پيرمرد كنار سيگارها آنها را گذاشته بود. پشت سرش عطاري قديمي قرار داشت كه
حالا مي‌فهمم چرا او به اين عطاري تكيه داده بود. ماده گياهي سبز رنگي كه
داخل كيسه‌هاي كوچكي بسته‌بندي شده بود «ناس» نام داشت. نخستين بار بود كه
اسم اين ماده را مي‌شنيدم، دوستم با تعجب به من گفت كه چيزي نيست، مثل
آدامس مي‌ماند، تازه مي‌گويند به درد ترك سيگار هم مي‌خورد. از اين داستان
نزديك به يك سال مي‌گذرد.
حالا تصميم گرفتم دوباره سري به همان عطاري‌ها
بزنم تا وضعيت حضور ناس در آنها را بررسي كنم. ناس يا نسوار نام يك ماده
گياهي اعتيادآور است كه با برگ تنباكو ساخته مي‌شود. اين ماده سبزرنگ است و
بو و طعم بسيار تندي دارد. «قبلا ناس داشتيم اما الان چند وقت است كه براي
ما نمي‌آيد، اما اگر بخواهي مي‌گويم براي تو بياورند» عباس، نام يكي از
عطارهايي است كه با ناس برخورد خيلي عادي داشت و اصلا از اينكه اين يك ماده
مخدر است، اطلاعي نداشت. رضا، عطار ديگري است كه درباره ناس گفت: «من
شنيده‌ام كه ناس ماده خطرناكي است اما خب ما نه زياد اما فروش داريم. كسي
تا امروز نيامده درباره فروش ناس از ما سوال كند و آن را جرم تلقي كند.
هنوز هيچ گونه تذكري به ما داده نشده است.»
شرايط قانوني عرضه ناس و
بلاتكليفي هويت آن كه، ناس مخدر است يا محرك آسيب جدي به شمار مي‌آيد. ناس
از برگ تنباكو كه در سايه خشك شده و به‌همين خاطر سبز رنگ است ساخته
مي‌شود. اين برگ‌ها را نرم مي‌كوبند و با اندكي آهك مخلوط كرده در جلوي
دهان، ميان لب و دندان مي‌گذارند. برخي از ناسي‌ها هم ناس را با دستمال
كاغذي در دهان مي‌گذارند. اين ماده بيشتر در افغانستان كشت و ساخته مي‌شود و
برخي مردم ايران، بيشتر مناطق افغانستان و پاكستان و قسمت‌هايي از هند،
تركمنستان، تاجيكستان و ازبكستان از اين ماده استفاده مي‌كنند.
در دفعات
اول عوارض آن عبارت است از احساس سرگيجه، سردرد و تهوع و ساير عوارض
استفاده مديد از ناس شامل از دست دادن تعادل رفتاري و حركتي، ايجاد حركات
غير طبيعي در چشم‌ها، تغييرات محسوس در فشار خون، افزايش ضربان قلب، دندان
قروچه، لرزش، اختلال در خواب، وابستگي روحي و رواني، بيماري‌ها و سرطان
لثه، سرطان حنجره و روده بزرگ و نارسايي‌هاي كليوي است. ناس به صورت سنتي و
به شكلي كه در افغانستان و پاكستان استفاده مي‌شود، مصرف مي‌كنند.
ناس، ارزان و بدون منع قانوني
عباس ديلمي‌زاده، مديرعامل جمعيت تولد دوباره درباره حضور ناس در كشور و
ريشه تاريخي آن به ما گفت: ناس سال‌هاست كه در ايران مصرف مي‌شود، اين ماده
از طريق افاغنه به ايران وارد شده است كه به صورت سنتي خودشان از اين ماده
استفاده مي‌كنند. به اعتقاد افغان‌ها اين ماده انرژي زا هست. خيلي از
عطاري‌ها به صورت قانوني اين ماده را مي‌فروشند اما تا امروز فكر نمي‌كنم
درباره منع قانوني فروش اين ماده چيزي گفته شده باشد.
خبرگزاري مهر درباره خلأ قانوني برخورد با فروش ناس در گزارشي نوشت: سرهنگ
عليرضا پريور با اشاره به اينكه ناس جزو مواد مخدر نيست، افزود: به همين
دليل نيروي انتظامي نمي‌تواند در اين زمينه وارد شده و اقدام به جمع‌آوري
آن كند و ما تنها در مواردي مي‌توانيم از ورود ناس به استان جلوگيري كنيم
كه به عنوان قاچاق كالا محسوب شود. اين مسوول با اذعان به اينكه كه در اين
زمينه خلأ قانوني احساس مي‌شود، ادامه مي‌دهد: شايد در آينده قانوني وضع
شود كه به نيروي انتظامي اجازه برخورد با فروشندگان اين ماده گياهي مضر را
بدهد. وي مي‌گويد: در اين خصوص متوليان امر مانند سلامت و بهداشت بايد ورود
پيدا كنند. سرهنگ پريور همچنين تنها مصرف‌كنندگان ناس را افاغنه مي‌داند و
مي‌افزايد: درباره مصرف ناس نگراني وجود ندارد زيرا مصرف اين ماده مضر در
بين ايراني‌ها رواج ندارد.
اين ماده به دليل ارزان قيمت بودن در بين جوانان ايراني هم مشتريان تازه‌يي
پيدا كرده است. يك بسته ناس را تنها با 300تومان مي‌توان خريد. با گران
شدن سيگار و مخدرهاي ديگر استقبال به مصرف ناس بيشتر خواهد شد. پان پراگ يا
همان ناس، ماده مخدري است كه به تازگي در غالب آدامس وارد ايران شده است.
پان‌پراگ، راجا، تايتانيك، ناس خارجي، پان پاكستان، پان عربي، ويتامين،
ملوان زبل، پان اسفناج وگوتكا، نام‌هاي ديگر اين ماده مخدر يا محرك است، به
اعتقاد بعضي كارشناسان اين ماده نوعي مخدر و به اعتقاد برخي ديگر محرك
است. مخدري كه اين‌بار در بسته‌هاي شكيل با عكس‌هاي هنرپيشه‌هاي خوش‌تيپ
هندي و پاكستاني به عنوان آدامس، پاستيل و پودرهايي با طعم نعنا و
خوشبوكننده دهان وارد شده است. اين آدامس‌هاي مخدر را خيلي راحت مي‌شود مثل
سيگار از مغازه‌ها خريد. آلمان در سال 1912 ، ناس را براي درمان بيماران
رواني ساخته بود، ولي 40 سال بعد در امريكا، مهر ممنوعيت خورده بودند و
حالا پس از نيم قرن، دوباره در بسته‌بندي‌هاي شيك سر و كله‌شان پيدا شده
است.
ترك اعتياد ناس سخت‌تر از سيگار
ناس يكي از كثيف‌ترين موادي است كه در گروه مخدرها قرار گرفته است. نحوه
استفاده ناس به اين‌گونه است كه اين ماده را به لب و دندان‌هاي خود مي‌زنند
يا با انگشت زير لثه قرار مي‌دهند و بعد از مدتي مكيدن، آن را با يك تف
غليظ به بيرون پرتاب مي‌كنند كه قرمزرنگ است. تمام خيابان‌ها به اين رنگ
درمي‌آيد. آدامس‌ها و خوشبوكننده‌هاي پان پراگ تركيب مخدر ناس را دارند.
مخدر كثيفي كه مرزنشينان شرق ايران و خراساني‌ها و ساكنان قسمت‌هايي از
آذربايجان، آن را كه از افغانستان، پاكستان و هند وارد مي‌شود به خوبي
مي‌شناسند و به تازگي در بقيه شهرهاي ايران هم يافت مي‌شود.
ديلمي‌زاده مي‌افزايد: متاسفانه اين ماده خيلي پديده تازه‌يي نيست و از
زمان ورود افاغنه به ايران ناس هم آمده است. سوءِ مصرف ناس در ميان
ايراني‌ها زياد نيست، اما خب حضورش نگران‌كننده است. فروش ناس نبايد به
صورت قانوني باشد و فكر مي‌كنم امروز هم فروش اين ماده غيرقانوني است. اين
ماده ابتدا به دهان و لثه‌ها آسيب وارد مي‌كند، سپس معده و روده را از كار
مي‌اندازد. ناس در گروه محرك‌ها قرار مي‌گيرد. مصطفي، عطار آخري است كه به
او سر مي‌زنم، او از وارد شدن اين آدامس‌ها و پاستيل‌ها اطلاع دارد اما
مي‌گويد جوانان ناس را به خوبي مي‌شناسند و تمايل به مصرف اين ماده دارند،
مصطفي ادامه داد: خيلي از اين جوان‌ها به اشتباه فكر مي‌كنند كه ناس براي
ترك سيگار مفيد است اما اين در صورتي است كه بيشتر از آن ضرر دارد و اين
دستاورد افغان‌هاي داخل ايران است.
اگرچه ناس خودش به شكل وحشتناكي اوضاع دهان و دندان را به هم مي‌ريزد، اما
مهم‌ترين هراسي كه از اين ماده وجود دارد، وابستگي است كه اين ماده به
مخدرهاي سنگين‌تر و قوي‌تر ايجاد مي‌كند. اين ماده كه در ايران به صورت
سنتي همچنان مصرف مي‌شود، عوارض بسيار مخربي دارد كه براساس تحقيقات
دانشگاه پزشكي كراچي، جذب نيكوتين موجود در ناس و تنباكو‌هاي جويدني 4-3
برابر سيگار است و به همين ترتيب اعتياد به آن سنگين‌تر بوده و رهايي و ترك
آن دشوارتر است. خطر مرگ و مير ناشي از بيماري‌هاي قلبي و عروقي در
استفاده‌كنندگان تنباكو‌هاي جويدني 4/1 برابر افراد عادي است.
