مهم اين نيست كه بايد موها را با شماره دو تراشيد، مهم اين است كه
ايران به همراه كشورهاي سائوتوم و پرنسيپ، گينه استوايي، بوركينافاسو،
سومالي، سوريه، كره شمالي و... در بين 20 كشوري است كه سربازي اجباري
دارند. 20 كشور سربازي اجباري 18ماهه و 28 كشور سربازي اجباري يك سال يا
كمتر دارند.
از بين 197 كشور جهان 112 كشور اساسا سربازي اجباري ندارند. از
زماني كه مركز پژوهشهاي مجلس پيشنهادي براي سربازي حرفه‌يي منتشر كرده است
مسوولان سازمان نظام وظيفه هر كدام برداشت‌هاي مختلفي از اين پژوهش ارائه
كرده‌اند. به تازگي سردار سيد حميد صدرالسادات، رييس سازمان نظام وظيفه
عمومي در مصاحبه‌يي با يكي از سايت‌هاي خبري به سوالات مختلفي درباره
سربازي پاسخ داده است. شايد بتوان گفت كه در چند ماه اخير مسوولان اين حوزه
به سوالات خبرنگاران به اشكال مختلفي پاسخ داده‌اند، سردرگمي و نداشتن
راه‌حل‌هاي كارآمد براي كاهش هزينه‌ها و استفاده مفيد از حضور سربازان،
مساله سربازي را به كلاف سردرگمي تبديل كرده كه مايه نگراني جوانان ايران
شده است.
در اين پژوهش پيشنهاد سربازي حرفه‌يي ديده مي‌شود كه از مزايايي
كه براي آن آمده است مي‌توان به: حذف قاعده اجبار و تكلف از سربازي، ارزش
يافتن تخصص و كارآمدي در دوره سربازي، امكان ارتقاي عزت نفس و منزلت
اجتماعي سربازان، تغيير نگاه و رويكرد جامعه نيروهاي مسلح به سربازان از
نيروهاي ضعيف و مسلوب‌الاراده به نيروهايي همسان ساير درجه‌داران و افسران
نيروهاي مسلح، زمينه براي صرفه‌جويي اقتصادي و مالي در نيروهاي مسلح به
دليل امكان استفاده از اين سربازان پيماني و حرفه‌يي پنج‌ساله – ده‌ساله و
15ساله و نهايتا 20ساله. اشاره كرد. به تعبير تحليلگر بلژيكي مركز
مطالعات سياسي اروپا در مصاحبه با شبكه REF/RLسلاح‌هاي جديد نظامي فقط توسط
سربازان حرفه‌يي كاربرد پيدا خواهد كرد و نه سربازان وظيفه‌يي كه فقط قرار
است به مدت يك سال يا كمتر خدمت كنند.
استفاده از سربازان وظيفه براي به
كارگيري تكنولوژي‌هاي نوين، ايده خوبي نيست. نكته شايان توجه ديگر در همين
رابطه مقوله چابك‌سازي سازمان‌ها و نيروهاي مسلح است كه در بسياري از
كشورها براي افزايش كارآمدي نيروهاي مسلح در حال انجام است و به نظر مي‌رسد
حرفه‌يي شدن نيروهاي مسلح و اصل چابكي در قالب‌هاي سربازي وظيفه با شكل
سنتي و قديمي آن در تقابل است. بخشي از سوالات اين مصاحبه كه در سه بخش
منتشر شده را در پايين مي‌توانيد، بخوانيد.
سردار با توجه به اينكه شما رياست سازمان وظيفه عمومي را بر عهده داريد
خودتان تا چه اندازه با مساله درخواست سفارش يا به قول معروف پارتي بازي از
سوي اقوام، آشنايان، دوستان يا مسوولان براي معافيت، انتقال سربازان و
مواردي از اين قبيل مواجه مي‌شويد؟
واقعيت آن است كه درخواست‌هايي از اين قبيل بسيار زياد است (با خنده) ولي
پاسخ من به تمام اين درخواست‌ها ارجاع آنها به همين مواردي است كه در قانون
نيز عنوان شده است. لذا سعي مي‌كنم با راهنمايي آنها به سمت مسيرهاي
قانوني اگر امكاني براي رسيدگي قانوني به اين درخواست‌ها وجود داشته باشد
آنها را به آن سمت و سو راهنمايي كنم.
در‌سال‌هاي پيش از اين فروش خدمت سربازي تجربه شد و اين تجربه گرچه
به گفته بسياري از مسوولان تجربه تلخي بود ولي بسياري تلخي اين تجربه را
به برخي ساز و كارهاي معيوب در آن زمان گره مي‌زنند و عنوان مي‌كنند كه اگر
فروش سربازي انجام شود و درآمد حاصل از فروش سربازي در اختيار ديگر
سربازان قرار گيرد بسياري از مشكلات از جمله حقوق پايين سربازان، مانع بودن
سربازي در امر ازدواج و حتي مغايرت با عدالت در نظام فعلي سربازي مرتفع
مي‌شود. آيا چنين طرحي در دست بررسي قرار دارد؟
اين مساله باعث مي‌شود افراد ضعيف جامعه در درون خود نسبت به افراد غني و
بهره‌مند از امكانات، احساس تبعيض كنند و اين موضوع قطعا به سرخوردگي‌هاي
روحي براي وي منجر مي‌شود. لذا اين تبعيض كه افراد ثروتمند خدمت نمي‌كنند
وخدمت تنها به افراد فقير جامعه تعلق دارد بر اين تبعيض‌ها دامن مي‌زند.
لذا پرداختن به موضوع سربازي بدون در نظر گرفتن جهات مختلف آن امكان‌پذير
نيست.
چرا اين مساله از قديم نيز در جامعه جا افتاده بود كه اگر فردي دوست، فاميل
يا آشنايي در سازمان وظيفه داشته باشد مي‌تواند در مناطق بهتر و در شرايط
مناسب‌تري خدمت كند؟
اتفاقا يكي از مسائلي كه ما پيگير آن هستيم و در‌سال‌هاي اخير نيز در
سازمان وظيفه عمومي روي آن نيز تاكيد داشته‌ايم كاهش مراجعات حضوري است
چراكه يكي از دستاوردهاي كاهش مراجعات حضوري كاهش برخي سوءاستفاده‌هاي
اينچنيني است. لذا ما در تلاشيم تا آنجا كه ممكن است روش‌هاي رسيدگي به
پرونده مراجعان را به روش سيستماتيك و از طريق الكترونيكي و به‌صورت
غيرحضوري انجام دهيم تا نيازي نباشد كه افراد براي پيگيري كارهاي خود به
نيروهاي سازمان وظيفه مراجعه كنند چراكه تا وقتي ارتباطات به صورت چهره به
چهره باشد امكان برخي از سوءاستفاده‌ها به وجود مي‌آيد. لذا با توجه به
اقداماتي كه در اين زمينه انجام شده بيش از 80 درصد از تخلفات اينچنيني
كاهش پيدا كرده است. البته طبق قانون ما در مواردي همچون روند بررسي
پرونده‌هاي مرتبط با معافيت پزشكي و كفالت به ناچار نيازمند مراجعه حضوري و
ارتباط مستقيم با درخواست‌كنندگان اين نوع معافيت‌ها هستيم ولي جهت‌گيري
ما به سمتي است كه به جز مواردي كه الزامات قانوني وجود دارد، مراجعات
حضوري مردم به سازمان وظيفه عمومي را به صفر برسانيم.
يكي از مواردي كه در‌سال‌هاي گذشته بسيار مورد سوءاستفاده جاعلان و
كلاهبردان قرار مي‌گرفت جعل كارت‌هاي معافيت و پايان خدمت سربازي بود، آيا
چنين سوءاستفاده‌هايي درباره كارت‌هاي الكترونيكي جديد نيز صدق مي‌كند و
تاكنون گزارشي از جعل اين كارت‌ها گزارش شده است؟
با توجه به آنكه در سال‌هاي گذشته تعداد زيادي از كارت‌هاي معافيت و پايان
خدمت به نسبت كل كارت‌هاي صادره به صورت جعلي در كشور موجود بود، تصميم بر
آن شد تا با تعويض كارت‌هاي معافيت و پايان خدمت و صدور آنها به صورت
الكترونيكي با هرگونه جعل اين كارت‌ها مقابله شود. از اين رو با توجه به
كيفيت بالاي اين كارت‌ها شاهد آن هستيم كه تا به امروز هيچ گزارشي پيرامون
جعلي بودن اين كارت‌ها گزارش نشده است.
توزيع سربازان در ارگان‌هاي مختلف و اماكن برگزار‌كننده دوره‌هاي آموزشي چطور انجام مي‌شود؟
توزيع سربازان در ارگان‌ها و سازمان‌هايي همچون ارتش، سپاه، وزارت دفاع و
ناجا براساس سهميه‌يي كه از سوي ستاد كل نيروهاي مسلح براي هريك از نيروهاي
نظامي كشور مشخص شده و با توجه به كمترين بعد فاصله مكاني مركز آموزشي تا
محل سكونت سربازان به صورت رندوم و تصادفي صورت مي‌گيرد و اين انتخاب نيز
توسط سامانه وظيفه عمومي و بدون دخالت عامل انساني انجام مي‌شود. البته
ناگفته نماند كه طبق قانون برخي از اين سازمان‌ها مي‌توانند بخشي از
نيروهاي مورد نياز خود را به‌صورت مستقل جذب كنند يا در قالبي مشخص نسبت به
جذب مشمولين خاص همچون برخي از متخصصين، درخواست جذب كنند كه طبيعتا در
اين موارد نيز ما دخالتي در انتخاب ارگان مربوطه نداريم ولي خارج از اين
موارد توزيع سربازان در ارگان‌هاي مختلف به صورت رندوم و از طريق سامانه و
بدون دخالت عامل انساني انجام مي‌شود. لذا توزيع سربازان در مناطق مختلف
كشور به هيچ‌وجه در حيطه مسووليت مستقيم سازمان وظيفه عمومي قرار ندارد.
با توجه به اين مسائل در حال حاضر جدي‌ترين گزينه براي تغيير در خدمت سربازي چيست؟
در حال حاضر آنچه ستاد كل نيروهاي مسلح روي آن متمركز است نزديك‌تر كردن
نوع خدمت سربازي براي مشمولان به تناسب تحصيلات و تخصص آ‌نهاست. لذا طرح‌ها
و اقدامات پيش‌رو در جهتي است كه در ابتدا سربازان داراي كارشناسي ارشد
همچون سربازان مقطع دكترا متناسب با مدرك تحصيلي، مهارت و تخصص‌شان به كار
گرفته شود و پس از آن اين ساز و كار براي سربازان داراي مدرك كارشناسي و
پايين‌تر اجراشود. در مجموع ستاد كل در شرايط فعلي در حال مطالعه، بررسي و
انجام اقداماتي است كه به گسترده‌تر شدن عرصه خدمت سربازان و متناسب شدن
نوع فعاليت آنها در دوره وظيفه عمومي با تخصص و مهارت مي‌انجامد.
