احیای برجام

علی جنتی، وزیر ارشاد دولت یازدهم و دیپلمات پیشین ایران در گفتگو با فرارو گفت: «در دولت دوازدهم احیای برجام آماده امضا بود، اما به تعویق افتاد و به دولت بعدی رسید. دولت بعدی ۲ سال وقت تلف کرد. دولت سیزدهم تصور می‌کرد دولت آقای روحانی نتوانسته است امتیازات لازم را بگیرد و خودشان می‌روند مذاکره می‌کنند و امتیازات بیشتری می‌گیرند. اما در چند جلسه که با کشور‌های ۵ به اضافه یک مذاکره کردند متوجه شدند به هیچ وجه امکان دریافت امتیازات بیشتری وجود ندارد. برخی نیز گفتند زمستان سخت در پیش است و قطعا اروپایی ها، به ما نیاز دارند و اگر تا زمستان صبر کنیم امتیاز بیشتری از اروپایی‌ها خواهیم گرفت و همین‌ها هم باعث شد همین خرده امتیازات را هم از دست دهیم و حتی اروپایی‌ها هم دیگر تمایلی به مذاکره با ما نداشته باشند؛ بنابراین ما فرصت‌هایی را در دولت سیزدهم از دست دادیم که قابلیت احیا و رفع تحریم‌ها را داشت.»

موسویان در این نشست که با موضوع «بازدارندگی» برگزار شده بود، انگشت بر نکته مهمی گذاشت و با بازخوانی تاریخی-تحلیلی مداخلات آمریکا در امور ایران از زمان دولت مصدق تا حمایت از صدام در جنگ ایران و عراق و نهایتاً، خروج ترامپ از برجام نتیجه گرفت این اقدامات که همگی هم در زمان دولت‌های تندرو جمهوریخواه رخ داد، حاصلی جز تقویت گرایش‌های نظامی و اقتدارگرایی در ایران نداشته است و در سال‌های اخیر و پس از تجربه برجام، مقامات ایران را به دوری بیشتر از غرب، اتخاذ راهبرد «نگاه به شرق» و حتی تلاش برای شکل دادن اتحاد‌هایی استراتژیک با چین و روسیه واداشته است.

سخنگوی وزارت خارجه روز گذشته خبر داد که در نشست آتی مجمع عمومی سازمان ملل، ایران با آمریکا مذاکرات غیرمستقیم خواهد داشت. همزمان با این خبر روزنامه جروزالم‌پست با تحلیل چشم‌انداز توافق مبادله زندانیان، چهار نشانه برای تقویت احتمال احیای برجام را مدنظر قرار داد. یکی از این نشانه‌ها به فقدان انسجام یا نبود توازن میان امتیازات ردوبدل‌شده در توافق اخیر بازمی‌گردد و نشانه مهم‌تر از نگاه این رسانه به سفر معاون وزارت خارجه روسیه مرتبط می‌شود. آرایش نظامی آمریکا در منطقه نشانه سوم است.

وال استریت ژورنال با بیان به اینکه «ایران، این پول نقد را به همان شیوه‌ای که از توافق هسته‌ای باراک اوباما و جان کری در سال ۲۰۱۵ نیز دریافت نمود، صرف خواهد کرد» به طرح ادعا‌هایی علیه سیاست‌های منطقه‌ای ایران پرداخت و افزود: با این حال، این مبادله ممکن است اولین گام به سوی توافقی بزرگ‌تر برای احیای حداقل بخشی از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ باشد.

همکاری‌های موردی و موضوعی ایران و آژانس از اواخر ماه مه و نهایی شدن مساله تبادل زندانیان در ۱۰ اوت در چارچوب توافق محدودسازی تنش، بار دیگر امیدها را در بین محافل رسانه‌ای و سیاسی ایجاد کرده است که گزینه احیای برجام می‌تواند بار دیگر روی میز قرار گیرد.

این مقام روس در ادامه تاکید کرد: اما مسکو این توافق را رد نمی‌کند و آماده است تا سهم خود را در این مسیر طی کند.

نماینده روسیه در سازمان‌های بین المللی در وین معتقد است، وضعیت مبهم توافق هسته‌ای با ایران به دلیل مواضع مخرب واشنگتن، لندن، برلین و پاریس است و امکان انحلال پیمان استارت از سوی روسیه یا آمریکا بعید است.

اگر دولت بایدن با ایران به توافق هسته‌ای برسد، باید این توافق در کنگره نیز به رای گذاشته و تصویب شود. مانعی بزرگ که برخی از کارشناسان بر این باورند دولت بایدن تلاش می‌کند کمتر از روند مذاکرات هسته‌ای، اطلاعات در اختیار کنگره بگذارد تا مخالفان جدی توافق، جلوی آن را نگیرند.

قانونگذار ارشد آمریکایی با اشاره به گزارش‌های رسانه‌ای درباره تلاش دولت بایدن برای دستیابی به تفاهمی با ایران بر سر برنامه هسته‌ای تأکید کرد که دولت باید به تعهداتش در قبال کنگره ذیل قانون موسوم به «قانون بررسی توافق هسته‌ای ایران» (اینارا) پایبند بماند.

الشرق الاوسط به نقل از منابعی در وزارت امور خارجه آلمان نوشت: نشست دیپلمات‌های ارشد سه کشور آلمان، فرانسه و بریتانیا با علی باقری‌کنی که در اسلو برگزار شد، بر درخواست از تهران برای توضیح درباره منشا ذرات اورانیوم بسیار غنی شده تمرکز داشت.

به نظر می‌رسد که اروپا و آمریکا تمایلی نداشته باشند توافقی با کشوری امضا کنند که حتی به‌طور غیرمستقیم از روسیه حمایت می‌کند؛ بنابراین تا به اینجای کار اینطور به نظر می‌رسد که همکاری‌های نزدیک دفاعی میان ایران و روسیه به یکی از موانع احیای برجام تبدیل شده است.

یکی از مهم‌ترین آثار تحریم‌ها، قطع کردن دست بانک‌ها برای دست‌یابی به ذخایر خود در خارج از کشور بود. موضوعی که یکی از دلایل شوک‌های ارزی و افزایش قیمت شدید دلار در سال‌های اخیر نیز بوده است. همچنین عملیات ارزی بانک‌های ایرانی نیز در پی تحریم‌ها تحت تاثیر قرار گرفته‌اند و این موضوع درآمدزایی غیربهره‌ای بانک‌ها را محدود کرده است.

برت مک گورک، مشاور شورای امنیت ملی بایدن 8 می به عمان سفر داشت تا با رهبران مسقط در باب این که رهبران ایران آماده هستند تا در این مسیر گامی بردارند و محدودیت های اعمالی علیه برنامه هسته ای را پذیرا باشند، رایزنی داشته باشد. بعد از آن سلطان هیثم بن طارق، پادشاه عمان در سفری دو روزه به ایران با ابراهیم رئیسی و رهبری ایران دیدار داشت.

ما به احیای برجام در کنار احیای روابط خود با کشور‌های منطقه احتیاج داریم. همچنین لازم است هر چه سریعتر به بازار‌های پررونق برگردیم. اگر چنین دیدگاهی ( احیای برجام ) پشت سفر سلطان هیثم نبود، اصلا دلیلی نداشت شخصا به ایران سفر کند؛ بنابراین امیدوارم شاهد تغییراتی در حوزه برجام باشیم. همچنین می‌توانیم آزادی زندانی بلژیکی (الیویه وندکاستیل) و تبادل او با زندانی ایرانی (اسدالله اسدی) با همکاری عمان را مقدمه‌ای مثبت در روابط بین المللی ایران ارزیابی کنیم.

دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی، پس از جنگ جانشین فرمانده نیروی دریایی سپاه شد؛ یعنی جانشین علی شمخانی فرمانده وقت این نیرو. آن‌ها تا سال ۱۳۷۶ و زمانی که شمخانی برای تصدی وزارت دفاع به کابینه محمد خاتمی رفت، با یکدیگر همکار بودند. در آن سال، احمدیان با حکم رهبری به فرماندهی نیروی دریایی سپاه منصوب شد. احمدیان تا تابستان ۱۳۷۹ در همین مسوولیت ماند و آن زمان تا سال ۱۳۸۶ رییس ستاد مشترک سپاه پاسداران شد.

اخبار متعددی برای ایجاد توافق شنیده می‌شود. به‌طوری‌که روز گذشته رهبران کشور‌های گروه هفت در بیانیه‌ای به موقعیت هسته‌ای ایران اشاره کرده‌اند و خواهان یک راه‌حل دیپلماتیک مشابه برجام شده‌اند. این یعنی احتمال نگارش نسخه جدید برجام با هر عنوانی وجود دارد.

مرندی گفت: اگر اختلاف حیاتی بود آقای بورل بعد از وین نمی‌گفت خواسته ایران منطقی است. پس اختلافات حیاتی نیست؛ بنابراین نیازمند اراده سیاسی آمریکا هستیم. اگر امریکایی‌ها متن را بپذیرند طبیعتاً بحث آژانس راه حل پیچیده‌ای ندارد.

اینکه آیا ما قرار است با برجامِ سال ۲۰۱۵، برجامِ مطلوب جوزپ بورل و یا نسخه‌ای تازه از برجام، رو به رو شویم، خود موضوعی است که ما باید منتظر باشیم و روند تحولات را رصد کنیم و ببینیم که در نهایت، کدام سناریو، محق می‌شود. حداقل من نسبت به روند جدیدِ ایجاد شده و سفر پادشاه عمان ایران، خوش‌بین هستم

هنوز برای ایراد این ادعا که مرگ برجام فرارسیده، زود است و هنوز برجام جای نتیجه‌گیری دارد. اگرچه دولت سیزدهم در این موضوع زمان خیلی زیادی را از دست داد. این هم به دلیل نظریه‌پردازی‌های غلط و بچگانه‌ای بود مانند زمستان سرد اروپا و .... این موضوعات باعث از دست‌رفتن زمان توسط این دولت شد. اما همانگونه که اشاره کردم، اگر حکومت واقعا قائل به احیای برجام باشد، می‌تواند بدون نگاه جناحی این مساله را حل کند.

رافائل گروسی: توافق صورت گرفته بین ایران و آژانس در ماه مارس، گامی در مسیر صحیح بود و به نفع تمامی طرفین توافق هسته‌ای است که روند همکاری سازنده با ایران در پیش گرفته شود، اما احتمال احیای برجام در آینده نزدیک، بسیار ضعیف است.