تحلیل اندیشکده آمریکایی در خصوص نقش محوری پکن در چهار سال آینده؛
چین در دو دهه گذشته نفوذ اقتصادی، سیاسی و امنیتی خود را در خاورمیانه گسترش داده و تمرکز ویژهای بر تأمین امنیت انرژی، تنوعبخشی به روابط اقتصادی و تقویت حضور فناوری و دیپلماسی منطقهای دارد. اگرچه اولویت راهبردی پکن همچنان حل مسئله تایوان است، اما از طریق همکاریهای امنیتی، فروش تسلیحات و سرمایهگذاری در زیرساختها، نفوذ خود را در خاورمیانه افزایش داده و بهدنبال مقابله با نفوذ آمریکا و حفظ توازن قدرت در منطقه است.
رئیسجمهور منتخب آمریکا وعده داده است که پس از آغاز به کار دولتش، به جنگ اوکراین پایان خواهد داد، به تنش در خاورمیانه رسیدگی و از وقوع جنگ جهانی سوم جلوگیری خواهد کرد.
یمنیها تا آخرین گلوله میجنگند. این گزاره در میدان جنگ ثابت شده و امری تبلیغاتی نیست. در عرصه زمینی، اگر قرار بر آغاز جنگ باشد، میتواند چند محور را در بر بگیرد. ذکر این نکته لازم است که شرایط یمن شباهتی به سوریه ندارد و آنچه طی کمتر از دو هفته در آن کشور رخ داد احتمال موفقیتش در یمن در کمترین حد احتمال است.
آینده روابط چین و سوریه؛ از شراکت راهبردی تا واقعیتهای پس از جنگ
روابط چین و سوریه از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار نبوده، اما فروپاشی نظام اسد برای پکن بهدلیل پیامدهای آن بر روسیه و ایران، نگرانکننده است. چین با حمایت از اسد، بیشتر بهدنبال مهار تهدیدات امنیتی مانند بازگشت مبارزان اویغور بود. شراکت راهبردی دو کشور عمدتاً جنبه دیپلماتیک دارد و تعامل اقتصادی چشمگیری نداشته است. در آینده، دولت جدید سوریه ممکن است روابط با چین را بازتعریف کند.
کارشناس بین الملل:
دیپلمات با سابقه وزرات امور خارجه گفت: «هر زمانی امکان توافق وجود دارد، ولی ممکن است هزینههای آن بیشتر شود. اگر سه یا چهار سال پیش توافقی مانند برجام انجام شده بود، وضعیت اکنونی خیلی فرق میکرد. اگر در سال ۲۰۱۷ و یا در دوران بایدن این اتفاق میافتاد، یک بحث دیگری بود. امکان توافق هر زمان وجود دارد، ولی هزینههای آن متفاوت است.»
پشت پرده پروازهای مالی اسد به روسیه
بانک مرکزی سوریه طی سالهای ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ حدود ۲۵۰ میلیون دلار اسکناس نقد به مسکو منتقل کرد تا تحریمهای غربی را دور بزند. این پولها به بانکهای روسی تحت تحریم سپردهگذاری شدند. همزمان، خانواده بشار اسد از طریق شبکهای پیچیده اقدام به خرید املاک لوکس در روسیه کردند. گزارشها حاکی از آن است که این انتقالات مالی با هدف تأمین هزینههای نظام اسد و ایجاد پناهگاههای امن برای داراییهای او صورت گرفته است.
سوریه: میدان بازی قدرتها یا کلید ثبات خاورمیانه؟
سوریه بهعنوان سنگبنای خاورمیانه و نمادی از تنوع مذهبی و قومی، درگیر بحرانی است که پیامدهای منطقهای و بینالمللی دارد. بازسازی این کشور فرصتی برای ثبات منطقه است، اما بدون رهبری جهانی دستنیافتنی خواهد بود. دیپلماسی فعال و حمایت بینالمللی، کلید جلوگیری از گسترش بحران و فراهمسازی گذار به حکومتی فراگیر و دموکراتیک در سوریه است.
ترامپ و ایران؛ فرصت تغییر یا تکرار اشتباه؟
دونالد ترامپ در دوره دوم ریاستجمهوری احتمالی خود، با سه گزینه مواجه است: دیپلماسی، جنگ یا نادیده گرفتن ایران. سیاست فشار حداکثری او در گذشته نتایج مورد انتظار را نداشت. هرچند حمایت از اسرائیل در برابر حماس و حزبالله ادامه خواهد یافت، اما ورود به جنگ با ایران بعید به نظر میرسد. دیپلماسی میتواند فرصتی تاریخی برای حل بنبست دیرینه ایران و آمریکا باشد.
شعلهور شدن دوباره جنگ داخلی سوریه
تحولات اخیر در سوریه چالشی جدی برای جایگاه راهبردی روسیه در خاورمیانه و مدیترانه محسوب میشود. موفقیتهای اولیه روسیه در تثبیت دولت بشار اسد، اکنون تحت تأثیر فشارهای داخلی و خارجی، بهویژه درگیری اوکراین، به خطر افتاده است. از دست دادن پایگاههای کلیدی، نه تنها قدرتنمایی مسکو را تضعیف میکند، بلکه به تقویت دوباره شورشیان و وابستگی بیشتر روسیه به ایران منجر خواهد شد.
«با تحلیل تاریخی میتوان مشابهتهای زیادی میان حوادث سالهای اخیر در خاورمیانه و نیمه دوم قرن ۱۹ پیدا کرد؛ بهویژه رویدادهای منطقه پس از ۷ اکتبر، حوادث زنجیرواری را نشان میدهد که گویی از سوی یک قدرت مداخلهگر خارجی طراحی و توسط نیروها و کشورهای نیابتیاش دنبال میشود. چنانچه فرامکین یادآوری میکند بریتانیای قرن ۱۹ برخلاف سایر قدرتهای استعماری نظیر روسیه و فرانسه، راهبرد عدم مداخله مستقیم و استفاده از همپیمانان منطقهای را برای پیشبرد سیاستهای استعماری لندن دنبال میکرد.»
دونالد ترامپ نوشت: اگر این گروگانها تا قبل از ۲۰ ژانویه ۲۰۲۵، تاریخی که من با افتخار به عنوان رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا وظایفم را آغاز میکنم، آزاد نشوند، در خاورمیانه و برای مسئولانی که این «جنایات علیه بشریت» را انجام دادهاند، جهنمی واقعی به پا خواهد شد.
رئیس جمهور منتخب آمریکا عصر یکشنبه از انتصاب «مسعد بولوس»، تاجری لبنانی آمریکایی و پدر «مایکل چربل بولوس» همسر «تیفانی ترامپ»، دختر رئیس جمهور آمریکا به مقام مشاور خود در امور غرب آسیا و کشورهای عربی خبر داد.
فریدون مجلسی در گفتگو با فرارو تحلیل کرد:
سخنان اخیر نتانیاهو و دمیدن او در شیپور جنگ، این دلیل را هم دارد که او نمیخواهد منطقه و به ویژه غزه به ارامش رسیده و نوبت به حساب و کتاب اعمال وی برسد؛ بنابراین تهدید اسرائیل به این شکل است که حماس، حزب الله، یمنی ها، شبه نظامیان عراق و سوریه و همه شبه نظامیان و گروههای مقاومت منطقه را با نام بردن از ایران، مورد خطاب قرار داده است. نتانیاهو خود را نه در برابر ایران، بلکه در برابر همه این گروهها، در نظر گرفته و با اسم بردن از ایران سعی کرده تاکید کند که با همه این گروهها سر جنگ دارد و قرار نیست با این آتش بس، همه چیز تمام شود.
نقش عربستان در بازتعریف نظم خاورمیانه
محاسبات اسرائیل درباره نزدیکی کشورهای عربی به آن در مواجهه با تنشهای منطقهای نادرست از آب درآمد. عربستان سعودی بهجای همراهی با اسرائیل، با تاکید بر تشکیل دولت فلسطین، نقش میانجیگری را تقویت کرده و تلاش میکند با ایجاد ائتلافهای چندجانبه، تنشهای منطقهای را کاهش دهد و نظمی جدید شکل دهد.
جنگ غزه و انزوای جهانی اسرائیل
طرح صلح پیشنهادی ترامپ با عنوان «صلح برای شکوفایی» و پیمان ابراهیم، هرچند ناقص و دارای کاستیهای اساسی، نشاندهنده تمایل او به ایجاد تغییرات تاریخی در خاورمیانه است. موفقیت احتمالی این طرح منوط به اراده سیاسی ترامپ برای بازتعریف اولویتها، پرهیز از نفوذ جناحهای راستگرای اسرائیل و ترغیب هر دو طرف به پذیرش مذاکرات بر مبنای این طرح بهعنوان کفِ تعامل است. با چنین رویکردی، ترامپ نهتنها میتواند نقشی کلیدی در تاریخ منازعات اسرائیلی-فلسطینی ایفا کند، بلکه میتواند میراثی در خاورمیانه از خود بر جای بگذارد.
نصرت الله تاجیک در برنامه کامنت فرارو مطرح کرد:
نصرت الله تاجیک، سفیر پیشین ایران در اردن در برنامه کامنت فرارو گفت: «یکی از مشکلات نظام اجرایی کشور این است که حزبی اداره نمیشود. وقتی کشور را حزبی اداره نمیکنیم، در ۴۸ ساعت آخر مشخص میشود چه کسی رئیس جمهور میشود و در نتیجه بار اجرایی سنگین ریاست جمهوری را به دوش میکشد و او نیز باید همکارانی را انتخاب کند، در حالیکه همکاران حزبی باید از سالها قبل با هم همکاری کرده باشند. این جور گردآوردن نیروها و کنار هم گذاشتنها از مشکلات اساسی کشور است. اما این مشکل آقای پزشکیان نیست. مشکل اصلی این است که ما باید صحنه سیاست خارجی و بین الملل را بر اساس توانمندیها و واقعیتها تنظیم کنیم و انسجام ملی ایجاد کنیم تا مشکلات را بهتر حل کنیم.»
سیدحسین موسویان، دیپلمات سابق و کارشناس ارشد سیاست خارجی ایران، معتقد است ترامپ فرصت دارد تا جنگهای اسرائیل علیه غزه و لبنان را پایان بدهد و درگیریهای نظامی بین اسرائیل و ایران را مهار کند، اما مهار بحران کنونی در خاورمیانه نیازمند اقدامات مهمی است.
متقی، کارشناس مسائل بینالملل:
اگر بحث بازیگران نیابتی برای ایران مطرح باشد، همین اصل درمورد اسرائیل برای آمریکا در خاورمیانه صدق میکند!
چین و تغییر راهبرد امنیتی در منطقه خاورمیانه
چین با تغییر رویکرد خود نسبت به ایران و محور مقاومت، در حال اتخاذ سیاستی محتاطانهتر و متعادلتر در قبال تحولات خاورمیانه است. این تغییر ناشی از پیچیدگیهای دیپلماتیک منطقه، نشاندهنده بازتعریف جاهطلبیهای کلان چین در حوزه امنیت و نفوذ خاورمیانه است.
تمرکز آمریکا بر تقویت بازدارندگی بدون ورود به جنگ با ایران
سیاست خارجی دونالد ترامپ در دوره نخست ریاستجمهوریاش با تأکید بر تقویت استقلال آمریکا و کاهش وابستگی به متحدان، رویکردی ملیگرا و تا حدی تهاجمی داشت. او با استفاده از تهدیدات و تعرفهها سعی در متعادل کردن قدرت در روابط بینالمللی کرد و پیمانهایی همچون توافق ابراهیم را برای منافع مشترک کشورهای خاورمیانه با اسرائیل به ثمر رساند. با این حال، دوره دوم او احتمالاً به سمت رقابت بیشتر در ناتو، پشتیبانی غیرمستقیم از حملات اسرائیل به ایران و سیاستهای شخصیمحورتر گرایش خواهد داشت.