جنبش وال استریت و آینده نظام سرمایه داری

مقدمه:
وال استریت (Wall Street) خیابان بسیار معروفی است که در محلۀ منهتن شهر نیویورک قرار دارد. بزرگ‌ترین مراکز اقتصادی آمریکا و جهان از جمله بازار بورس نیویورک (NYSE)،بازار بورس نزدک (NASDAQ)، بازار بورس آمریکا (AMEX)، بازار بورس تجاری نیویورک (NYMEX) و میز بازرگانی نیویورک (NYBOT) در این منطقه قرار دارد. در طول زمان، نام وال استریت به عنوان «مکان افراد دارای نفوذ اقتصادی در آمریکا» شهرت گرفته‌ است. جرج واشنگتن ، اولین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در عمارت فدرال در خیابان وال استریت، به عنوان اولین رئیس جمهور آمریکا قسم یاد کرد.

جنبش وال استریت:
جنبش «وال استریت را اشغال کنید»، متاثر از اوضاع نامساعد کنونی آمریکا است و به سرعت در میان برخی گروه های سیاسی و اجتماعی جا باز کرده است. اولین نشانه ظهور این جنبش به روز 17 سپتامبر سال 2011 باز می گردد که تعدادی از فعالان در برابر ساختمان بورس اوراق بهادار نیویورک در خیایان وال استریت تجمع کردند و اعلام کردند تا زمانی که به خواسته هایشان رسیدگی نشود، به تجمع خود پایان نخواهند داد.

1-ریشه و علت ها:
در تجمعات این جنبش که آرام و بدون هیچ گونه ابراز خشونتی از سوی معترضان بوده، معترضان از مردم آمریکا می‌خواهند برای اعتراض به سیاست‌های دولت آمریکا، به آن‌ها بپیوندند. معترضین در این تجمعات در پارک خصوصی «زوکوچی» در نیویورک، کمپی برای اقامت برقرار کردند که چند خیابان با بورس اوراق بهادار، واقع در ساختمان وال استریت فاصله دارد. بررسی گفته‌های معترضین نشان می‌دهد که دلایل این اعتراضات، «طرح نجات بانک‌ها»، «بحران وام مسکن» و «اعدام تروی دیویس»، سیاهپوست آمریکایی است که چندی پیش، توسط دستگاه قضایی آمریکا اعدام شد. معترضان معتقدند که مدل تجمع آنها، استقرار شبانه‌روزی در مقابل ساختمان وال استریت با هدف افزایش تعداد تظاهرات کنندگان و رسیدن به خواسته‌هایشان است و آن‌ها این مدل را از تظاهرات مصر و اسپانیا الهام گرفته‌اند.با این اوصاف ریشه ها و دلایل به وجود آمدن این جنبش را می توان در سه علت عمده زیر دانست:

1-1-تناقضات ذاتی نظام سرمایه داری:
همچنان که در صحبت اکثر تظاهر کنندگان نیز مشاهده می شود، نارضایتی عمومی ناشی از رکود و مشکلات اقتصادی که به خصوص پس از بحران مالی سال 2008 آشکار گردید بهمراه نارضایتی از نابرابری های اجتماعی همچنان که در شعار«ما 99درصد مردم هستيم» دیده می شود، علت اصلی ظهور و تداوم این بحران است. دلیل این مشکلات را نیز باید در تناقضات ذاتی نظام سرمایه داری جستجو کرد که هر چند دهه یکبار دچار بحران می شود.

2-1-تحولات منجر به روی کار آمدن اوباما:
تحولاتی که باعث روی کار آمدن باراک اوباما به عنوان ریاست جمهوری شد و شعارهایی که وی مطرح نمود از جمله تصویب بیمه های خدمات درمانی همگانی، افزایش مالیات ثروتمندان و کاهش بودجه نظامی در گسترش و فراگیر شدن خواست مردمی مبنی بر کاهش فاصله طبقاتی و متعاقب آن جنبش وال استریت که جهت گیری های ضد سرمایه داری دارد، موثر بوده است.

3-1-تحولات بهار عرب و گسترش جسارت اجتماعی:
شباهت‌هایی زیادی میان جنبش وال‌استریت و بهار عربی وجود دارد. هر دو جنبش برای بیان اعتراضات خود از نهادهای مشترک همچون تجمع در میدان و چادرزدن در آنجا و شعارنویسی‌های مشابه استفاده می‌کنند. از دیگر وجوه مشترک این جنبش با بهار عربی حضور مردم از طیف‌های مختلف در آن است.

هر دو جنبش بلافاصله همه‌گیر شدند و نقش شبکه‌های اجتماعی و اینترنت در بسیج توده‌ها برای حضور در میدان‌ها مشاهده می‌شود. البته این شباهت ها صرفا به معنای متاثر بودن جنبش در روش ظهور و تداوم آن و پیگیری مطالبات است، ولی به هیچ عنوان یک علت اصلی(cause) نیست.

2-اهداف و خواسته ها:
1-2-رفع مشکلات و نارسایی های اقتصادی:
خواسته ها و مطالبات اقتصادی قسمت عمده فعالین این جنبش را تشکیل می دهد. جنبش «وال‌استريت را اشغال كنيد»، معتقد است كه حقيقت ماجراي اقتصاد آمريكا بايد شفاف‌سازي شود و با وضعيت كنوني مبتني بر تمركز ثروت و فساد اداري، مطالبات مردم ديگر از طريق انتخابات و صندوق رأي قابل پيگيري نيست. این جنبش که به دليل روند افزايش بيكاري، گسترش فقر، گراني هزينه‌هاي مسكن و بهداشت و در اعتراض به سياست‌هاي پولي دولت در حمايت از بانك‌هاي ورشكسته و موسسات اعتباري وال‌استريت شكل گرفته است، اعتقاد دارد که مردم آمريكا با پرداخت ماليات‌هاي سنگين در نهايت هيچ بهره‌اي از اين معامله نبرده اند.

2-2- خواسته ای سیاسی:
هواداران اين جنبش فقط مسايل و مشكلات مالي را نشانه نرفته و بيان اعتراضات خود را محدود به آن نكرده‌اند. چنانچه در ۱۴ اكتبر هفت نفر از اعضاي آن با حضور در يكي از جلسات كنگره آمريكا با قطع سخنان لئون پانه‌تا وزير دفاع آمريكا و سر دادن شعار ضدجنگ، خواستار خروج نظاميان آمريكايي از عراق و افغانستان شدند. اين معترضان با سروصداي خود بارها اظهارات لئون پانه‌تا وزير دفاع آمريكا را در كميته نيروهاي مسلح مجلس نمايندگان آمريكا قطع كردند.

3-آثار و پیامدها:
1-3- شکست عملی و نظری سرمایه داری:
اضمحلال نظام سرمایه داری به دلیل اینکه دیگر پاسخگوی نیازهای بیرونی و واقعی نیست و جایگزینی آن با یک سیستم سیاسی اقتصادی-اجتماعی دیگر یکی از فرض های ممکن در برابر آینده این جنبش است. چنین احتمالی با توجه به اینکه نظام سرمایه داری برای چندین قرن ،همه شئونات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی بشر را متاثر ساخته و در آن تنیده شده و به دلیل اینکه هنوز هم پاسخگوی بسیاری از مطالبات بیرونی جهان واقع می باشد و مهم تر از همه، به دلیل اینکه تا کنون هیچ نظام بدیل و توانایی دیگری نتوانسته است در عالم واقع گوی سبقت را از این نظام برباید، ضعیف می باشد.

2-3- عبور از بحران و تداوم نظام سرمایه داری:
فرض دوم این است که نظام سرمایه داری با عبور از بحران کنونی ناشی از اعتراضات جنبش وال استریت، به حیات خود، همچون گذشته ادامه خواهد داد. زیرا این نظام تجارب بحران های پیشین را با خود همراه دارد و از تمامی آن بحران ها پس از مدتی به سلامت عبور کرده است.

3-3-تعدیل و اصلاح ساختار نظام سرمایه داری:
فرض سوم این است که نظام سرمایه داری با تعدیل و اصلاح ساختاری خود، ناشی از برخی خواسته ای جنبش وال استریت مواجه خواهد شد. در این احتمال تاکید می شود که اگرچه نظام سرمایه داری توانسته بحران های پیشین را از سر بگذراند، ولی در هیچ دوره ای هم در برابر یک جنبش رو به گسترش با مطالباتی که حداقل به صورت کلی مشخص هستند، روبه رو نبوده است و لذا تداوم و گسترش این جنبش این احتمال را تقویت خواهد کرد. با توجه به شواهد و مستندات ناشی از بحران، تدوام آن و تلاش هاي نظام سرمایه داری برای عبور از آن، فرض مذکور از قوت بیشتری برای تحقق برخوردار است.