقتصادی از جمله تورم و گرانی و البته متناسب نبودن درآمد بسیاری از مشاغل با هزینه‌های رو افزایش زندگی از یک طرف و افزایش میزان بیکاری، افسردگی، روانپریشی و طلاق به افزایش گرایش به مصرف مواد اعتیار آور دامن می‌زند و از طرف دیگر تغییر قیمت مواد مخدر و روانگران سمت و سوی مصرف افراد کم درآمد را تغییر می‌دهد.
قاچاقچیان و سردسته‌های بازار مواد مخدر همیشه برای شرایط جدید آماده هستند و از آب گل آلود ماهی می‌گیرند، باید دید شرایط این بازار بزرگ چند میلیارد دلاری در ایران که روزگار بسیاری را سیاه و تباه کرده است چگونه است و آیا برنامه و چشم انداز روشنی به سمت بهبود هست یا نه؟
«دکتر سعید صفاتیان» کارشناس مبارزه با اعتیاد و مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر در این زمینه گفت: در ایران از گذشته‌های دور مهمترین ماده مخدر و اعتیار آور تریاک بوده است. مهمترین محل کشت و تولید تریاک نیز به طور سنتی افغانستان است، اما از زمان روی کار آمدن طالبان در افغانستان کشت تریاک در این کشور ممنوع و بسیار کم شده است و تریاکی که اکنون در بازار توزیع می‌شود، تریاک‌هایی است که در انبار‌های این کشور از زمان قبل از ممنوعیت کشت خشخاش وجود دارد.
وی افزود: قیمت بسیاری از کالا‌ها و خدمات تابع تورم است، اما تغییر قیمت برخی کالا‌ها از جمله مواد مخدر تابع تورم عمومی و تغییر قیمت آن نیست و به متغیر‌های دیگری بستگی دارد. به عنوان مثلا تریاک در یک سال گذشته افزایش قیمت زیادی پیدا کرده و تقریبا دو برابر شده است و اکنون قیمت یک کیلو تریاک به حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان رسیده است.
کارشناس مبارزه با اعتیاد ادامه داد: علت این افزایش قیمت احتمالا ممنوع شدن کشت خشخاش و کاهش تولید تریاک در افغانستان است. این مساله ممکن است به کاهش مصرف تریاک منجر شود، اما یک زنگ خطر بسیار بزرگ برای کشور ماست و با توجه به گزارش سازمان بهداشت جهانی درباره افزایش مصرف مواد روانگردان در کشور‌های منطقه از جمله عراق و حتی افغانستان، به احتمال بسیار زیاد باند‌های بزرگ مواد به دنبال گسترش بازار مواد روانگردان در ایران هم هستند و این زنگ خطر بسیار بزرگ است که به نظر می‌رسد مسئولان کشور نسبت به آن غفلت دارند.
وی گفت: اگر هر چه زودتر برای این خطر بزرگ فکری نشود تا یکی دو سال دیگر مواد روانگردان در بازار اعتیار ایران بسیار گسترده می‌شود. این مواد در ابتدای راه که وارد بازار می‌شوند قیمت ارزان و پایینی دارند تا بازار خود را پیدا کنند. این استراتژی گردانندگان بازار اعتیاد است. اکنون سوال این است که ۲۰۰ هزار نفری که در افغانستان از تولید مواد مخدر ارتزاق می‌کردند از کجا درآمد کسب می‌کنند.
دکتر صفاتیان افزود: مصرف‌کنندگان مواد مخدر در ایران حدود سه میلیون نفر برآورد می‌شوند و با خانواده‌های آنها حدود ۱۲ میلیون نفر در ایران درگیر مساله اعتیاد هستند. این بازار بزرگ سالانه با احتساب هزینه مواد، درمان و نگهداری و هزینه‌های زندان متخلفان سالانه بیش از ۱۰ میلیارد دلار به اقتصاد ایران ضربه می‌زند.
وی گفت: ۳.۵ میلیارد دلار خسارتی است که معتادان برای خرید مواد مخدر هزینه می‌کنند. بخشی از رقم هزینه‌های درمان و نگهداری معتادان و بخشی نیز برای ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار پرونده قضایی است که باید رسیدگی شود. اگر دولت بتواند در این شرایط سخت اقتصادی، بخشی از این خسارت سنگین را کم کند علاوه بر کاهش آسیب‌های اجتماعی و آسیب‌های حوزه سلامت، به نفع دولت و اقتصاد کشور نیز خواهد بود.
عداد معتادان در ایران حدود سه میلیون نفر برآورد می‌شوند و با خانواده‌های آنها حدود ۱۲ میلیون نفر درگیر مساله اعتیاد هستند. مدیرکل اسبق درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر افزود: در این شرایط بسیار مهم است که فردی به عنوان دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر انتخاب شود که فردی شناخته شده و آشنا به مسائل و مباحث پیچیده اعتیار در ایران باشد و مسائل مختلف پیشگیری، درمان، مسائل مربوط به نیروی انتظامی و قضایی را بداند و بتواند برای کاهش آسیب‌های مختلف اجتماعی و اقتصادی اعتیاد در ایران دستگاه‌های مسئول را به درستی هدایت کند.
وی گفت: اگر هر چه زودتر برای خطر گسترش مواد روانگردان در کشور فکری نشود با فاجعه‌های بزرگی مواجه می‌شویم، تریاک هر چقدر هم ماد مخدر خطرناکی باشد، اما معتادان به این ماده سنتی درمان پذیر هستند و روش‌های درمان آن با متادون، شربت تریاک و روش‌های دیگر درمان وجود دارد، اما بسیاری از مواد روانگردان درمان مشخصی ندارند.
صفاتیان افزود: مصرف کنندگان مواد روانگردان و از جمله کپتاگون که ماده روانگردان جدیدی است در برخی کشور‌های منطقه دیده شده و می‌تواند چهره اعتیاد را در کشور تغییر دهد. این مواد باعث اقدامات خشونت آمیز مصرف کنندگان آن می‌شود. این ماده خطرناک در صورتی که در ایران نیز مانند برخی کشور‌های اطراف گسترش پیدا کند، می‌تواند جرم و جنایت را در کشور افزایش دهد و بی‌توجهی به آن بسیار فاجعه بار خواهد بود.
