پشت پرده یک وزارتخانه

فرارو-بسیاری از کارشناسان معتقدند عملکرد وزارت خارجه کشورمان در سال های اخیر و در روابط دوجانبه، مسائل منطقه ای و بین المللی مثبت نبوده است. ضعف عملکرد و گاه انفعال دستگاه سیاست خارجی انتقاداتی را بر این مجموعه وارد کرده و این سوال را مطرح می سازد که ریشه ناکارآمدی دستگاه دیپلماسی چیست؟

به گزارش فرارو؛ ضعف عملکرد وزارت خارجه در تحولات منطقه به خصوص انقلاب های عربی، عدم موفقیت در گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و ... با کشورهای مطرح در نظام بین الملل، تعلل در حفاظت از منافع شهروندان ایرانی و ... تنها گوشه ای از عملکرد دستگاه سیاست خارجی است که نشان می دهد این مجموعه نتوانسته است در انجام وظایف خود موفق باشد.

علی اکبر فرازی سفیر سابق ایران در رومانی با تایید ناکارآمدی وزارت خارجه در سال های اخیر در گفتگو با فرارو معتقد است: «متاسفانه در چند سال گذشته وزارت خارجه تا حدودی از نیروهای کارشناسی خالی شده است. وزارت خارجه قبل از آنکه کارشناسان زبده ای تربیت کند صرفا به تصفیه و بازنشستگی اجباری کارشناسان نخبه دست زد و مجبور شد نیروهایی را به خدمت بگیرد که خیلی در زمینه مسائل بین المللی تجربیات بزرگ و ارزشمندی نداشتند.»

وی همچنین معتقد است: «وزارت خارجه فاقد نگاه و استراتژی جامع و کلی به مسائل جهانی و پیرامونی است و در حقیقت به وزارت خانه ای تبدیل شده است که تنها کارهای روزانه و عکس العملی انجام می دهد.»

از نظر سفیر سابق ایران در رومانی «وزارت خارجه برنامه تعیین شده ای برای برخورد با موضوعات و تحولات روی داده ندار  و ما اکنون با تمامی همسایگان خود روابط اگر نگوییم نامناسب، روابط نامشخصی داریم که این موضوع نشان از یک سردرگمی در سیاست خارجی است.»

به گفته فرازی «یکی از دلایل سردرگمی و ناکارآمدی وزارت خارجه عدم استقلال در تصمیم گیری های کارشناسی می باشد. این موضوع یک آفت برای وزارت خارجه محسوب می شود که قبل از آنکه به کار کارشناسی متکی باشد و کار کارشناسی را به مقامات مافوق خود منتقل کند برعکس عمل کرده و نگاه کند دیگری چه می خواهد تا همان را بگوید.» (متن کامل گفتگوی فرازی با فرارو را اینجا بخوانید)

جواد منصوری سفیر سابق ایران در چین نیز در گفتگو با فرارو معتقد است: «وظایف وزارت خارجه در یک دهه گذشته و به ویژه در چند سال اخیر از یکسو در دستگاههای دیگر پخش شده است و از سوی دیگر وزارت خارجه عملا در هیچ یک از امور تصمیم گیرنده نیست و دقیقا در این دوره کلیه تصمیمات در خارج از وزارت خارجه و در نهاد ریاست جمهوری و بدون ملاحظات کارشناسی وزارت خارجه اتخاذ می شود.»

منصوری در بیان علت ناکارآمدی وزارت خارجه می گوید: «وزارت خارجه در چند سال اخیر در واقع یک مدیریت مسئول و مستقل نداشته است.  در سال های اخیر تعداد زیادی از بیرون از وزارت خارجه به دستگاه دیپلماسی کشور تحمیل شده اند. بنابراین طبیعتا این دستگاه دیگر کارایی سابق را نخواهد داشت. چرا که افراد مجرب، باتجربه و کارآمد را از وزارت خارجه کنار گذاشته و افراد غیرکارآمد را جذب کرده اند. (متن کامل گفتگوی فرارو با منصوری را اینجا بخوانید)

از سوی دیگر شمس الدین خارقانی سفیر اسبق ایران در آلمان در بیان ناکارآمدی وزارت خارجه در گفتگو با فرارو می گوید: «در حال حاضر یکی از مشکلات ما این است که ثبات مورد نظر را در وزارت خارجه نمی بینیم و هر از گاهی نیروها از بالا تا پایین تغییر می کنند و نیروهای جدیدی که به وزارت خارجه تزریق می شوند؛ طبیعتا نمی توانند منافع ملی را به خوبی فهم کرده و اجرا کنند.»

وی معتقد است: «ما اکنون در کشور خود متخصص سیاست خارجی زیاد داریم. یعنی هرکسی که امروز سر بر می آورد متخصص سیاست خارجی می شود. این موضوع ایجاد اشکال می کند و تصمیم گیری ها را از سطوح کارشناسی وزارت خارجه خارج کرده و به داخل ارگان هایی می برد که قابلیت این تصمیم گیری را ندارند. بنابراین شاهد هستیم تصمیماتی که گرفته می شود عجولانه، بی پروا و بدون کار کارشناسی می باشد.» (متن کامل گفتگوی خارقانی با فرارو را اینجا بخوانید)

محمد ابراهیم طاهریان سفیر سابق ایران در افغانستان و پاکستان نیز با بیان دیدگاه خود درباره علل ناکارآمدی وزارت خارجه در گفتگو با فرارو می گوید: «در سال های اخیر ما بعضی از دوستانی که در حوزه خارج نزدیک فعالیت می کنند را اصلا نمی شناختیم که معلوم می شود از جاهای دیگری آمده بودند و با این حوزه کمتر آشنا بودند و ممکن است آشنایی و تجربه کمتری داشتند و در نتیجه شرایط به صورتی پیش رفته که اکنون مشاهده می کنیم.»

 وی معتقد است: «باید در این زمینه کالبدشکافی کرد تا اگر مشکلی امروز وجود دارد ببینیم چه اتفاقی روی داده که به شرایط امروز منجر شده است.» (متن کامل گفتگوی طاهریان با فرارو را اینجا بخوانید.)