زمانی که بحث دفاع از موجودیت در هر طرفی مطرح شود، آن کشور شدت عمل بیشتری از خود نشان خواهد داد. به نظر می‌رسد صحبت‌های خرازی هشداری دوگانه به کشور‌های غربی باشد: دکترین را تغییر خواهیم داد و شدت عمل خواهیم داشت.
فرارو– سیدکمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی و وزیر خارجه ایران در سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ مصاحبه مهمی با شبکه لبنانی المیادین انجام داد که چند محور کلیدی و استراتژیک در آن وجود دارد. با توجه به جایگاه حقوقی خرازی و شورای راهبردی روابط خارجی در تصمیم‌سازی حوزه سیاست خارجی باید آنها را مورد تحلیل و بررسی قرار داد.
به گزارش فرارو، شرایط پیچیده منطقه که بر مسائل ایران نیز تاثیر می‌گذارد، توجه به راهبرد‌های سیاست خارجی را بیشتر در معرض توجه قرار می‌دهد. تغییر شرایط بین‌المللی در چند سال گذشته با توجه به وقوع جنگ در اوکراین و همچنین جنگ یکساله غزه و حالا تهاجم به لبنان، بار‌ها مورد تاکید مقامات کشورمان قرار گرفته است. در حال حاضر دو نگاه عمده در ایران راجع به بحران منطقه‌ای وجود دارد؛ نگاه اول معتقد است که ما باید بیش از پیش وارد بحران شویم و نگاه دوم می‌گوید باید از بحران و جنگ مستقیم اجتناب کنیم، اما همچنان آماده دفاع باشیم. به نظر می‌رسد صحبت‌های رئیس شورای راهبردی روابط خارجی با نگاه دوم مطابقت بیشتری دارد.
آن بخش از صحبت‌های خرازی که بیش از دیگر محور‌ها مورد توجه قرار گرفت، مساله تغییر و تحول در دکترین دفاعی ایران در صورت وقوع تهدید موجودیتی بود.
خبرنگار می‌پرسد: شما اولین کسی بودید که گفتید اگر جمهوری اسلامی ایران تهدید شود یا مورد حمله قرار گیرد، ممکن است دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهد. منظور شما از تغییر دکترین هسته‌ای چیست؟
خرازی: «آن موضع همچنان پابرجاست که اگر جمهوری اسلامی ایران تهدید موجودیتی شود، ما به ناچار سیاست دکترین نظامی خود را تغییر خواهیم داد. ما الان توانایی لازم را برای تولید سلاح داریم و تنها مانع آن فتوای رهبری است که تولید سلاح هسته‌ای را ممنوع کرده اند. از جهت پرتابه‌ها و موشک‌ها هم همه به قدرت موشکی ما اذعان دارند. در عملیات وعده صادق هم این توانایی را کاملا اثبات کردیم. در مورد مسئله برد موشک‌ها تا به حال حساسیت غربی‌ها، به خصوص اروپایی‌ها را لحاظ می‌کردیم، ولی وقتی آنها حساسیت‌های ما را به خصوص در موضوع تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران لحاظ نمی‌کنند، دلیلی ندارد که ما هم حساسیت‌های آنان را در نظر بگیریم؛ لذا احتمال اینکه برد موشک‌های ایران افزایش یابد، وجود دارد.»
به طور طبیعی و با توجه به حساسیت حفاظت از اسرار نظامی، اطلاعات دقیقی از مشخصات موشک‌های کشورمان منتشر نمی‌شود. ایران در اختیار داشتن موشک‌های بالستیک با برد دو هزار کیلومتر را را تا کنون اعلام کرده است. بنابر اخبار موجود، موشک‌های بالستیک خانواده عماد از ۱۶۵۰ تا ۲۰۰۰ کیلومتر را پوشش می‌دهند و موشک خرمشهر نیز بردی ۲۰۰۰ کیلومتری دارد. رسیدن ایران به این نقطه مربوط به امروز نیست و سال ۱۳۹۶ بود که سردار امیرعلی حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه در یک سخنرانی با ذکر خاطره‌ای از شهید حسن طهرانی‌مقدم این مساله را اعلام کرد: «ایشان می‌فرمودند جنگ تمام شده ولی باید خودمان را تجهیز کنیم که اگر اسرائیل یا آمریکا خواستند از پایگاه‌های دوردست به ما حمله کنند به آنها دسترسی داشته باشیم. روز پایان جنگ روز آغاز کار شهید طهرانی‌مقدم بود و اینکه ما توانستیم برد موشک‌های‌مان را به تدریج به ۲ هزار کیلومتر برسانیم از جمله دستاورد‌های این شهید است.» (تسنیم، ۱۳۹۶)
هفت سال از اعلام این موضوع توسط فرمانده هوافضای سپاه و رونمایی تدریجی موشک‌های بالستیک با برد ۲۰۰۰ کیلومتر می‌گذرد. حاجی‌زاده سال گذشته نیز از توانایی ایران برای ساخت موشک با برد بالای ۲۰۰۰ کیلومتر خبر داده بود.
موشک‌های بالستیک در چهار گروه تقسیم بندی می‌شوند:
۱. کوتاه برد یا SRBM با برد ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتر
۲. برد متوسط یا MRBM با برد ۱۰۰۰ تا ۳۵۰۰ کیلومتر
۳. میان‌برد یا IRBM با برد ۳۵۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر
۴. قاره پیما یا ICBM با برد بالای ۵۵۰۰ کیلومتر
ایران تا کنون به طور رسمی در اختیار داشتن موشک‌های برد متوسط را اعلام کرده است. با توجه به این که ایران برنامه موشکی خود را با مهندسی معکوس موشک‌های اسکاد بی شوروی با برد ۳۰۰ کیلومتر آغاز کرد و امروز موشک‌های پیشرفته برد متوسط از عماد تا هایپرسونیک فتاح را در اختیار دارد، هشدار رئیس شورای راهبردی روابط خارجی می‌تواند به معنی ساخته شدن موشک‌های با برد بلندتر یا در دستور کار قرار گرفتن آن باشد. چرا که تجربه برنامه موشکی ایران از دهه ۶۰ تا کنون نشان می‌دهد که ایران توانایی مذکور را در اختیار دارد. این اعلام می‌تواند در محدوده موشک‌های برد متوسط یا ورود به عرصه میان‌برد باشد.
احتمال دیگر، مساله رونمایی از ساخت موشک قاره‌پیماست. روایت‌های تائیدنشده‌ای از دسترسی ایران به فناوری ساخت این دست موشک‌ها وجود دارد. دلیل آن نیز موفقیت کشورمان در تست و به کارگیری راکت‌های ماهواره‌بر است. تحلیلگران و رسانه‌های مختلف داخلی و خارجی نسبت به این موضوع محتاط و با دیده شک صحبت می‌کنند. «مایکل المن کارشناس برجسته حوزه دفاع موشکی مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک آمریکا معتقد است: تکنولوژی‌ها و عناصری که در ماهواره‌بر‌ها استفاده می‌شوند از جمله در سیمرغ و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما شبیه هم هستند. هر دو آنها موتور‌های موشک قدرتمند، بدنه قوی و سبک، جهت‌یابی درست، واحد‌های هدایت، ساز و کار جداسازی در مرحله لازم یا جداسازی محموله، سیستم رهیابی و دورسنجی برای پشتیبانی پیشرفت‌ها و عملیات را دارا می‌باشند. علیرغم این شباهت‌ها متهم کردن ایران و استفاده ایران از سیمرغ برای راه اندازی ماهواره‌ها به عنوان پوششی برای پنهان کردن گسترش موشک‌های بالستیک قاره‌پیما اشتباه است.
برای مثال محموله‌های موشک بالستیک باید بتوانند فشار ورود دوباره به زمین و بالا رفتن دمای سیستم حفاظت حرارتی-مکانیکی را تحمل کنند. ماهواره‌بر‌ها از جمله سیمرغ محموله‌هایی دارند که برای انجام عملیات در فضا می‌مانند و در نتیجه احتیاجی به تحمل چالش‌های ورود دوباره به زمین را ندارند. ماهواره‌بر‌ها و موشک‌های بالستیک مسیر پرتابی دارند که به روشنی ماموریتشان را مشخص می‌سازد. ماهواره‌بر‌ها زمانی خوب عمل می‌کنند که از موتور‌هایی با نیروی محرکه کم و مدت عمل طولانی استفاده کنند در حالی که موشک‌های بالستیک قاره‌پیما برای داشتن حداکثر برد، ارتفاع خود را از سطح دریا به بالاترین حد ممکن می‌رسانند. این به تجهیزات پیشرفته‌تری با قدرت محرکه بالا نیاز دارد. ترتیب قرارگیری اجزا فضایی سیمرغ نشان دهنده آن است که در مرحله دوم و سوم از موتور‌هایی با نیروی محرکه کم استفاده شده است که با خط سیر موشک بالستیک همخوانی ندارد و برای راکتی که جهت راه اندازی ماهواره است همخوان است.» (مهر، ۱۳۹۹)
همانطور که هیچ کشوری در حفاظت از موجودیت خود کوتاه نمی‌آید، ایران نیز در این مورد تفاوتی با کشور‌های دیگر دنیا ندارد. اسرائیل هم جنگ جاری را، جنگ موجودیت نامیده است. خرازی تغییر در دکترین نظامی ایران را محصول تهدید موجودیتی کشورمان دانست. زمانی که بحث دفاع از موجودیت در هر طرفی مطرح شود، آن کشور شدت عمل بیشتری از خود نشان خواهد داد. به نظر می‌رسد این صحبت خرازی هشداری دوگانه به کشور‌های غربی باشد: دکترین را تغییر خواهیم داد و شدت عمل خواهیم داشت.
کمال خرازی در صحبت‌های خود بار دیگر بر این که ایران از خود دفاع می‌کند و برای این دفاع آمادگی کامل دارد، تاکید کرد. به نظر می‌رسد رئیس شورای راهبردی روابط خارجی از زبان دیپلماتیک برای پاسخ به این سوال استفاده کرده که طرف مقابل را در ابهام نگه دارد.
خبرنگار: آیا می‌توانیم بگوییم که بعد از عملیات‌های وعدۀ صادق ۱ و ۲ و همینطور تجاوز اسرائیل به ایران، کشور شما از مرحلۀ بازدارندگی گذشته و عملاً وارد جنگ با اسرائیل شده است؟ اگر بعد از پاسخ ایران به تجاوز اسرائیل این جنگ گسترش پیدا کند، ایران برای این موضوع آمادگی دارد؟
خرازی: «ما آماده جنگ هستیم. البته علاقه نداریم که جنگ به کل منطقه گسترش پیدا کند. ما با حملاتی که به اسرائیل کردیم، توان بازدارندگی خود را به اثبات رسانده‌ایم؛ بنابراین اگر اسرائیل بخواهد به تجاوز خود ادامه دهد، طبیعتا ما هم پاسخ خواهیم داد.»
به این دلیل می‌گوییم از زبان دیپلماتیک استفاده کرده، چون در حال حاضر توپ در زمین ایران است. اسرائیل حمله پاسخی خود را انجام داده و امروز بحث زدن یا نزدن ایران مطرح است. خرازی می‌گوید اگر اسرائیل به تجاوز خود ادامه دهد طبیعتاُ ما هم پاسخ خواهیم داد. در حالی از فعل آینده استفاده می‌کند که نمی‌گوید ما قطعا می‌زنیم. پاسخ دوپهلو است و احتمالاً قصد خاصی پشت سر آن باشد که به طرف مقابل برمی گردد.
ایران هیچ وقت گزینه دیپلماسی را کنار نگذاشته است. دیپلماسی حتی در شرایط جنگی هم تعطیل نمی‌شود، چون راه برون‌رفت از بحران است.
خبرنگار: «افق مذاکرات منطقه‌ای و بین‌المللی برای رسیدن به آتش‌بس در غزه و لبنان را چگونه می‌بینید؟ دیپلماسی ایران چگونه با اعمال فشار علیه رژیم صهیونیستی برای واداشتنش به پذیرش آتش‌بس، به ویژه در لبنان، نقش آفرینی می‌کند؟»
خرازی: «ایران دخالتی در مذاکرات آتش بس ندارد. این مسئولیت خود لبنانی‌ها و فلسطینی هاست که مذاکره کنند. البته هر تصمیمی که آنها بگیرند ما از آن حمایت می‌کنیم.»
خبرنگار: «اما در خصوص روابط با غرب و مذاکره غیرمستقیم با ایالات متحده آمریکا که امروز برای انتخابات ریاست جمهوری آماده می‌شود. آیا ایران همچنان به مسیر مذاکره برای دستیابی به توافقی در موضوع هسته‌ای پایبند است؟»
«ما پایبند به مذاکره و توافقات قبلی خود هستیم، مشروط بر اینکه طرف‌های مقابل هم به آن پایبند باشند. متاسفانه آنها پایبند نیستند و به جای مذاکره، به تحمیل تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران ادامه می‌دهند.»
خرازی تکلیف دخالت ایران در سیاست اعلامی کشورمان نسبت به تحولات منطقه و دخالت در امور کشور‌ها را مشخص می‌کند و تصمیم را این گونه اعلام می‌کنند که آنها هر تصمیمی داشته باشند، ایران نقش حمایتی ایفا می‌کند. در خصوص باز بودن راه دیپلماسی نیز به نظر می‌رسد به طرف مقابل این پیام را منتقل می‌کند که دروازه مذاکره باز نیست و صرفاً یک روزنه کوچک است. خرازی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره اشتراکات ایران با چین و روسیه در تغییر نظم جهانی صحبت می‌کند که می‌تواند سیگنالی دیگر به غرب برای تغییر رفتار باشد. در صورتی که ایران بخواهد وارد سیستم توازن در سیاست خارجی شود.
