نخبگان

«دغدغه اصلی نخبگان فراهم سازی محیطی برای ماندن و کار کردن است. همه تلاش ما در این جهت است که این زمینه را فراهم کنیم تا دانشجو به فکر شغل دوم و مسائل معیشتی دیگر نباشند. همچنین آیین نامه تسهیلات آموزشی، پژوهشی و رفاهی استعداد‌های درخشان، آیین نامه چهل امتیازی دستیاری و آیین نامه تسهیل ادامه تحصیل در دست اجراست که همگی با خرد جمعی و نظر سنجی انجام شده و تلاش کردیم تا خط سیر مناسبی برای جذب نخبگان داشته باشیم.»

در سال‌های اخیر مسئله مهاجرت از کشورمان به ابزاری برای جنگ روانی و تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، گفت: کار تیمی نیاز به از خود گذشتگی و جسارت دارد که باید آن را بیاموزیم و تمرین کنیم.

معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور، گفت: ما می‌توانیم نیرو‌های لازم را برای اداره و حکمرانی کشور تربیت کنیم؛ فناوری و دانش بدون سرمایه‌گذاری دولت به جایی نخواهد رسید و ما با تمام توان در این مسیر گام برمی‌داریم.

بخش زیادی از نیرو‌های مهاجر با دلایل اقتصادی کشور را ترک می‌کنند که عمدتا، افرادی هستند که در کشور، فرصت شغلی پولساز یا مطابق با نیاز‌های درامدی خود را پیدا نمی‌کنند. این افراد نیز، تحصیلکرده (از فوق لیسانس تا دکترا) هستند، اما الزاما متخصص، در سطح بالا نیستند. همچنین گروهی هم افراد غیر ماهر و نیرو‌های ساده‌ای هستند که عمدتا نیمه ماهر و غیرمتخصص هستند و اتفاقا وظیفه مسئولان است که مانع از این همه تلفاتی شوند که از طریق خروج‌های غیرقانونی به کشور وارد می‌شود. بسیاری از نیرو‌های کشور در سایه عدم فرصت‌های شغلی مناسب یا عدم براورده شدن درخواست‌های مادی خود از کشور خارج می‌شوند؛ بنابراین امیدوارم آقای عارف، بخش مهمی از کار خود را روی اصلاح تنگنا‌های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی متمرکز کند.

معاون توسعه روابط علمی و سرمایه انسانی مرکز تعاملات بین‌المللی علم و فناوری گفت: از جمله برنامه‌های مرکز تعاملات علم و فناوری معاونت علمی، ایجاد ارتباط میان متخصصان ایرانی خارج از کشور با بدنه صنعتی در قالب برنامه «کانکت پلاس» است و در این راستا، نزدیک ۵۵۰ طرح تائید شده است که احتمالا تا آخر سال به حدود ۸۰۰ طرح می‌رسد. مرکز تعاملات علم و فناوری در این طرح شبکه خوبی را از دانشگاه‌ها، پژوهشگاه‌ها و شرکت‌ها شناسایی کرده و توانسته پل ارتباطی بین شرکت‌ها و متخصصان خارج از کشور باشد.

قائم‌مقام بنیاد ملی‌ نخبگان از تفاهم با پلیس برای برخورد با دفاتر مهاجرتی و جلوگیری از مهاجرت سازمان یافته نخبگان خبر داد و گفت: برخی مجموعه بیزنس یا کسب و کاری در حوزه مهاجرت راه انداخته اند و به طور مثال اگر مهاجرت به یک کشور برای یک فرد ١٠ هزار دلار هزینه دارد این مجموعه‌ها با هزار یا دو هزار دلار این کار را انجام می‌دهند که یقیناً این دفاتر از یک سیستمی تأمین مالی می‌شوند.

«شبکه نخبگان را در فاز اول که ملی است در کشور و بعد از آن در جهان اسلام راه‌اندازی خواهیم کرد. هدف کلی از تشکیل این شبکه نخبگان ی این است که اگر فردی به طور مثال در دانشگاه علوم پزشکی مشهد حضور دارد و یک نفر هم در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ما فضایی را ایجاد کنیم که این افراد گفتمان متقابل داشته و دیدگاه‌هایشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. همچنین ممکن است در دیدگاه‌های نزدیک به هم منتج به تشکیل پروژه‌های آموزشی، پژوهشی و ... شود. »

طی سال‌های گذشته اخبار متعددی از فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان که از سوی جوانان با استعداد کشور شکل گرفته‌اند، در تولید محصولات و خدمات خاص در عرصه رسانه‌ها به ویژه تلویزیون مورد بازدید شهروندان قرار گرفته است. از ساخت انواع دارو تا دستگاه‌های «های‌تک» و بخش‌های کلیدی در صنعت. اما همچنان با مشکل کمبود دارو، کمبود تجهیزات، نبود دارو، نبود دستگاه‌های حساس و ... روبه‌رو هستیم.

چرا در این وضعیت قرار گرفته‌ایم؟ چرا جوان ما باید از کشور برود؟ چرا ایرانی خارج از کشور، نباید به‌راحتی وارد کشور شود، یک نخبه به دانشگاه برود، کلاسی بر دارد و دوباره به‌راحتی از کشور خارج شود؟ چرا این احساس آرامش برای ایرانیان خارج از کشور، ایجاد نمی‌شود؟ این‌ها پرسش‌هایی است که در نشست مهاجرت نخبگان از سوی دو وزیر و یک معاون رئیس‌جمهوری دولت حسن روحانی، مطرح شد. محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه، علی‌اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهوری و رضا صالحی‌امیری، وزیر ارشاد و سرپرست وزارت ورزش و جوانان در دولت دوازدهم سخنرانان این نشست بودند؛ نشستی که روز گذشته از سوی گروه علوم اجتماعی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. در همین نشست، کتاب «مهاجرت نخبگان »، نوشته صالحی‌امیری و زهرا خدایی هم رونمایی شد: «برای خروج هر نخبه از کشور، ۵ میلیون دلار سرمایه از دست می‌رود. زیان مالی ناشی از خروج نخبگان از کشور در سال ۹۳، بیش از ۳۸ میلیارد دلار برآورد شده است.

«در گوشه شهر یا مدرسه‌ای ممکن است فردی نخبه باشد که باید پیدا و شناسایی شود. از دل این باشگاه باید راه حل مسائل خارج شود. ما با این حرف کاملاً موافقیم که حتماً از نگاه نخبگان و دیدگاه آنان درباره مسائل خود نخبگان باید استفاده کرد.»

«چه بپذیریم چه نپذیریم پزشکان جزو یک درصد نخبگان کشور محسوب می‌شوند و در حال حاضر خروج نخبگان از کشور بیداد می‌کند.»

سید سلمان سید افقهی با اشاره به راه اندازی رصدخانه ملی نخبگان گفت: این رصدخانه قرار است در ۴ حوزه معیشت، اشتغال، تحصیل و مهاجرت و براساس همکاری‌های بین دستگاهی ایجاد شود.

قرار است یک استاد دانشگاه یا دانشجوی نخبه که ممنوع التحصیل، ممنوع التدریس می‌شود چه کند؟ باید در تاکسی‌های اینترنتی کار کند؟ باید دستفروشی کند؟ ما در قبال نخبه‌های کشور خود چه رفتاری کرده ایم که انتظار داریم وطن پرست تمام عیار باشند؟ وطن پرستی را چگونه تعریف می‌کنیم؟ اگر به دنبال افزایش وطن پرستی هستیم، نباید با کوچکترین بهانه‌ای تندترین واکنش‌ها را نسبت به فرهیختگان کشور در سطوح عالی علمی و آموزشی نشان دهیم. هیچکس با شادی و رضایت قلبی وطن خود را ترک نمی‌کند.

بار سفر بستن و از کشور رفتن برای همیشه همان کلمه تکراری مهاجرت در کنار آمار پایین فرزندآوری در کشور، آینده ایران را به چالش می‌کشند. با این حال تلاش برای رسیدن به آرامش و آینده‌ای بهتر حق ذاتی هر انسانی است.

آقای رئیسی، نخبگان در دوره زعامت شما احساس امنیت نمی‌کنند که در کشور بمانند کافی است به برخورد‌هایی که با اساتید دانشگاه شده است رجوع کنید.

شواهد آماری فوق‌الذکر که از بررسی بانک داده و گزارشات مرجع بین‌المللی استخراج شده است، نشان می‌دهد که متاسفانه روند مهاجرفِرستی ایران همچنان بر مدار افزایشی است. با توجه به تاخیر یک تا دو ساله برخی از گزارشات مرجع جهانی، شواهد آتی ممکن است ابعاد پنهان بیشتر و نگران‌کننده‌تری از وضعیت روبه‌رشد مهاجرت در ایران را مشخص کند؛ چراکه برخی از تبعات توقف موقت جریان‌های مهاجرتی در دوران کرونا، هنوز در این گزارشات به‌طور کامل منعکس نشده‌اند.

رفیعی، عضو هئیت علمی دانشگاه تهران گفت: نخبگان دغدغه درآمدزایی در جامعه ندارند فقط به دنبال آرامش هستند!

شیب خروج نخبگان از کشور تند شده و همین امر موجب نگرانی دولتمردان شده است.

آمار‌های پراکنده‌ای درباره هزینه‌های خروج نخبگان از کشور منتشر می‌شود، اما در یک ارزیابی ساده، اگر هزینه تحصیلات و تربیت یک نیروی انسانی را بین ۵ تا ۱۰ میلیون دلار در نظر بگیریم و این رقم را ضربدر تعداد نیرو‌های نخبه‌ای که از کشور خارج می‌شوند کنیم، رقمی بسیار بالا و میلیارد دلاری ثبت می‌شود. سالیانه میلیارد‌ها دلار را در سایه خروج نیرو‌های انسانی از دست می‌دهیم. امثال نخبه‌های ارزشمندی مثل خانم مریم میرزاخانی را در ایران کم نداشتیم، نخبه‌هایی که باعث افتخار کشور بودند، اما در سایه غفلت و سهل انگاری مسئولین رفتند و برنگشتند.