اگر چه جمعیت زیرگونه پلنگ ایرانی در خراسان شمالی به نسبت دیگر زیستگاه‌های آن در کشور، مناسب ارزیابی شده اما کشته شدن دو پلنگ در این استان آن هم در کمتر از یک سال زنگ خطر نابودی این گونه نادر را به صدا در آورده است.
به گزارش مهر، اواخر هفته پیش بود که خبر کشته شدن یک پلنگ ایرانی دیگر، این بار در شهرستان شیروان خراسان شمالی همگان را شوکه کرد.
پلنگ شیروانی در واقع سیزدهمین پلنگی بود که امسال در کشور تلف شد. سالی نامیمون برای حیات وحش ایران علی‌الخصوص زیرگونه پلنگ ایرانی.
از حداقل 13 پلنگی که امسال در کشور تلف شدند و خبر کشته شدن‌شان به رسانه‌ها درز کرد؛ دو قلاده در خراسان شمالی کشته شد؛ یکی حدود 10 روز پیش در روستای امیرانلو شیروان و دیگری چندین ماه قبل در روستای گوینک راز و جرگلان.
البته ناگفته نماند که در مورد پلنگ گوینک فیلم کشته شدن آن در تابستان امسال به دست رسانه‌ها افتاد و به نظر می‌رسید واقعه مربوط به چند ماه پیش بوده است.
به هر روی کشته شدن دو پلنگ آن هم در کمتر از یک سال در خراسان شمالی صدای اعتراض دوستداران محیط زیست در این استان و کشور را بلند کرده است چرا که اگر این گونه پیش رود و چاره‌ای اساسی و معقول برای بهبود این وضعیت اندیشیده نشود؛ دیری نمی‌پاید که پلنگ ایرانی نیز به سرنوشت خویشاوند نزدیکش؛ یوزپلنگ آسیایی دچار می‌شود.
پلنگ ایرانی؛ زیرگونه‌ای نادر و در خطر انقراض
غالب بخش‌های خراسان شمالی از جمله مناطقی از شهرستان‌های راز و جرگلان، اسفراین و شیروان از زیستگاه‌های مطلوب پلنگ به شمار می‌رود اما در واقع کل خراسان شمالی بخشی از 800 هزار کیلومترمربعی در کشور است که زیستگاه پلنگ ایرانی محسوب می‌شود.
پلنگ ایرانی با نام علمی Panthera pardus saxicolor بزرگترین یا یکی از بزرگترین زیرگونه‌های پلنگ بوده که بومی غرب آسیا است، این زیرگونه پلنگ که در زبان انگلیسی Persian Leopard خوانده می‌شود، در فهرست گونه‌های در خطر انقراض اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست(IUCN) قرار دارد.
مهدی کرمی، کارشناس ارشد محیط زیست، در مورد وضعیت پلنگ ایرانی می‌گوید: این زیرگونه پلنگ، بومی غرب آسیاست و در کشورهای ایران، افغانستان، ترکمنستان، ارمنستان، آذربایجان و... زیست می‌کند.
به گفته وی در سراسر دنیا بیش از 700 هزار قلاده گونه پلنگ وجود دارد اما جمعیت زیرگونه پلنگ ایرانی در زیستگاه های فوق‌الذکر بین 900 تا هزار و 200 قلاده برآورد شده است.
کرمی اضافه می‌کند: جدیدترین برآوردهای ملی نیز نشان می‌دهد که بین 550 تا 850 قلاده از پلنگ های ایرانی موجود در جهان در ایران زیست می‌کنند.
به گفته وی در خراسان شمالی برآوردهای نسبتا دقیقی از تعداد زیرگونه‌های پلنگ ایرانی وجود ندارد اما اطلاعات تخمینی نشان می‌دهد که این گربه‌سان در استان تقریبا جمعیت مناسبی دارد.
سیزدهمین پلنگ کشته شد
اواخر هفته پیش بود که در خبری کشته شدن سیزدهمین پلنگ ایرانی در سال جاری را این بار در شهرستان شیروان، مخابره کرد. پلنگی که به نظر می رسید حدودا یک هفته ای از مرگ آن می گذشت.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی همان زمان، با تایید کشته شدن یک پلنگ ایرانی در روستای امیرانلو شهرستان شیروان این استان گفت: بررسی ها برای تشخیص علت مرگ این پلنگ و عاملان آن در جریان است.
حسین آبسالان با اشاره به این که حدود یک هفته پیش یک همیار محیط زیست لاشه این پلنگ را در استخر یکی از باغ‌های این روستای فاقد سکنه پیدا کرده بود، اظهار کرد: سر، دست راست و دم این پلنگ از سوی افراد ناشناس بریده شده اما باقیمانده لاشه اکنون به سردخانه منتقل شده و بررسی‌ها برای تشخیص علت اصلی مرگ این حیوان در حال انجام است.
وی اضافه کرد: همچنین دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی استان به همراهی محیط زیست و همیاران محلی در پی شناسایی عاملان دخیل در وقوع این اتفاق ناگوار هستند و در این زمینه سرنخ هایی نیز به دست آمده است.
پس از رسانه‌ای شدن این موضوع، مدیر دیده‌بان محیط زیست و حیات وحش ایران هم کشته شدن این پلنگ ایرانی در خراسان شمالی را تایید کرد.
کیوان هوشمند با بیان این مطلب می‌گوید: یکی از همیاران محیط زیست شهرستان شیروان تصاویر و گزارش موثقی از کشتار یک پلنگ ایرانی و بریدن سر و دم آن توسط افراد ناشناس در اختیار دیده بان محیط زیست قرار داد.
وی می‌افزاید: این همیار محیط زیست روز بعد با مراجعه به اداره محیط زیست شیروان موضوع و کروکی دقیق محل دفن لاشه را به اطلاع رئیس اداره رسانده و تصاویری را که با تلفن همراه خود قبل و بعد از بیرون کشیدن لاشه پلنگ از استخر تهیه کرده بود را نیز به وی نشان داده است.
هوشمند اظهار می‌کند: بنا به گفته‌های همیار محیط زیست، رئیس اداره محیط زیست شهرستان شیروان پس از اطلاع از موضوع و مشاهده تصاویر به او گفته تصاویر را از روی گوشی تلفن خود پاک کرده و این موضوع را به کسی بازگو نکند!
عقاید خرافی و سر و دستی که بریده شد
رضا گواهی، همیار محیط زیست شیروان که برای نخستین‌بار لاشه پلنگ را دیده و موضوع را به محیط زیست اطلاع داده نیز، اظهار می‌کند: اصالتا اهل روستای امیرانلو شیروان هستم اما همانند همه افراد این روستا در شهر زندگی می‌کنم و روستای ما فاقد سکنه است.
او می‌گوید هر هفته جمعه‌ها برای تفریح و کوهنوردی به روستای آبا و اجدادی خود می‌رود و وقتی جمعه دو هفته پیش، نهم اسفندماه هم که به همراه دوستش به روستا رفته بودند در یکی از باغ‌های اطراف روستا لاشه پلنگی را در استخر داخل باغ می‌بینند که یخ زده است.
گواهی می‌افزاید: خواستیم با محیط زیست تماس بگیریم اما به خاطر این که روستا آنتن دهی مناسبی ندارد موفق نشدیم و سپس با کمک دوستم با سختی فراوان لاشه یخ زده را از استخر بیرون کشیدیم.
وی با اشاره به این که سر، دست راست و دم لاشه پلنگ را بریده بودند، می‌گوید: لاشه پلنگ را در کنار استخر برای آن که توسط حیوان دیگری خورده نشود گذاشته و مقداری خاک رویش ریختیم و تا وقتی به شیروان برگشتیم دیگر هوا تاریک شده بود.
آن گونه که گواهی می‌گوید او صبح روز بعد به حبیب الله لشگری، رییس اداره حفاظت محیط زیست شیروان زنگ می‌زند تا از وقوع این اتفاق او را مطلع و موضوع را برای او شرح دهد اما لشگری به او می‌گوید: "دیگر رییس محیط زیست شیروان نیست" چرا که چند روز پیش برکنار شده و محمد خالقی جایگزین او شده است.
این همیار محیط زیست پس از آن به خالقی که پیش‌تر معاون محیط زیست شیروان بوده و اکنون به سمت ریاست این اداره منصوب شده است تماس می‌گیرد و رییس جدید محیط زیست شیروان از او می خواهد که به اداره بیاید.
گواهی اظهار می‌کند: در اداره حفاظت محیط زیست شیروان، کروکی دقیق محل لاشه را طراحی و عکس های گرفته شده از لاشه را نیز به رییس اداره دادم.
وی می‌گوید: آقای خالقی ضمن تشکر به او گفته که عکس‌ها را از موبایل خود پاک کند و این قضیه را در جای دیگری مطرح نکند.
گویا محیط زیست شیروان همان روز با مراجعه به منطقه موفق به یافتن لاشه پلنگ نمی‌شود و روز بعد با پیگیری این همیار محیط زیست، بار دیگر ماموران به منطقه گسیل شده و لاشه بی‌سر و دست و دم پلنگ پیدا می‌شود.
لاشه‌ای که اکنون آن گونه که حسین آبسالان، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی به خبرنگار مهر گفته در حال حاضر در سردخانه است و آزمایش های تشخیص علت مرگ بر روی آن انجام می‌شود.
اگر چه بنا به گفته آبسالان هنوز علت مرگ پلنگ روشن نشده اما تقریبا روشن است که سرودست و دم پلنگ مزبور چرا بریده شده و احتمال تأثیر برخی عقاید خرافی و نظریات جادوگری که در مورد گونه‌های حیات وحش نظیر پلنگ، کفتار و... در این زمینه مطرح است، وجود دارد.
پیشگیری و کاهش مشکلات نیازمند اعمال مدیریت صحیح
در هر صورت در سالی که تقریبا هر یک ماه خبر کشته شدن پلنگی به گوش رسید؛ یکی دیگر از این زیرگونه نادر در خراسان شمالی کشته شد، اما در کنار این تاسف بزرگ تاسف دیگری نیز وجود دارد و آن این که بنا به گفته کیوان هوشمند، مدیر دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران با وجود گذشت حدود یک هفته از کشف جنازه یک پلنگ در شیروان ظاهرا مسئولان محلی محیط زیست خراسان شمالی تمایلی به اعلام این خبر نداشته اند تا این که خبر از ناحیه دوست داران محیط زیست رسانه ای می‌شود.
جالب آن که رییس اداره حفاظت محیط زیست شیروان نیز به رضا گواهی، همیاری که لاشه پلنگ را در استخر باغ روستای امیرانلو پیدا کرده نیز گفته که عکس ها را برای اینکه وسوسه نشود و به دیگران بدهد، از گوشی خود پاک کند و موضوع را هم در جایی مطرح نکند.
این تلاش برای مطرح نشدن موضوع خود سبب اعتراض دوست داران محیط زیست شد.
محمد خالقی، رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان شیروان، اظهار کرد: برخی افراد، این مسئله (توصیه به همیار محیط زیست برای پاک کردن عکس ها و مطرح نکردن موضوع) را خیلی بزرگ کرده‌اند.
وی می‌گوید: همیار محیط زیست به اداره مراجعه آنچه اتفاق افتاده و مشاهده کرده بود را شرح داد، ما هم از او تشکر کردیم اما به خاطر این که آدم وقتی چیزی در دست دارد وسوسه می‌شود که آن را به این ور و آن ور نشان دهد؛ به همیار گفتیم که عکس ها را پاک کند و مسئله را جایی مطرح نکند!
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی هم، می گوید: بررسی‌ها برای شناسایی و دستگیری عاملین کشته شدن این پلنگ با همکاری نیروهای امنیتی و اطلاعاتی و نیز نیروهای مردمی در دست انجام بوده و در این زمینه سرنخ هایی نیز به دست آمده است.
حسین آبسالان همچنین در مورد بررسی دلیل اصلی مرگ پلنگ شیروانی نیز اظهار می‌کند: لاشه در سردخانه است و بررسی ها ادامه دارد اما هنوز مشخص نشده که پلنگ مزبور به چه دلیلی تلف شده است.
با وجود این که در برخی مواقع روستاییان از ترس حمله پلنگ به احشام اقدام به کشتن این گونه نادر می‌کنند اما در این یک مورد از آن جا که روستای امیرانلو از جمله روستاهای فاقد سکنه خراسان شمالی محسوب می‌شود و تمام ساکنان آن به شهرها مهاجرت کرده‌اند و بالطبع دامی در آن نیست؛ به نظر نمی‌رسد کشتن این پلنگ به واسطه ترس افراد از حمله این حیوان به احشام بوده باشد.
تلاش برای پنهان ماندن وقایع زیست محیطی نظیر کشته شدن پلنگ شیروان در خراسان شمالی، اولین بار نیست که از سوی مسئولان محیط زیست استان صورت می‌گیرد؛ بی گمان دوست داران محیط زیست فراموش نکرده اند که تابستان امسال نیز فیلم کشته شدن پلنگ منطقه گوینک راز و جرگلان در خراسان شمالی پس از چندین ماه تلاش برای مطرح نشدن، رسانه ای شد.
در آن مورد بر اساس تصاویری که در فیلم دیده شد، عده‌ای از شکارچیان پس از آن که پلنگ را زخمی کرده بودند؛ سگ‌های گله را برای دریدن پلنگ بیچاره ترغیب می‌کردند و از این صحنه‌ها نیز با خنده و شادمانی فیلم گرفته بودند.
گرچه با توجه به برف روی زمین، به نظر می‌رسید واقعه مذکور در زمستان پارسال روی داده اما فیلم آن با تاخیری چند ماهه در تیر ماه امسال از سوی دوست داران محیط زیست رسانه ای شد و تازه بعد از رسانه‌ای شدن آن بود که شکارچیان حاضر در فیلم دستگیر شدند؛ گو این که تصویر شکارچیان در فیلم تقریبا به طور کامل مشخص بود و مردم منطقه نیز آنها را به خوبی می شناختند.
پس از انتشار گسترده فیلم، حسین آبسالان، مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی از دستگیری شکارچیان حاضر در صحنه خبر داد و تازه بعد از آن بود که گفته شد پلنگی که در فیلم مذکور به دست اهالی و شکارچیان کشته می شود چند روز پیش تر به گله‌های احشام حمله کرده و خسارت زده بود و مردم نیز این مسئله را به محیط زیست اطلاع داده بودند.
البته اکنون آن گونه که آبسالان می‌گوید 11 نفری که در رابطه با کشته شدن پلنگ گوینک دستگیر شدند همگی با قرار وثیقه آزاد شده و دادگاه آنها برای صدور حکم هنوز جریان دارد.
شاید بهتر بود در مورد پلنگ منطقه گوینک، محیط زیست خراسان شمالی در پی گزارش مردمی هجوم پلنگ به گله احشام اهالی روستا اقدامی می‌کرد؛ می‌توانست مامورانی را به منطقه بفرستد تا مردم را آرام و توجیه کنند و یا خسارت دامداران را جبران کنند.
در این زمینه اهمیت آگاه سازی جوامع محلی برای حفاظت از سرمایه‌های زیستی مسئله ای نیست که مسئولان محیط زیست استان بر آن واقف نباشند؛ موضوعی که به نظر می رسد تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
همچنین می‌توان با پرداخت غرامت به دامداران و کشاورزانی که از هجوم حیوانات وحشی متضرر شده اند؛ مانع از اقدامات تلافی جویانه و کشتار گونه های نادر شد، اگر چه که در این زمینه نیز محیط زیست خراسان شمالی به علت آنچه که کمبود بودجه عنوان شده نتوانسته اقدام درخوری انجام دهد.
آن گونه که بهروز جعفری، کارشناس مسئول حیات وحش و آبزیان اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی می‌گوید: برای پرداخت غرامت به کشاورزان و دامداران خسارت دیده از هجوم حیوانات وحشی اعتبار خاصی منظور نشده اما در پایان هر سال از محل انباشت جريمه هايي که از متخلفان و شکارچيان غيرمجاز گرفته مي‌شود، مبالغي براي پرداخت غرامت به اين دسته از افراد در نظر گرفته مي شود.
البته ناگفته نماند که از این محل نیز در خراسان شمالی، محیط زیست پارسال تنها در یک مورد غرامت پرداخت کرده و دیگر دامداران و کشاورزان خسارت دیده همچنان شاکی هستند.
92؛ سال "پلنگ کشان" در ایران
بر اساس آمار ارائه شده از سوی انجمن‌های زیست محیطی در پنج سال گذشته بیش از 80 قلاده پلنگ ایرانی در کشور از بین رفته که حداقل 13 قلاده آن امسال تلف یا کشته شده‌اند.
کمبود طعمه به دلیل شکار بی‌رویه و غیرمجاز، فعالیت‌های انسانی و تخریب زیستگاه ها، کشته شدن پلنگ از سوی افراد محلی و شکارچیان و نبود برنامه ریزی جامع و مناسب برای حفاظت از این زیرگونه نادر از مهم ترین دلایل سیر نابودی پلنگ ایرانی عنوان می‌شود؛ روندی که متاسفانه امسال شدت گرفت و سال 92 را به سال پلنگ کشان در ایران بدل کرد.
