ساسانیان

شهرام جلیلیان، مترجم و استاد تاریخ ایران باستان، ویدیویی از وضعیت نامناسب طاق کسری را در اینستاگرام به اشتراک گذاشت. او نوشت: «وضعیت اسفناک طاق کسری، یادگار شکوه ساسانیان . سخنی نمی‌توان گفت جز دیدن این وضعیت». سلسله ساسانیان بیش از ۴۰۰ سال بر ایران زمین حکومت کرد و نقشی بی‌بدیل در شکل‌گیری فرهنگ، تمدن و قدرت ایران در دوره باستان داشت.

نبرد قادسیه در حدود ۳۰ کیلومتری جنوب کوفه در استان نجف رخ داده بود، نبردی که مسلمانان عرب ارتش بزرگ پادشاهی ساسانی را شکست دادند.

پل قدیم دزفول مهم‌ترین اثر تاریخی دزفول است. این پل که دو منطقه شرقی و غربی دزفول را به هم وصل می‌سازد، در حقیقت یکی از راه‌های رابط منطقه جندی شاپور و سرزمین بین‌النهرین بوده، که به دستور شاپور اول ساسانی پس از پیروزی بر امپراتوری بیزانس در نبرد ادسا ساخته شده است. این پل بر روی پایه‌های پلی به جا مانده از دوره ساسانی بنا شده و در دوره‌های عضدالدوله دیلمی، صفوی و قاجار بازسازی شده است.  این پل دارای ۱۴ دهانه است و آب رودخانه دز از زیر آن عبور می‌کند. پل قدیم دزفول از معدود پل‌های تاریخی دنیا بود که عبور و مرور خودرو‌ها بر روی آن انجام می‌شد. این تردد‌ها میتوانست به تخریب تدریجی و سست کردن پایه‌ها و نابود شدن پل بی انجامد. از سال ۱۳۸۹ تردد خودرو‌ها بر روی این پل باستانی متوقف شد و هم‌اکنون فقط گذر با پای پیاده از روی آن مجاز است.

یک ظرف نقره‌ای کمیاب در گنجینه وایکینگ‌ها در اسکاتلند متعلق به شاهنشاهی ساسانی از آب درآمد.

قلعه رودخان استان گیلان، یکی از مستحکم‌ترین دژ‌های ایران در دل جنگل است که در طول تاریخ، هیچ دشمنی نتوانسته به آن راه یابد. این دژ که به قلعه حسامی هم معروف است از دوره ساسانی باقی مانده است که بیش از دو و نیم هکتار مساحت و ۶۵ برج و بارو و دیواری به طول ۱۵۰۰ متر دارد. این دژ رودخان در ۳۰ کیلومتری شهر فومن است. آبان سال گذشته یک سازه عجیب و مخفی که دارای پوشش ساروجی و زیر درختان پنهان بود، شناسایی شد که احتمال می‌رود جایگاه اختصاصی یکی از نیرو‌های زبده مربوط به فرمانروایی قلعه باشد.

طاق‌بستان مجموعه‌ای از سنگ‌نگاره‌ها و سنگ‌نوشته‌های دورهٔ ساسانی است که در شمال غربی شهر کرمانشاه واقع شده است. این اثر ملی با دریاچه‌ای به همین نام و کوهستانی پیرامون، فضای دلپذیری را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم کرده است

یکی از ارزشمندترین آثار باستانی به جا مانده از دوران حکومت ساسانیان ، کاخ اردشیر بابکان در شهرستان فیروز آباد استان فارس است که با معماری و ساختار منحصر به فردش توجه گردشگران داخلی و خارجی را به خود جلب کرده است. این کاخ تاریخی که اخیرا نامش در فهرست میراث جهانی یونسکو جای گرفته و ثبت شده است، در سال ۱۳۱۰ نیز در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شده است.

خسرو نوشیروان یا انوشیروان، بیست‌وسومین پادشاه ساسانی در بین ۴۱ پادشاه این سلسله بود. در مجموع اهالی موسیقی جایگاه در خوری در عصر ساسانیان داشتند و در دوران هفت پادشاه نیز رفعت جایگاه ویژه‌ای پیدا کردند.

صبح امروز (پنجشنبه ۲ شهریور) یازده اثر زرین و سیمین از هخامنشی تا ساسانی، همزمان با سفر ارزیاب یونسکو به همدان به در موزه هگمتانه رونمایی و به نمایش گذاشته شد. ریتون (جام) طلایی با سری از شیر و بال پرنده، خنجر طلایی هخامنشی، بشقاب نقره‌ای ساسانی، جام نقره‌ای هخامنشی، سرستون سنگی هخامنشی با نقشی از گاو، کاسه طلایی هخامنشی، آمفورای نقره‌ای هخامنشی و بشقابی نقره‌ای با نقشی از شهبانوی ساسانی و دستبند طلایی هخامنشی، بخشی از این مجموعه است که به مدت پنج روز به نمایش گذاشته می‌شود.

محمدآباد، در ۶۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان و در دامنه رشته کوه کلاه قاضی در بخش سفلای شهرستان جرقویه واقع شده است. با توجه به شواهد باقی مانده، قدمت این شهر به دوران ساسانی باز می‌گردد. هسته مرکزی این شهر همچنان بافت تاریخی خود را حفظ کرده است، اما در سال‌های اخیر با افزایش جمعیت و نیاز به مسکن به‌صورت تدریجی بافت تاریخی این شهر در حال نابودی است. شغل اصلی مردمان این شهر همانند اکثر شهر‌های اصفهان که در حاشیه زاینده‌رود بنا شده است، کشاورزی و دامداری است، اما با توجه به خشکسالی‌های اخیر، اکثر مردمان این شهر بیشتر به دو شغل، فرهنگی (معلمی) و راننده کامیون روی آورده‌اند. این شهر دارای جاذبه‌های طبیعی و گردشگری مختلفی از جمله منطقه حفاظت شده کلاه قاضی، عمارت باغ میر و مسجد جامع و... است. محمدآباد به دلیل دارا بودن دژ استوار و تفنگداران زیاد، جلوی هجوم افغان‌ها را گرفت و ناچار آن‌ها به طرف روستا‌های آذرخواران – نیک‌آباد و روستا‌های جنوب شرقی جرقویه متمایل شدند که در نتیجه آن بسیاری از مردم کشته و آبادی‌ها ویران شد. تا سال ۱۳۷۰، در اطراف قلعه خندقی به عمق تقریبی سه متر وجود داشت. علت ایجاد این خندق، این بود که در گذشته و در مواقع ناامنی از آب پر می‌شد تا سدی در مقابل یاغیان و غارتگران باشد.

مراسم رونمایی از «نقش برجسته ساسانی» که پس از ۳۵ سال وارد کشور شده است؛ صبح دوشنبه (۱۹ تیر ۱۴۰۲) با حضور «علی دارابی» قائم مقام وزیر و معاون میراث‌ فرهنگی کشور در موزه ملی ایران برگزار شد. این اثر تاریخی ۳۵ سال قبل به امارات و انگلیس قاچاق و هفتم تیرماه به ایران عودت داده شده است.

مجموعۀ بازار و بازارچه در ایران، از دورۀ ساسانیان ، در شهر‌هایی که رونق بازرگانی داشتند، شکل گرفته است. مکان‌هایی که نهادی اقتصادی و اجتماعی نامیده می‌شدند و استخوان‌بندی شهر و روستا‌های بزرگ به شمار می‌رفتند. شکل‌گیری بازار و نحوه توسعه و ساماندهی فضاها، به کارکرد و رشد اقتصادی آن‌ها بستگی دارد. عناصری مانند راسته اصلی، راسته‌های فرعی، دالان، چهارسو (چهار سوق)، میدان و جلوخان هم از فضا‌های ارتباطیِ این شاهراه ارتباطی بین مردم در شهر‌های قدیمی می‌دانند. همچنین در طول بررسی‌های باستان‌شناسانه نمونه‌های متعددی از سکونتگاه‌هایی که اقتصادشان متکی بر تولید صنایع دستی بود، در نقاط مختلف ایران به دست آمده‌اند. از دورۀ سلجوقیان به بعد، بازار ایرانی در فضا‌های شهری، شکوفا می‌شود و با روی کار آمدن صفوی‌ها، به دلیل وجودِ امنیت کامل و توسعه روابط خارجی و گسترش مبادلات تجاری، رونق بازار‌ها به اوج خود می‌رسد. برخی از قدیمی‌ترینِ این بازار‌ها و بازارچه‌های کشور هنوز در اصفهان قرار دارند، از بازارچه‌های دور تا دور میدان نقش جهان گرفته تا بازارچه‌های کوچک‌تر مانند «بیدآباد»، «زیرچارسوق»، «علی قلی آقا» و «دردشت» را در خود دارد، در این گزارش تصویری چند بازارچۀ اصفهان را مشاهده می‌کنید.

نادر میرزای قاجار در کتاب «خوراک‌های ایرانی» در مورد خورشت قیمه اینطور نوشته است: «شاهنشاه خورش‌ها و از ساسانیان مانده، بدان جای که از این خورش گمان است بیشتر خورشی نبود. بس نیکو و بامزه و گوارنده و پسنده هرکس است؛ و آن‌چنان پزند که خاتون جهان مرا گفت و من بنوشتم. گوشت فربه باید که آن را به کارد پاره‌ها کنند، چون فندقی هر یک به یک اندازه و روغن باید هرچه پاک‌تر و بهتر. پس به دیگ‌دان بریزند و بتابند بس نیک، چون تافته گردد، گوشت‌های قیمه در آن ریزند.

بند تاریخی نیم‌ور از بنا‌های بازمانده از دوره ساسانی و اولین حلقه از سیستم شگفت‌انگیز آبیاری دشت نیم‌ور است که با قدمتی دو هزار ساله، دانش روز مهندسی را به شگفتی واداشته است. بند به صورت دو تکه یا به عبارتی متشکل از دو بند کوچک و بزرگ است و در حدود ۹۰ متر طول دارد. بند بزرگ ۶۵ متر و بند کوچک کمتر از ۲۵ متر طول دارد. بند بزرگ در طول رودخانه و بند کوچک تقریباً به موازات آن قرار دارد و میان این دو بند یعنی در محل اتصال آنها، سکویی با ارتفاع ۴۰ سانتیمتر بالاتر از آبریز بند قرار دارد. این بند مهندسی‌ساز دارای چندین تکنولوژی دیگر از جمله سیستم تنظیم فشار آب برای جلوگیری از تخریب آن، سیستم تنظیم دبی آب خروجی، سیستم تصفیه آب و سیستم جلوگیری از مسدود شدن مسیر آب است.

اداره آثار باستانی سلیمانیه اعلام کرد که یک قطعه باستانی مربوط به دوره ساسانیان در منطقه شاربازیر کشف شده است. براساس اطلاعات به دست آمده، این قطعه یک کوزه سفالی است که قدمت آن به دوره ساسانیان باز می‌گردد. قرار است طی روز‌های آتی در آن منطقه حفاری شود تا مشخص شود قطعه‌های دیگری نیز در آن وجود دارد یا خیر.

مشخص نیست که چنین آثار تاریخی بزرگ و ارزشمندی چگونه به راحتی از کشور خارج شده و بار دیگر زنگ خطری برای میراث فرهنگی و یادگار‌ها و آثار باستانی کشور به صدا در آمده است.

در مکاتباتی که وزارت امور خارجه کشورمان برای پیگیری بازگشت این سنگ‌نگاره به ایران داشته، فعلا مشخص است که نقش‌برجسته ساسانی از مرز‌های جنوبی، از راه دریا و به احتمال زیاد با استفاده از لنج به امارات قاچاق شده و از آنجا هوایی به اروپا و لندن فرستاده شده است.

روز شنبه گاردین از پرونده‌ای قدیمی پرده برداشت که مربوط به کشف یک سنگ‌نگاره در سال ۲۰۱۶ بوده است. جعبه‌ای چوبی که به شکل شلخته‌ای بسته‌بندی شده، توجه پلیس فرودگاه استنستد لندن را جلب می‌کند. محتویات این جعبه سنگی از جنس آهک بوده با تصویری برجسته از یک سرباز ایستاده در حالی که انگشت سبابه خود را به سمت بالا نشانه رفته است.

این سنگ‌نگاره، که قدمت آن نزدیک به دو هزار سال برآورد شده، چنان نادر است که نمی‌توان به راحتی روی آن قیمتی گذاشت.

طالبان از کشف ۷۵ سکه و یک کوزه که مربوط به دوره ساسانیان است در استان بغلان خبر داده و آنها را به نمایش گذاشت.