دزفول

احمد فداله، نام دهستانی در بخش شیهون از توابع شهرستان دزفول است. این دهستان در دل رشته‌کوه‌های زاگرس قرار گرفته و بخش عمده پوشش گیاهی آن را درختان بلوط تشکیل می‌دهند.

"شیر سنگی" یا "برد شیر" نماد ایل بختیاری در استان خوزستان است که از قدیم‌الایام برای سنگ قبر‌های متوفیان خود به کار می‌بردند. شیر سنگی، تندیس‌هایی از جنس سنگ هستند که در گذشته توسط سنگ تراش‌ها به شکل شیر تراشیده می‌شدند و به نشانه شجاعت، دلاوری و ویژگی‌هایی، چون هنرمندی در شکار و تیراندازی در جنگ و مهارت در سوارکاری، بر آرامگاه بزرگان قوم خود قرار می‌دادند.

انتشار ویدئویی از لحظه شیرجه‌زدن یک بانوی سالمند در رود دز مورد توجه کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار گرفته است. این بانوی ۸۶ ساله اهل دزفول طوبی مجدیان نام دارد و بسیاری از اهالی این شهر او را به‌عنوان «مادربزرگ شناگر» می‌شناسند. خانم مجدیان گفته که شنا را از ۱۱ سالگی آغاز کرده و هم‌چنان بسیار به آن علاقه‌مند است.

امروز بعد از اینکه ادارۀ برق، برق شهرداری دزفول را به‌علت بدهی ۱۷ میلیارد تومانی قطع کرد، شهرداری دزفول در پاسخ با بیل مکانیکی ورودی ادارۀ برق را مسدود کرد!

پل قدیم دزفول  مهم‌ترین اثر تاریخی  دزفول  است. این پل که دو منطقه شرقی و غربی دزفول را به هم وصل می‌سازد، در حقیقت یکی از راه‌های رابط منطقه جندی شاپور و سرزمین بین‌النهرین بوده، که به دستور شاپور اول ساسانی پس از پیروزی بر امپراتوری بیزانس در نبرد ادسا ساخته شده است. این پل بر روی پایه‌های پلی به جا مانده از دوره ساسانی بنا شده و در دوره‌های عضدالدوله دیلمی، صفوی و قاجار بازسازی شده است.  این پل دارای ۱۴ دهانه است و آب رودخانه دز از زیر آن عبور می‌کند. پل قدیم دزفول از معدود پل‌های تاریخی دنیا بود که عبور و مرور خودرو‌ها بر روی آن انجام می‌شد. این تردد‌ها میتوانست به تخریب تدریجی و سست کردن پایه‌ها و نابود شدن پل بی انجامد. از سال ۱۳۸۹ تردد خودرو‌ها بر روی این پل باستانی متوقف شد و هم‌اکنون فقط گذر با پای پیاده از روی آن مجاز است.

پاپایا یا خربزه درختی، درختی است نسبتاً کوچک، دارای یک تنه به ارتفاع ۴ تا ۱۰ متر و برگ‌هایی منشعب و بزرگ به ابعاد ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر. میوه این گیاه بزرگ و اندازه آن ۱۵ تا ۴۵ سانتیمتر در طول و قطر آن ۱۰ الی ۳۰ سانتیمتر بوده و ظاهر آن شبیه یک کپسول است. رنگ میوه در ابتدا سبز رنگ و موقعی که رسیده باشد زرد کهربایی تا کمی نارنجی است. درخت پاپایا رشد سریعی داشته و پس از سه سال از زمان کاشت تولید میوه می‌کند. این درخت متعلق به مناطق معتدل و گرمسیر است و در دمای پایین‌تر از منفی ۲ درجه دچار مشکل شده یا به کلی از بین میرود. این گیاه نیاز به خاک‌های ماسه‌ای و با زهکشی مناسب دارد و در صورت انباشته شدن آب پای درخت طی ۲۴ ساعت از بین خواهد رفت.

آیین سنتی چوب‌بازی در ایام عزاداری ماه محرم در برخی از محله‌های شهر دزفول در استان خوزستان در دهه نخست ماه محرم اجرا می‌شود. این مراسم نمادی از صحنه جنگ است که به‌صورت نمایشی همراه با طبل، دهل، صدای شیپور و سرنا در جلو تکایا و در محله‌های عزاداری انجام می‌شود. در این مراسم عده‌ای از مردان به دو گروه تقسیم می‌شوند و با چوب، سپر و شمشیر و زره با یکدیگر به مبارزه نمایشی می‌پردازند.

علی کله، یک منطقه تفریحی و گردشگری در امتداد رودخانه دز در دزفول است و سد تنظیمی دزفول هم در این منطقه روی رودخانه ساخته شده است. این منطقه در همه سال پذیرای گردشگران از همه جای خوزستان است، اما در فصل گرم، بیشتر محلی برای تفریح و شنای جوانان و خانواده‌ها است تا از گرمای هوا تنی به آب خنک دز بزنند. بسیاری از کودکان دزفول هم شنا را در حاشیه همین منطقه یاد می‌گیرند هر چند مسئولان امدادی همواره نسبت به خطر غرق‌شدگی با توجه به سرعت زیاد آب و عمق رودخانه هشدار می‌دهند.

دریاچه شهیون یا دریاچه سد دز، یکی از زیباترین دریاچه‌های ایران است که پشت دو کوه شاداب و تنگوان در کنار روستای گردشگری پامنار دزفول شکل گرفته و چهره‌ای تماشایی به این منطقه داده است. این دریاچه به صورت مصنوعی و با احداث سد دز بر روی رودخانه دز شکل گرفته است. از تفریحات این دریاچه می‌توان به شنا (بدون نظارت غریق نجات)، کمپینگ، پیک نیک و ماهیگیری اشاره کرد. همچنین برخی تفریحات آبی مثل اسکی و قایق‌های موتوری که متولیانشان افراد محلی هستند هم می‌توانند تجربه‌ای متفاوت باشند. همچنین در برخی مواقع سال این دریاچه مکان مناسبی برای ماهیگیری است. دریاچه شهیون تعدادی جزیره بزرگ و کوچک را در خود جای داده است که زیبایی منحصر به فردی به آن می‌بخشند. در این جزایر درختانِ کُنار، کلخنگ، بید و بادام کوهی زیادی به چشم می‌خورند و جانوران کوچکی همچون روباه و خرگوش، و پرندگان دریایی، تیهو و کبک بر روی این جزیره‌ها زندگی می‌کنند.

بازار قدیم دزفول در مرکز شهر دزفول قرار دارد و از چهار راسته موازی به نام‌های «بزازان»، «آهنگران»، «خرده فروشان» و «خرازان» تشکیل شده است، که هم اکنون از چهار راسته فوق، راسته آهنگران و بزازان فعال بوده و دو راسته دیگر را انواع مشاغل تشکیل می‌دهند. غلامرضا دزفول یان پیشکسوت صنعت آهنگری دزفول و تنها و آخرین بازمانده از آهنگران بازار قدیم دزفول است که شش نسل آهنگری پیشه خانوادگی آن‌ها بوده است.

با آغاز تعطیلات نوروزی ۱۴۰۳، مسافران و گردشگران زیادی در اولین روز‌های فروردین از رودخانه دز در شهرستان دزفول بازدید کردند. تفریحگاه ساحلی دز که "علی کله" نیز نامیده می‌شود، یکی از پارک‌های ساحلی پرطرفدار استان خوزستان است که هر ساله و به خصوص در فصل‌های بهار و تابستان جمعیت زیادی را از شهر‌های مجاور به سوی خود جذب می‌کند. این تفریحگاه در پایین دست سد تنظیمی دز و شمال شهر دزفول واقع شده و یکی از پرطرفدارترین مراکز تفریحی شمال خوزستان به شمار می‌رود.

دزفول با پیشینه‌ای چندهزار ساله در استان خوزستان، یکی از باستانی‌ترین شهر‌های ایران به شمار می‌آید. جاذبه‌های طبیعی و تاریخی بسیاری در داخل شهر و مناطق اطراف آن وجود دارند. دژ طبیعی محمدعلی خان و جاده زیبای منتهی به آن، یکی از تماشایی‌ترین جا‌های دیدنی دزفول است. این دژ که با نام دژ علی مردان خان نیز شناخته می‌شود، یکی از باشکوه‌ترین و قدیمی‌ترین مکان‌هایی است که در سفر به سردشت دزفول می‌توان از آن دیدن کرد.

فرمانده انتظامی دزفول بیان کرد: در بازرسی از مخفیگاه متهمان دو هزار سکه تقلبی، ۱۰ عدد سیم‌کارت به‌کار رفته در کلاهبرداری‌ها، یک قبضه سلاح شکاری همراه ۵۴ فشنگ، چهار دستگاه تلفن همراه و دو حقه وافور کشف و یک دستگاه خودرو و یک دستگاه موتورسیکلت توقیف شدند.

قمش (قنات) به معنی کاریز و مجرای آب زیرزمینی است که قدمتی چندهزار ساله در دزفول داشته و در گذشته برای استفاده از آب رودخانه حفاری شده‌اند. در خوزستان به ویژه در شهر دزفول به دلیل وجود آب‌های سطحی و جاری بودن رودخانه دز، این فناوری بومی‌سازی و آب رودخانه جایگزین آب‌های زیرزمینی شد. در دزفول مردمانش با حفر تونل‌هایی به نام «قمش» در چند کیلومتر بالاتر از شهر و از کناره رود دز آب را به اندازه معین به سمت شهر هدایت می‌کردند و پس از مصارف شهری این آب مسیر خود را در خارج از شهر برای سیراب کردن زمین‌های کشاورزی ادامه می‌داد. مردم دزفول این راه دسترسی به کانال حفر شده را «سَربِطاق» می‌گفتند. این قنات‌ها از منحصر به فردترین شبکه زیر زمینی آب در جهان محسوب شده که بخش عمده‌ای از آب مورد نیاز بخش کشاورزی، آب آشامیدنی و مصرف روزانه مردم دزفول را تامین کرده و در هشت سال جنگ نیز به عنوان پناهگاه و امدادرسانی به مصدومان مورد استفاده قرار می‌گرفت. «سربطاق» نیز مجرایی به شکل سرداب بود که به صورت مستقیم و با شیب ۴۵ درجه تا محل جریان آب به وسیله پلکانی که گاه دارای ۱۰۰ پله بود پیش می‌رفت. به علت گرمای طاقت‌فرسای تابستان، قمش و سربطاق‌ها نقش بسیار مهمی در ادامه زندگی و حیات شهر دزفول ایفا کرده‌اند.

آسیاب‌های تاریخی دزفول حدود ۱۷۰۰ سال قبل یعنی در دورۀ ساسانیان و در واقع همزمان با ساختِ اولیۀ شهر دزفول ساخته شده‌اند، سازه‌های آبی که رومن گریشمن باستان‌شناس فرانسوی، آن را یکی از قدیمی‌ترین سیستم‌های آبیاری در جهان معرفی کرده است. تعداد این آسیاب‌ها بین ۵۰ تا ۶۰ حلقه بوده که برخی از آن زیر پل قدیم ، برخی زیر پل جدید و برخی در محدودۀ «علی کله» شهر دزفول قرار گرفته‌اند. هر چند این آسیاب‌ها در سه قسمت رودخانه دز قرار گرفته‌اند، اما قدمت برخی از آن‌ها به دوره‌های صفویه و قاجاریه می رسد، دورانی که این آسیاب‌ها به اقتصاد شهر دزفول نیز کمک زیادی کرد. البته به مرور زمان به دلیل طغیان رودخانه و قرار گرفتن در مسیر جاده ساحلی برخی از آن‌ها تخریب شده‌اند، به گونه‌ای که امروز فقط حدود ۲۰ حلقه از این آسیاب‌ها باقی مانده‌اند. آسیاب‌های آبی دزفول تیرماه ۱۳۸۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است، اما اهمیت این سازه‌ها امروزه به حدی است که مطالعاتی ویژه روی این سازه‌ها، مجموعه پل‌های باستانی و دیگر سازه‌های آبی دزفول با هدف ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو آغاز شده است.

یکی از زیباترین آبشار‌های ایران آبشار شِوی یا آبشار تَله زنگ نام دارد که از جا‌های دیدنی دزفول در استان خوزستان است. این آبشار، بزرگ‌ترین آبشار طبیعی خاورمیانه محسوب می‌شود که در میان کوه‌های زاگرس جای گرفته است. آبشار شوی در سال ۱۳۹۳ به‌عنوان نخستین اثر طبیعی استان خوزستان و سی و پنجمین اثر طبیعی کشور در فهرست میراث ملی و طبیعی کشور به ثبت رسید. آبشار شوی در منطقه زاگرس بختیاری و در روستایی به نام شوی از توابع بخش شهیون و دهستان امامزاده سید محمود شهرستان دزفول واقع شده است. آبشار شوی، پس از بیرون آمدن از غار، از پرتگاهی بلند به پایین سرازیر می‌شود. ارتفاع آبشار ۸۵ متر و عرض آن ۷۰ متر است. آب آن پس از عبور از کوه‌ها و دره‌ها، به رود دز و نهایتا به دریاچه سد دز در استان خوزستان می‌ریزد. پوشش گیاهی اطراف این آبشار، از درختانی مانند بید، انجیر، مو، زبان‌گنجشگ، افرا، کیکم و بلوط تشکیل شده است. نام این آبشار از دهستان آن یعنی شوی گرفته شده است. این نام در گویش محلی به معنی لطافت است. با توجه به شرایط آب‌وهوایی آبشار شوی و مسیر مشکل و طولانی دسترسی به آن، بهترین زمان بازدید از آبشار شوی اواخر اسفند و بهار و به ویژه نیمه فروردین تا نیمه اردیبهشت ماه است. در این ایام، شوی هوای خنک و با طراوتی دارد و طبیعت پیرامون آن نیز سرسبز و تماشایی است.

دریاچه شهیون یا دریاچه سد دز، یکی از زیباترین دریاچه‌های ایران و از نقاط دیدنی دزفول محسوب می‌شود که در ۲۳ کیلومتری شمال شرق اندیمشک و پشت دو کوه شاداب و تنگوان، کنار روستای پامنار قرار دارد.

دادستان عمومی و انقلاب شهرستان دزفول گفت: در روزهای گذشته فیلمی مبنی بر هنجارشکنی برخی از گردشگران در دزفول منتشر شده بود که بدنبال آن یک نفر دستگیر و اقدامات لازم برای نفرهای دخیل دیگر در این موضوع انجام خواهد شد.

با آغاز تعطیلات نوروزی ۱۴۰۲، مسافران و گردشگران زیادی در اولین روز‌های فروردین از رودخانه دز در شهرستان دزفول بازدید کردند. تفریحگاه ساحلی دز که "علی کله" نیز نامیده می‌شود، یکی از پارک‌های ساحلی پرطرفدار استان خوزستان است که هر ساله و به خصوص در فصل‌های بهار و تابستان جمعیت زیادی را از شهر‌های مجاور به سوی خود جذب می‌کند. این تفریحگاه در پایین دست سد تنظیمی دز و شمال شهر دزفول واقع شده و یکی از پرطرفدارترین مراکز تفریحی شمال خوزستان به شمار می‌رود.

آرامگاه یعقوب لیث صفاری که از مکان‌های دیدنی دزفول به شمار می‌رود، با گنبد مخروطی شکل دندانه‌دار در قسمت شمال‌شرقی روستای شاه‌آباد، در ۱۰ کیلومتری جاده دزفول به شوشتر در استان خوزستان، در میان یکی از مهم‌ترین محوطه‌های تاریخی ایران یعنی خرابه‌های شهر جندی شاپور قرار دارد، وجود گورستانی با سنگ قبرهای باستانی در اطراف مقبره گواهی بر قدمت این اثر دارد. گنبد مخروطی شکل آرامگاه از بهترین نوع گنبدهای مخروطی واقع در خوزستان است. جلال و زیبایی نمای گنبد از دور کاملا جلوه‌گر این است که روزی این بقعه برای شخصی بزرگ بنا شده است. بنای آرامگاه از یک ورودی برخوردار است و سطح داخلی آرامگاه را از سطح بیرونی آن جدا می‌کند. سازه اصلی بنا خشت خام است و نقوش برجسته و ملات گچ و خاک دارد. آرامگاه یعقوب لیث صفاری چندین بار بازسازی شده و بنای آن متعلق به دوران سلجوقیان تا قاجاریان است. یعقوب لیث در سال ۲۴۷ هجری قمری اولین شهریار ایرانی بعد از اسلام شد و سلسله صفاریان را بنیان گذاشت.