برخی واژه‌ها در فرهنگ لغات انسان‌ها وجود دارند که همچون طاعون یادآور وحشت، بدبختی و تاریکی برای بشر هستند چرا که شماری از بیماریهای به شدت مسری مانند طاعون در طول قرن‌ها قربانیان بسیاری گرفته‌اند و آسیب‌های جدی و گسترده به بشریت وارد کرده‌اند.
این بیماری‌ها همواره جمعیت قابل توجهی از بشر را در طول تاریخ نابود کرده و حتی نسبت به جنگ‌ها قربانی‌های بیشتری برجای گذاشته‌اند و در مقاطع مختلف تاریخ نقش تعیین‌کننده داشته‌اند.
انسان‌های نخستین با بیماری‌ها بیگانه نبودند. آنان با میکروب‌هایی که از طریق آشامیدن آب، غذا و محیط زیست موجب بروز بیماری در فرد می‌شوند، برخورد داشته‌اند. هرچند در برخی موارد، شیوع یک بیماری ممکن بود گروه کوچکی از افراد را تحت تاثیر قرار دهد اما با این حال آنان هرگز با هیچ یک از موارد همه‌گیری‌های گسترده در دوره‌های بعد برخورد نداشتند.
این همه‌گیری‌ها زمانی مشاهده شد که انسان‌ها در تراکم‌های جمعیتی وسیع‌تر گردهم آمدند و فرصتی برای نقل و انتقال بیشتر بیماریهای مسری فراهم شد تا به راحتی در بین افراد جامعه شیوع پیدا کنند.
شیوع یک بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که یک نوع بیماری مسری تعداد قابل توجهی از جمعیت یک شهر یا منطقه را مبتلا می‌کند و در صورتی که جمعیت مبتلا به این بیماری از منطقه وسیع‌تری باشد، شیوع این بیماری عالم‌گیر خواهد شد.
به گزارش دیسکاوری نیوز، از سوی دیگر بشر با نگهداری حیوانات مختلف در محیط زندگی‌اش مسیر جدیدی را برای شیوع بیماریهای جدید و کشنده‌تر فراهم آورده است. علاوه بر این، بشر از طریق تماس با حیوانات وحشی به مرور شرایط انتقال میکرب‌ها به انسان را فراهم آورد.
علاوه براین، با گسترش قلمرو زندگی انسان‌ها، آنان با میکروب‌ها تماس نزدیکتری پیدا کردند. همچنین انسان‌ها با ذخیره کردن غذا، موجب شدند تا موجوداتی همچون موش‌ها که حامل میکروب‌های بیشتری هستند به زندگی‌شان راه یابند.
گسترش زندگی بشر همچنین باعث ساخت چاه‌های بیشتر شده که موجبات تجمع آب برای تغذیه پشه‌های حامل بیماری را فراهم آورد. علاوه بر این پیشرفت فن‌آوری باعث گسترش مسافرت و تجارت شد به گونه‌ای که میکروب‌های جدید توانستند به راحتی در مناطق مختلف منتقل شوند.
در این گزارش به معرفی و شرح مختصر 10 نمونه از وخیم‌ترین و کشنده‌ترین اپیدمی‌ها در طول تاریخ زندگی بشر پرداخته شده که به قرار زیر است:
آبله
پیش از آن که جستجوگران، مهاجران و جهان‌گشایان اروپایی اوایل دهه 1500 به نقاط مختلف دنیای جدید سرازیر شوند، آمریکا محل سکونت حدود 100 میلیون انسان بود.
در طول قرون پس از آن، بیماریهای شایع باعث کاهش تعداد ساکنان آمریکا بین پنج و 10 میلیون نفر شد. با وجود آن که ساکنان این منطقه شهرهایی را بنا کرده بودند اما مدت زمان سکونت آنها در این شهرها به حدی نبود که گونه‌های بیماریهای اروپایی افزایش یابند و یا از حیوانات در محل سکونت انسان‌ها نگهداری شوند.
زمانی که اروپاییان وارد آمریکا شدند با خودشان بیماری‌هایی را آوردند که مردم بومی آمریکا هیچ دفاع و امنیتی در مقابل آن نداشتند. یکی از این بیماریهای خطرناک آبله بود که از طریق ویروس آبله ایجاد می‌شد. این میکروب از هزاران سال پیش بر زندگی بشر تاثیر منفی داشته است. آبله باعث تب، بدن درد و بروز جوش‌هایی روی بدن می‌شود که این برآمدگی‌های حاوی مایع به مرور به زخم‌های دائمی و بدشکل تبدیل می‌شوند. این بیماری از طریق تماس مستقیم با پوست فرد آلوده و ترشحات بدن و تنفس در محیط‌های سربسته گسترش می‌یابد.
به رغم تولید واکسن آبله در سال 1796 میلادی، شیوع آبله همچنان تداوم یافت به گونه‌ای که در سال 1967 میلادی این ویروس دو میلیون نفر را در سراسر جهان از پای درآورد. در همین سال سازمان جهانی بهداشت وظیفه هدایت اقدامات برای ریشه‌کنی این ویروس را از طریق واکسیناسیون گسترده برعهده گرفت. در نتیجه سال 1977 میلادی حاکی از آخرین مورد بروز آبله بود. اگرچه این بیماری از جهان طبیعی حذف شده اما هنوز در آزمایشگاه‌ها وجود دارد.
آنفلوآنزای سال 1918
اواخر سال 1918 میلادی بیماری جدیدی در جهان ظاهر شد که آن را آنفلوآنزا اسپانیایی، آنفلوآنزای بزرگ یا آنفلوآنزای 1918 نامیدند. این بیماری تعداد 20 میلیون نفر را در چند ماه تلف کرد. همچنین در مدت زمان یک سال آنفلوآنزا مسیر خود را پیمود و تعداد قابل توجهی قربانی گرفت.
برآوردهای جهانی بین 50 و 100 میلیون قربانی ناشی از این بیماری را نشان داد. بسیاری این بیماری را بدترین نوع بیماریهای مسری در تاریخ زندگی بشر تلقی می‌کنند.
آنفلوآنزای 1918 با نوع آنفلوآنزاهایی که هر ساله افراد با آن روبرو می‌شوند، متفاوت بود. محققان معتقد بودند این بیماری پس از شیوع در «میدوست» آمریکا از پرندگان به انسان منتقل شد. این بیماری پس از آن که در اسپانیا هشت میلیون قربانی گرفت، آنفلوآنزای اسپانیایی نام گرفت.
علائم آنفلوآنزای 1918 همچون آنفلوآنزای معمولی با تب، حالت تهوع، درد و اسهال همراه بود. همچنین روی بدن بیماران مبتلا به آنفلوآنزا لکه‌های سیاه رنگی پدید می‌آمد و پس از آن که ریه‌هایشان از مایع مملو می‌شد، خطر مرگ ناشی از کمبود اکسیژن آنان را تهدید می‌کرد.
شیوع این بیماری در مدت یک سال و با جهش این ویروس به افراد مختلف در شکل‌های کمتر کشنده ظاهر شد. بیشتر افرادی که امروز درجه‌ای از ایمنی را در مقابل خانواده ویروس H1N1 دارند آن را از اجداد خود که از این بیماری جان سالم به در برده‌اند، به ارث برده‌اند.
طاعون سیاه
در سال 1348 میلادی طاعون سیاه از نیمی از جمعیت اروپا قربانی گرفت و بخش‌هایی از چین و هند را نابود کرد. برای مدت‌ها تصور می‌شد که طاعون سیاه شیوع گسترده بیماری طاعون است. اکنون برخی محققان استدلال می‌کنند که ممکن است طاعون سیاه یک ویروس خونریزی‌دهنده شبیه به ابولا بوده باشد. این نوع از بیماری به از دست رفتن بیش از حد خون منجر می‌شود.
مالاریا
مالاریا برای دنیای بیماریهای مسری بیماری جدیدی نیست. گزارش‌های مرتبط با تاثیر این بیماری بر مردم جهان به بیش از 4000 سال پیش برمی‌گردد. مالاریا با چهار گونه میکرب‌های پلاسمودیوم مشترک با دو گونه پشه و انسان ایجاد می‌شود. زمانی که پشه‌های آلوده از خون انسان تغذیه می‌کنند به جابه‌جایی میکرب‌ها و رشد آنها در گلبول‌های قرمز خون و تخریب آنها می‌انجامد.
علائم این بیماری متفاوت است اما اغلب با تب، تعریق، سردرد و دردهای عضلانی همراه است. در سال 1906 میلادی، 21 هزار کارگر مشغول به کار در کانال پاناما به دلیل ابتلا به مالاریا روانه بیمارستان شدند.
همچنین در جریان جنگ داخلی آمریکا، یک میلیون و 316 هزار نفر به این بیماری مبتلا شدند که 10 هزار تن از آنان جان خود را از دست دادند. علاوه بر این در طول جنگ جهانی دوم در آفریقا و اقیانوسیه جنوبی نزدیک به 60 هزار سرباز آمریکایی بر اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست دادند.
امروز نیز بیماری مالاریا یکی از چالش‌های بشر در سراسر جهان به خصوص در کشورهای آفریقای سیاه به حساب می‌آید. هر سال بین 350 و 500 میلیون مورد از مالاریا در این منطقه اتفاق می‌افتد. از میان این تعداد مبتلا به مالاریا بیش از یک میلیون نفر جان خود را از دست می‌دهند.
سل
این بیماری در طول تاریخ به بشر آسیب‌های جدی رسانده است. عامل مولد این بیماری میکروب مایکوباکتریوم است که از راه هوا به افراد مختلف منتقل می‌شود. این بیماری اغلب ریه‌ها را هدف قرار می‌دهد و به درد سینه، ضعف، کاهش وزن، تب و سرفه‌های همراه با خون در فرد منجر می‌شود.
با شروع دهه 1600 میلادی از هر هفت بیمار مبتلا به سل، یک تن جان خود را از دست می‌داد. حتی در قرن 19 نیز 10 درصد از تمامی موارد مرگ و میر در آمریکا به دلیل ابتلا به سل بوده است. هنوز هم به رغم ظهور شیوه‌های درمانی مدرن، سالانه هشت میلیون نفر در جهان به این بیماری مبتلا می‌شوند و از این میان دست‌کم دو میلیون تن قربانی سل می‌شوند.
وبا
از دوران باستان ساکنان هند با خطر ابتلا به بیماری وبا روبرو بودند. این بیماری از قرن 19 زندگی مابقی مردم جهان را نیز متاثر از خود کرد. در طول این دوره، تاجران در واقع یکی از عوامل انتقال این ویروس به چین، ژاپن، آفریقای شمالی، خاورمیانه و اروپا بوده‌اند. بیماری وبا با علائمی همچون اسهال، استفراغ در افراد بروز می‌کند و بیشتر از طریق مصرف آب و غذای آلوده منتقل می‌شود.
برای چند دهه شیوع بیماری وبا به دلیل پیشرفت در علوم پزشکی و رعایت بهداشت کاهش یافت. با این وجود در سال 1961 میلادی موارد جدیدی از ابتلا به این بیماری در اندونزی مشاهد شد که در نهایت به بیشتر بخش‌های جهان گسترش یافت. همچنین در سال 1991 میلادی 300 هزار نفر به وبا مبتلا شدند که در نهایت این بیماری 4000 قربانی برجای گذاشت.
ایدز
با ظهور بیماری ایدز در دهه 1980 میلادی این بیماری به مرحله همه‌گیری جهانی رسید که از سال 1981 میلادی به کشته شدن 25 میلیون تن منجر شده است. طبق آمارهای جدید، 33.2 میلیون نفر آلوده به ویروس ایدز هستند و تنها در سال 2007 میلادی 2.1 میلیون تن قربانی ایدز شدند.
محققان معتقدند که ویروس ایدز از اواسط قرن بیستم از گونه‌ای میمون به انسان منتقل شد و گسترش یافت.
تب زرد
زمانی که اروپایی‌ها اقدام به وارد کردن بردگان آفریقایی به آمریکا کردند زمینه شیوع تعدادی از بیماریهای جدید از جمله تب زرد را فراهم ساختند. هنگامی که ناپلئون ارتشی با 33 هزار عضو را به آمریکای شمالی اعزام کرد، تب زرد به کشته شدن 29 هزار سرباز منجر شد.
تب زرد همچون مالاریا از طریق پشه از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود. علائم معمول آن شامل تب، سردرد، درد عضلانی، کمردرد و استفراغ هستند و این بیماری می‌تواند به نارسایی کلیوی منجر شود.
تیفوس
این بیماری که برای سال‌ها زندگی بشر را متاثر از خود ساخته به مرگ هزاران نفر منجر شده است. از آنجا که شیوع این بیماری بیشتر در میان ارتشی‌ها بوده به «تب جنگ» یا «تب کمپ» نیز معروف است. در طول دوره جنگ 30 ساله اروپا، تیفوس، طاعون و گرسنگی 10 میلیون قربانی گرفت.
فلج اطفال
محققان معتقدند فلج اطفال برای 1000 سال در جوامع مختلف بشری فراگیر بود و به معلولیت و کشته شدن تعداد بی‌شماری کودک منجر شد. در سال 1952 میلادی حدود 58 هزار مورد فلج اطفال در آمریکا گزارش شد که یک سوم از آنان معلول شدند و بیش از 3000 تن جان خود را از دست دادند.
علت این بیماری ویروس فلج اطفال است که سیستم‌های عصبی بدن را هدف قرار می‌دهد و اغلب از طریق آب و غذای آلوده از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شود.
