كارگران نقش مهمي در توسعه و خودكفايي كشور دارند. ولي متأسفانه اين قشر از جامعه بيشتر از ديگران با مشكلات فراواني از جمله عدم امنيت شغلي و محروميت از حقوق و مزاياي مکفی مواجه هستند كه در ايام پاياني سال بر اين مشكلات افزوده مي‌شود.
تصور کنید به هر دلیلی ممکن است شغلتان را در آستانه سال نو و مخارج بالای ماه پایانی سال از دست بدهید. تصور کنید با محلی که در آن کار می‌کنید قراردادی امضا کرده‌اید و دراین شرایط قراردادتان در حال اتمام است و قول تمدیدی که به شما داده شده بود نیز بی اثر شده است. مطمئنا تصور این شرایط نیز نه تنها استرس شدیدی برایتان ایجاد می‌کند بلکه ممکن است به کلی شما را از مقابله با مشکلات زندگی نا امید کند. تصور این شرایط برای ما که تنها آن را تصور می‌کنیم بسیار سخت است و این درحالی است که بسیاری از کارگران در این روزهای پایانی سال به صورت عینی باید شاهد این واقعیت تلخ باشند.
مطمئنا هیچ شخصی نمی‌تواند منکر تاثیر عمیق قشر کارگر در توسعه یک کشور و برنامه‌های کلان باشد. قطعا هر اندازه ابزار و تکنولوژی‌ها توسعه یابند، نیاز جامعه به زحمات و نیروی بازوی قشر کارگر همیشه احساس خواهد شد.
اما با وجود این برای رفع مشکلات این قشر تأثیر‌گذار، توجهات کافی نمی‌شود و امروز شاهد این هستیم که عدم رعایت مسائل ایمنی توسط کارفرمایان یا عدم بیمه کارگران و نبود امنیت شغلی از مهمترین معظلات این نیروی مهم انسانی است.
ما پیروان دینی هستیم که پیامبرش(ص) بوسه بر دستان کارگر زده است و سفارش می‌کند که قبل از خشک شدن عرق کارگر حقوقش پرداخت شود، به گفته پیامبر خدا (ص) دست‌های کارگران آتش را نخواهد دید اما هم اکنون شاهد هستیم که بسیاری کارگران نه تنها با قدردانی مواجه نمی‌شوند بلکه باید با نگرانی منتظر دریافت حقوقشان باشند.
عدم تمدید قرارداد در روزهای پایانی سال
دبیر اجرایی سابق خانه کارگر قم اظهار داشت: وضعیت نیروی کار نامناسب است، به گونه‌ای که عده زیادی از کارگران در طول سال با حداقل 50 درصد کسری، زندگی خود و خانوادشان را اداره می‌کنند.
بسیاری از کارفرمایان قراردادهایی را با کارگران منعقد می‌کنند که در ماه پایانی سال مدت آن به پایان برسد، در این شرایط کارگران باید در این التهاب به سر ببرند که آیا تمدیدی برای ادامه کارشان وجود دارد یا خیر.
فردی که سال گذشته به عنوان کارگر در کارخانه‌ای مشغول به کار بود و نخواست نامش ذکر شود اظهار داشت: کارفرمایان با کارگران به صورت فصلی قرارداد می‌بندند تا هر زمانی که کارها کمتر شد کارگر را کنار بگذارند و با این شرایط امنیت شغلی وجود ندارد.
در همین زمینه دبیر اجرایی سابق خانه کارگر قم، با بیان اینکه نیروی کار در پایان سال با سرفصل‌های جدیدی روبه رو می‌شود، گفت: از جمله مسائل کارگران مشکلات مربوط به دریافت عیدی و پاداش و حقوق سال جدید و مهمتر از همه ادامه دادن به کار خود و داشتن دغدغه کاری است.
همچنین فتح الله بیات، رئیس اتحادیه کارگران قراردادی کشور در گفتگو با یکی از خبرگزاری‌های کشور با اشاره به اینکه قرارداد غالب جامعه کارگری در روزهای پایانی سال خاتمه می‌یابد، دلیل نگرانی کارگران قرارداد موقت و پیمانی از تمدید نشدن قرارداد کاریشان در سال آینده را تاخیر یا عدم دریافت حقوق، عیدی و سنوات آنان در سال جاری دانسته و گفته است: اولین راهکاری که کارفرمایان برای فرار از بحران در پیش می‌گیرند اخراج کارگران قراردادی است و کارگران با آگاهی از این نوع مدیریت هیچ‌گاه در طول سال، حتی با وجود داشتن قرارداد کاری امنیت شغلی را درک نمی‌کنند.
این درحالی است که به گفته بیات بدنه جامعه کارگری کشور را کارگران قرارداد موقت و پیمانی تشکیل می‌دهند که به خطر افتادن امنیت شغلی آنان به معنی نابودی انگیزه نیروهای مولد اجتماع برای کار و تولید بیشتر است.
اسماعیل حق پرستی، دبیر خانه کارگر تهران نیز ضمن اعلام هشدار نسبت به آغاز موج تعدیل كارگران موقت با خاتمه قرارداد كاری‌شان در روزهای پایانی سال، نسبت به عواقب و تبعات تعدیل و اخراج كارگران در شرایط اقتصادی كنونی ابراز نگرانی كرده است و خواستار افزایش نظارت دولت و رفتار مسئولانه‌تر از جانب كارفرمایان شد.
یکی از دلایل اصلی تشدید نگرانی‌ها در حال حاضر افزایش هزینه واحد‌های تولیدی در شرایط کنونی است. سئوال این است که اگر در برنامه ریزی‌های اقتصادی پیش بینی‌های لازم برای حمایت از تولید کنندگان انجام می‌گرفت هم اکنون نگرانی‌های واپسین ماه سال برای کارگران افزایش می‌یافت؟
اکبر شوکت، عضو هیئت مدیره انجمن صنفی کارگران کشور نیز معتقد است تا زمانی که مشکلات تولید در کشور ما حل نشود این مسائل وجود دارد، اگر مشکل تولید کنندگان حل شود قطعا شاهد کاهش اخراج‌ها و پرداخت کامل حقوق کارگران خواهیم بود.
متاسفانه در سال جاری شاهد تعدیل نیرو در حوزه‌ها و بخش‌های مختلف کشور بوده ایم اما عده‌ای از مسئولان به جای تمرکز بر این قبیل موضوعات، انگیزه‌ای به جز پرکردن برگه‌های گزارش عملکرد خود و اعلام آمارهای اشتغال در بعضی امور ندارند.
رئیس خانه کارگر قم ضمن انتقاد از این رویه گفت: متاسفانه بعضی از مسئولان علی رغم اینکه آمار اشتغال بعضی مراکز را دائما اعلام می‌کنند، اما هیچ آماری از تعدیل نیروها ارائه نمی‌دهند و این خود یکی از مسائل بسیار مهم در این وضعیت اقتصادی است.
وقتی که تأهل بهانه اخراج می‌شود
رویه جدیدی که بسیاری از کارفرمایان در پیش گرفته اند و قطعا از چشم مسئولان نیز پوشیده نیست، اخراج کارگرانی متاهل با انگیزه عدم پرداخت حق اولاد و عائله این افراد و به نوعی کاهش هزینه‌های تولید است.
عضو هیئت مدیره انجمن صنفی کارگران کشور ضمن انتقاد از این تصمیمات، پیرامون وضعیت بسیاری از کارگران زن متاهل نیز گفت: بسیاری از زنان متاهل نیز به دلیل اینکه دارای مرخصی بعد از زایمان هستند اخراج می‌شوند و مجردین به جایشان استخدام می‌شوند.
به گفته اکبر شوکت باید پذیرفت که این اقدام تبعات اجتماعی زیادی به دنبال خواهد داشت، کسی که متاهل است و اخراج می‌شود چگونه باید زندگیش را تامین کند؟ اگر کارفرمایان نگاه صرفا ابزاری خود به نیروی کار را کنار بگذارند و این افراد را با وجود تمام مسائل و مشکلات زندگیشان در نظر بگیرند، شاهد این تصمیمات خواهیم بود؟ یا به نوعی شاهد این هستیم که تاهل بهانه‌ای برای بیکاری شود در حالی که یقینا افراد متاهل بیش از هر شخص دیگری به کار نیازمند هستند؟ آیا این رویه مصداق پیروی از توصیه رسول خدا(ص) جهت احترام به کارگران و جایگاه واقعی آن‌ها در کشور است؟
بازنشستگی 70 درصد کارگران با حداقل حقوق
عضو هیئت مدیره انجمن صنفی کارگران کشور و رئیس خانه کارگر قم ضمن اشاره به شرایط نامناسب جامعه کارگران بازنشسته، اظهار داشت: مشکل مهم این است که کارگری با 15 یا بیش از 20 سال سابقه کار، زمانی که اخراج می‌شود و در پی گرفتن حق و حقوقش از سازمان تامین اجتماعی است، بر اساس بیمه بیکاری حقوقی برابر با حداقل حقوقش را دریافت می‌کند و این حداقل برای زمان بازنشستگی اش نیز منظور می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه هم اکنون بیش از 70 درصد کارگران با حداقل حقوقشان بازنشست می‌شوند، گفت: متاسفانه سطح آگاهی جامعه کارگری نسبت به حقوقی که بر اساس قانون برایشان تدوین شده است بسیار پایین است.
شاید بازهم باید به تصورات ابتدای گزارش بازگردیم...آیا ما به عنوان یک فرد بازنشسته که تمام نیروی جوانیمان را در کاری که انجام داده‌ایم خرج کرده‌ایم و اینک زمان بازنشستگیمان با تکیه بر حمایت نهادهای مسئول رسیده است، باید شاهد دریافت حقوقی برابر با حداقل حقوق خود در ایام کار باشیم؟
برای مثال اگر حداقل حقوق پیش از بازنشستگی ما معادل 500 هزار تومان یا کمتر بود، هم اکنون با آغاز بازنشستگی خود و در شرایط کنونی اقتصاد کشور که اقلام و داروها در طول مدتی کوتاه بارها قیمت‌های مختلف را تجریه می‌کنند، باید مبلغ 500 هزار تومان یا کمتر را به عنوان حداقل حقوق دریافت کنیم؟
بی توجهی به حفظ ایمنی محیط کار کارگران
کارگری در بخش‌های مختلف در اذهان عمومی همواره به عنوان یکی از پرخطر ترین و البته سخت ترین مشاغل شناخته می‌شود. بسیاری از کارگران در طول ساعات کاری خود با ابزاری که همواره امکان آسیب زدن به آن‌ها را دارد مواجه هستند و بسیاری از آنان باید در شرایطی سخت مانند کار در دل زمین یا در ارتفاع ساعات کاری خود را بگذرانند. سؤال این است که مسئولان و کارفرمایان تا چه حد بسترهای لازم برای رعایت ایمنی این قشر از جامعه فراهم می‌کنند؟
به گفته اکبر شوکت هم اکنون بیش از 37 درصد حوادث کار در کل کشور مربوط به کارگران ساختمانی است، این در حالی است که استاندارد جهانی آن 17 و در کشورهای توسعه یافته کمتر از 10 درصد است.
وی با بیان اینکه کارگران ساختمانی هر روز با خطر سقوط از ساختمان، آسانسور و پله‌ها رو به‌رو هستند، گفت: متاسفانه نهادهای ذیربط مانند وزارتخانه، شهرداری‌ها یا سازمان‌های نظام مهندسی توجه لازم به امر ایمنی در محل کار نمی‌کنند.
رئیس خانه کارگر قم ادامه داد: مسئله ایمنی کار در کارخانجات بهتر از کارگران ساختمانی است اما به نسبت استاندارد‌ها در این مراکز هم پایین است.
به هر حال قطعا برای ما تصور اینکه کارگری باشیم که به دلیل سقوط از ارتفاع، سقوط در چاه‌ها، بریده شدن دست یا انگشت‌ها و یا از دست دادن سلامتی به دلیل حوادث حین کار دیگر نمی‌توانیم کار کنیم و اتفاقا در زمان بازنشستگی نیز تنها حداقل حقوقمان را دریافت خواهیم کرد، تصوری بسیار بسیار سخت و تلخ است.
مطمئنا مسائل ذکر شده در این نوشته بخش کوچکی از مشکلات جامعه کارگری است، مسلما با وجود این شرایط و به نقل از مدیر اجرایی سابق خانه کارگر قم مشکلات کارگری تمامی ندارد و یقینا کارگران بیش از همیشه به تصمیمات مناسب و مدبرانه مسئولان احتیاج دارند.
اگر مسئول نهادی مرتبط به امورکارگری هستیم یا در نقش کارفرما به کشور خود خدمت می‌کنیم یادمان باشد تا زمانی که کارگران نباشند، روند تولیدی نیز وجود نخواهد داشت و ما نیز مسئول نهادی که وجود خارجی ندارد و کارفرمایی که خودش نمی‌تواند کار یدی انجام دهد نخواهیم بود.
اگر هیچ یک از نقش‌های ذکر شده در پاراگراف قبل را نیز نداریم لازم است که آگاهی بیشتری نسبت به زحمات کارگران و مشکلات آن‌ها داشته باشیم و در نظر بگیریم که همیشه برای ادامه زندگی و به دست آوردن اقلام مختلف، انرژی‌های مختلف و خانه‌های خود به این زحمات احتیاج داریم.
و نهایتا اگر کارگر مشغول به کار در بخشی بوده یا از کار اخراج شده و یا شاید بازشسته هستیم، لازم است که نه تنها کار خود را در مرتبه‌ای پایین تر از دیگر مشاغل ندانیم، بلکه بیش از پیش از ارزش‌های بدیهی و مسلم این شغل آگاه شویم و باوجود شرایط سخت کنونی فرزندانمان را نیز از مرتبه بالا و پر اهمیت این شغل آگاه کنیم.
سؤال پایانی این است که آیا نمی‌توان با نظارت بیشتر و وضع قوانین قوی ترمشکلات جامعه عظیم کارگری را از قبل پیش بینی کرد تا این روزها که به پیشواز بهار می‌رویم و ایام عید و شادی محسوب می‌شود، برای کارگران و خانواده‌هایشان با تلخی همراه نباشد؟
