داروهای روانپزشكی تولید داخل نایاب شدند

كمبود برخی داروهای روانپزشكی تولید داخل، دامن مبتلایان به ناهنجاری‌های روانی را گرفته است. شواهد نشان می‌دهد مدتی است شماری از داروهای روانپزشكی تولید داخل در داروخانه‌های كشور نایاب شده و بیماران ناچار هستند معادل خارجی آنها را با قیمت بسیار بیشتر خریداری كنند كه البته در برخی موارد معادل خارجی این داروها نیز وجود ندارد.

شروع این گزارش، مثل خیلی وقت‌های دیگر از پیام‌های شما آغاز می‌شود كه به ما خبر دادید به داروخانه مراجعه كرده‌اید و داروهای روانپزشكی ایرانی مورد نیازتان را پیدا نكرده‌اید.

همین گزارش‌ها ما را وادار كرد به چند داروخانه سر بزنیم و از آنها بپرسیم كه آیا مساله كمبود داروهای روانپزشكی ایرانی جدی است یا نقصی كوچك است كه قابل برطرف شدن است؟

مشاهدات ما بیش از آن چیزی بود كه شما در تماس‌ها و پیامك‌هایتان توصیف كرده بودید. بر اساس همین پژوهش هم‌اكنون در بسیاری از داروخانه‌های كشور برخی داروهای پرمصرف روانپزشكی ماه‌هاست به دست داروخانه‌دارها نرسیده است.

كمبود داروهای تولید داخل البته فقط مختص داروهای روانپزشكی نیست اما نایاب شدن داروهای غیرروانپزشكی معمولا مقطعی است و از سوی دیگر، داروهای روانپزشكی به‌گواه وزارت بهداشت جزو داروهایی است كه بیشترین مصرف عددی را در كشور دارد و بنابر این كمبودشان نیز بیشتر از داروهای دیگر به چشم می‌آید.

رسول امام‌دوست، صاحب یكی از داروخانه‌های بزرگ در پایتخت است كه همین امروز، 30-20 مراجعه‌كننده را كه پی داروی «سرترالین» به داروخانه‌اش سر زده‌اند رد كرده است. او البته معادل خارجی سرترالین را در اختیار دارد اما بیمارانی از اقشار متوسط و ضعیف توانایی اقتصادی خرید معادل خارجی این دارو را ندارند و از آنجا كه بیمه‌ها داروهای روانپزشكی را تحت پوشش قرار نمی‌دهند، برخی از این بیماران حتی انواع داخلی‌شان را هم بسختی خریداری می‌كرده‌اند.

سرترالین یكی از داروهای بسیار رایج در بازار دارویی كشور است كه معمولا برای بیماران مبتلا به افسردگی تجویز می‌شود و بنابر این قابل پیش‌بینی است كه اگر نیازمندان به آن نتوانند مصرفش كنند، در شرایط روانی خطرناكی قرار می‌گیرند و بدحال‌شدن آنها ممكن است سلامت خودشان یا اعضای خانوادشان را تهدید كند.

سرترالین تنها دارویی نیست كه نایاب شده است. امام دوست می‌گوید پس از بیمارانی كه سرترالین می‌خواهند، آنها كه داروی مادوپال نیاز دارند، بیشترین بیمارانی هستند كه از او جواب نه می‌شنوند.

سرپرست فنی داروخانه‌ای دیگر كه مایل نیست به نامش اشاره‌ای شود، می‌گوید: سیتالوپرام، بوپرپیون و دپاكین نیز مدتی است نایاب شده و رسپریدون هم چند هفته‌ای پیدا نمی‌شد و هفته پیش یكی از شركت‌های پخش، فقط چند بسته از این دارو را در اختیارمان قرار داد.

شاید طبیعی باشد كه داروخانه دارها وقتی مشكلاتشان را بیان می‌كنند از بیان نامشان بترسند، شاید این محافظه‌كاری به این‌ دلیل است كه مدت‌هاست صنف آنها با مسائل و مشكلات جدی دست به گریبان است و خیلی از آنها صدای پای ورشكستگی را شنیده‌اند و می‌ترسند به واسطه افشای نامشان از حمایت‌های احتمالی بعدی برای نجات از شرایط سخت مالی محروم شوند، اما به هر حال آنها مشكلات را بدون نام می‌گویند مثل داروخانه‌دار د یگری كه تعریف می‌كند اعتبار هر داروخانه‌ای وابسته به توانایی‌اش در پاسخگویی به مشتری‌هاست و او برای حفظ اعتبار داروخانه اش ناچار شده است از یكی از شركت‌های پخش دارویی سه میلیون تومان قرص سرماخوردگی بخرد تا آنها صد‌هزار تومان بوپرپیون به او بفروشند.

همیشه ناپدید شدن كالایی در بازار، خبرنگار‌ها و مردم را یاد محتكر‌ها می‌اندازد. در ماجرای كمبود داروهای روانپزشكی هم این احتمال تقویت می‌شود كه شاید دست‌هایی پنهان مانع تولید داخل شده‌اند تا داروهای خارجی را با سود بیشتر وارد كنند، اما دكتر سیامك افاضلی، داروساز و كارشناس دارویی این احتمال را رد می‌كند و توضیح می‌دهد كه داروهای روانپزشكی جزو داروهایی است كه نه تنها مصرف بالایی در كشورمان دارد بلكه مبتلایان به اختلالات روانی، باید به‌شكل مستمر و در یك دوره زمانی نسبتا طولانی مصرف شان كنند و به همین علت سال‌هاست وزارت بهداشت، قیمت این دارو‌ها را پایین نگه داشته است تا مردم فشار اقتصادی كمتری را تحمل كنند.

امسال اما افزایش تورم و تحریم‌ها، زیان دهی تولید داروهای روانپزشكی را تشدید كرده و تولید كنندگانشان را در شرایط سختی قرار داده است.

این پژوهشگر حوزه دارو كه مدیرعامل یكی از بزرگ‌ترین شركت‌های داروسازی در كشور نیز هست، می‌گوید: از یك سو داروهای روانپزشكی به علت مصرف بالای عددی در كشور، نقدینگی بالایی را در چرخه مالی شركت‌های داروسازی به خود اختصاص داده و از سوی دیگر كوچك‌ترین اختلالی در فرآیند خرید مواد اولیه آنها چه از داخل و چه از خارج به نایاب شدنشان در بازار منجر می‌شود.

گفته‌های افاضلی به این معناست كه مصرف عددی بالای این دارو‌ها باعث شده است بخش بزرگی از گردش مالی در شركت‌های داروسازی وابسته به آنها باشد و بنابراین وقتی تولید آنها به ضرردهی برسد و این ضرردهی جبران نشود، شركت‌های داروسازی با مشكلات جدی اقتصادی رو‌به‌رو می‌شوند. از سوی دیگر مدت‌هاست تولید كنندگان دارو درباره كمبود مواد اولیه ساخت برخی داروها كه از خارج وارد می‌شده است، هشدار می‌دهند و بنابر این اگر مواد اولیه داروهای اعصاب و روان قابل خریداری نباشد، تولید آنها در كشور متوقف می‌شود.

به هر حال حتی اگر مسوولان وزارت بهداشت تمایلی به پاسخگویی در این زمینه نداشته باشند، روشن است كه تغییر شرایط اقتصادی كلان كشور، باید به تغییر در بازار دارو هم بینجامد و ممكن نیست بازار تولید با تبعیت از روال پیشین اقتصادی سر پا بماند.

به عبارتی دیگر، اگر قرار است تولید كنندگان داروهای روانپزشكی همچنان محصولاتشان را با قیمت پایین به بازار تحویل دهند، وزارت بهداشت باید با جبران ضرردهی‌شان، از آنها حمایت كند یا قیمت دارو را واقعی كند و برای جلوگیری از فشار اقتصادی به مردم، داروهای روانپزشكی را تحت پوشش بیمه قرار دهد و علاوه بر این سهم بیمه‌ها را در پرداخت هزینه‌های دارو‌ها بیشتر كند.