حدود چهارماه از استقرار مدیریت جدید دفتر موسیقی معاونت هنری
می‌گذرد و صدور مجوز به آلبوم‌ها و کنسرت‌ها سرعت گرفته است. آنطور که
«پیروز ارجمند» مدیر این دفتر می‌گوید، در صورت کامل بودن پرونده، آلبوم‌ها
می‌توانند 10 تا 15روزه مجوز بگیرند و کنسرت‌ها دست‌کم دو روز. خبرهای
خوشی حداقل در حوزه صدور مجوزها در راه است؛ بزرگان موسیقی ایران از گرفتن
مجوز برای آلبوم و کنسرت معاف می‌شوند و گرفتن مجوز برای گروه‌های جاز، راک
یا حتی متال راحت‌تر خواهد شد.
اما اینها تغییراتی است که در مجموعه وزارت
ارشاد در شرف رخ‌دادن است و در مواردی همچون لغو کنسرت یا «حراستی‌شدن»
یک هنرمند، از ارشاد و دفتر موسیقی کاری برنمی‌آید. به‌عنوان مثال در
چندماه گذشته دو کنسرت «احسان خواجه‌امیری» و گروه لیان بوشهر بدون اعلام
دلایل مشخص لغو شد. با این همه ارجمند
از تعامل گرم این دفتر با گروه‌های
فشار در خارج از مجموعه ارشاد سخن می‌گوید. تعامل‌هایی که به گفته او اگر
نمی‌بود، در همین مدت چند ماهه دست‌کم شاهد لغو 50کنسرت در سراسر کشور
بودیم. با پیروز ارجمند درباره تغییر روند صدور مجوزها گفت‌وگو کرده‌ایم:
یکی از شعارهای دولت در ابتدای کارش این بود که دخالت عناصر دیگر
را در حوزه فرهنگ به حداقل خواهد رساند. در حوزه موسیقی چقدر موفق بوده؟
مثلا چه عناصری؟
گروه‌های فشار، رسانه‌های خاص که در مواردی مانع برگزاری
کنسرت‌ها شده‌اند یا مثلا حوزه هنری که پیش از این بدون مجوز ارشاد آلبوم
منتشر کرده بود.
در حال حاضر هیچ توصیه، دخالت یا فشار خاصی در کار ما وجود ندارد. ما باید
با تعامل کارها را پیش ببریم. در مدیریت جدید هیچ کنسرت یا برنامه‌ای
نداشتیم که به‌دلیل فشار یا دخالت نهادی خاص، لغو شده باشد. البته مواردی
بوده که کنسرتی لغو شود. مثلا کنسرت آقای «احسان خواجه‌امیری» در منطقه
آزاد اروند به‌دلیل یک نوع ناهماهنگی یا اعتقاد برخی نسبت به عدم‌برگزاری
این کنسرت، برگزار نشد. غیر از کنسرت آقایان «بهنام خدارحمی» و «کامران
صفاری‌فر» که به دلیل انجام تبلیغات کذب توسط خودمان لغو شد، تقریبا هیچ
لغو دیگری نداشتیم که دلیلش یک نهاد دولتی بوده باشد. گاهی خود شرکت‌ها
فرصت کافی برای تبلیغ ندارند یا میان خودشان به مشکلاتی برمی‌خورند و
برنامه را لغو می‌کنند.
چون گاهی آنقدر مجوز دیر دست‌شان می‌رسد که دیگر فرصتی برای تبلیغ ندارند...
ما الان مجوزها را در کمترین زمان ممکن صادر می‌کنیم.
مثلا چقدر؟
در دوره قبل، مجوزها حتی بین یک‌هفته تا 48ساعت قبل از روز اجرای کنسرت
صادر می‌شد، اما الان مجوزها را تقریبا از سه‌ماه قبل صادر می‌کنیم. البته
اگر خود پرونده مشکلی نداشته باشد. هم ما، هم حراست و اماکن در کوتاه‌ترین
زمان ممکن کارها را بررسی می‌کنیم. معمولا روال کار به این صورت است که
بررسی درخواست در اماکن و حراست یک تا دو روز زمان می‌برد و حدود دوروز هم
برای بررسی و طی مراحل اداری در دفتر موسیقی نیاز است. در دوره مدیریت من،
بیشترین مدت زمانی که یک پرونده برای دریافت مجوز کنسرت معطل‌شده، یک‌هفته
تا 10روز بوده. این بازه زمانی کمترین مدت زمان معطلی در دفتر موسیقی تا به
حال بوده. ما با تعاملی که با نیروی انتظامی، اماکن و حراست داریم در
مواردی حتی دو روزه هم مجوز صادر کرده‌ایم. کنسرت گروه‌های خارجی زمان
بیشتری می‌برد؛ چون بخشی از زمان به تحقیق از گروه‌ها و مکاتبه با وزارت
خارجه برمی‌گردد.
در مورد لغو کنسرت احسان خواجه‌امیری در واقع این وزارت ارشاد
بود که به تصمیم گروه‌هایی که مایل به لغو کنسرت بودند، گردن‌نهاد.
بنابراین اگر تا به حال مشکلی در این زمینه پیش نیامده به این دلیل بوده که
دفتر موسیقی کوتاه آمده...
برخلاف تصور شما، اتفاقا اگر لغوی صورت نگرفته، این درایت ما بوده و ممکن
بود ماجرای کنسرت منطقه آزاد اروند در هرجای دیگری اتفاق بیفتد. اگر پیگیری
و تعامل همه‌جانبه دفتر موسیقی با تمام دستگاه‌های ذی‌ربط در استان‌های
مختلف نبود، طی این مدت شما شاهد لغو حداقل 50کنسرت در کشور بودید. شما
برای برگزاری کنسرت یا هر برنامه اجتماعی - فرهنگی دیگر در شهرستان‌ها،
باید از شورای تامین استان که بالاترین مقام تصمیم‌گیرنده در سطح استان است
مجوز بگیرید. نمایندگان دستگاه‌های اجرایی مختلف مثل فرمانده نیروی
انتظامی استان یا ائمه‌جماعات در این شورا حضور دارند.
بنابراین وقتی مجوزی
برای برنامه‌ای صادر می‌شود، دیگر خیال ما راحت است که مشکلی پیش نخواهد
آمد. حتی اگر مشکلی هم پیش بیاید خود مسوولان استانی سعی می‌کنند که آن را
برطرف کنند. ما هم با همکاری وزارت کشور، وزارت ارشاد و نیروی انتظامی به
حل موضوع کمک می‌کنیم. مثلا مواردی بوده که نهاد خاصی مخالف برگزاری یک
کنسرت بوده، اما پس از رایزنی شورای تامین، مساله حل شده. البته دغدغه
بسیاری از نهادها، دغدغه‌های بجا و درستی است. اینطور نیست که ما بگوییم
حتما اگر گروهی در جایی با برگزاری یک کنسرت مخالفتی می‌کند، غرضی دارد.
فکر می‌کنم ما در تعامل میان دستگاه‌ها بسیار موفق بوده‌ایم و این حتی جای
تبریک هم به ما دارد.
این موضوع شاید مستقیما در حوزه مسوولیت‌های دفتر موسیقی نباشد.
اما در سالهای گذشته برای برگزاری برخی کنسرت‌ها مبالغی طلب می‌شد. مدیریت
جدید توانسته با تعامل در این روال تازه تغییری بدهد؟
به‌طور خاص درمورد شهر تهران گفت‌وگوهایی با نیروی انتظامی داشته‌ایم و
رایزنی‌هایی انجام شده. در مورد بعضی کنسرت‌هایی که ماهیت انتفاعی کمتری
دارند، جزو موسیقی‌های هنری محسوب می‌شود و به نوعی مورد حمایت نظام قرار
می‌گیرد قرار شده که مبالغی دریافت نشود.
البته به یک مساله هم باید دقت کرد. مثلا وقتی در یک کنسرت پاپ چندهزارنفر
حاضر می‌شوند، چه کسی مسوول تامین امنیت آنهاست؟ مسوولیت تامین امنیت یک
سالن کنسرت، چیزی بیشتر از تامین امنیت مکان‌های عمومی مثل پارک یا خیابان
است؛ چون اینها اماکن خاص برای یک موضوع خاص است. بنابراین نیروی انتظامی
می‌تواند مبالغی را برای تامین امنیت این محل‌ها دریافت کند. به همین نسبت
اگر در این محل‌ها اتفاقی بیفتد، پلیس جوابگو خواهد بود. این مساله در خارج
از ایران هم وجود دارد. شما برای تامین امنیت کنسرت‌تان یا باید پولی به
پلیس خصوصی پرداخت کنید یا با پلیس قراردادی بنویسید.
اتفاقا محل برگزاری کنسرت یک محل عمومی است و حفظ امنیت آن وظیفه نیروی انتظامی است.
همیشه ممکن است یکسری مسایل پیش‌بینی‌نشده، رخ دهد. قطعا برای آنکه این
فضا به وضعیت ایده‌آل برسد، هردوی ما ایراداتی داریم که باید با رایزنی‌های
بیشتر با نیروی انتظامی آنها را آسیب‌شناسی و رفع کنیم. اما با اطمینان
می‌توانم بگویم که در دوره جدید تعامل با نیروی انتظامی بیشتر شده و ما
همکاری خوبی با پلیس داریم و خواهیم داشت.
اشاره کردید مجوز برای کنسرت خیلی سریع‌تر صادر می‌شود. چه تغییری در روند صدور مجوزها در دوره جدید روی داده؟
یک بخش به اصلاح ساختار اداری اینجا برمی‌گردد و بخش دیگر حاصل همکاری
حراست اینجاست. البته اعتماد ما به تولیدکنندگان هم بیشتر شده. ما
اعتمادمان را بیشتر می‌کنیم و از طرف دیگر نظارت‌مان را بیشتر می‌کنیم. در
دوره من نظارت‌ها بیشتر خواهد شد و سختگیری‌ها برای رعایت معیارهای حرفه‌ای
بیشتر خواهد شد.
منظورتان از نظارت، نظارت پس از انتشار آثار است؟
حتی در مراحل تولید. شما فرض کنید ما مجوز برگزاری یک کنسرت را داده‌ایم،
ما بر آنچه روی صحنه و داخل سالن اتفاق می‌افتد هم نظارت بیشتری خواهیم
کرد؛ از آنچه روی صحنه اجرا می‌شود تا مثلا قیمت بلیت یا کیفیت صندلی که
تماشاگر روی آن می‌نشیند. تمام حقوق مربوط به تماشاگر باید توسط ما صیانت
شود. به همین دلیل امسال برای اولین‌بار دفتر موسیقی وارد حوزه قیمت‌گذاری
سالن‌ها خواهد شد؛ این جزو وظایف ماست و تابه‌حال دفتر موسیقی نسبت به آن
ورود نکرده بود.
همان‌طور که گفتم ما به دنبال دادن اختیارات بیشتر به هنرمندان و شرکت‌ها
و در مقابل افزایش نظارت‌ها هستیم؛ مثلا درباره موضوع حوزه هنری هم که
قبل‌تر به آن اشاره کردید. اتفاقا حوزه هنری طبق تفاهم‌نامه‌ای که با وزارت
ارشاد دارد، از مکانیسم قانونی خودش بهره‌مند است و قانونی عمل می‌کند.
یعنی اگر خودش به صورت مستقل مجوز انتشار آلبوم صادر کند، قانونی عمل کرده؟
بله. ما می‌توانیم بخشی از اختیارات‌مان را به صورت قانونی به بخش خصوصی
واگذار کنیم. نهادی مثل حوزه هنری در تمام این سال‌ها وظیفه صیانت از آثار
ارزشی را داشته، بنابراین در زمینه تولید آثار خود وسواس دارد. حوزه در
بخش‌های دیگر مثل کتاب یا فیلم از وزارت ارشاد مجوزها را می‌گیرد. بعضی
شوراهایی که در حوزه هنری هستند، مورد تایید دو گروه قرار گرفته، بنابراین
ارشاد می‌تواند بخشی از این وظایف را به خود آنها واگذار کند.
البته تعامل ما با نهادهای دیگر، شرکت‌ها و هنرمندان به این محدود
نمی‌شود. ما در حال تهیه فهرستی از موسیقیدانان کلاسیک، سنتی و محلی هستیم
که آثارشان در شوراهای موسیقی ما بررسی نخواهد شد. چون خود این بزرگان
وسواس و دقت نظری بالایی در تولید آثار دارند و هم با مسایلی عرفی، شرعی و
قانونی این حوزه کاملا آشنا هستند. بسیاری از نخبگان و استادان موسیقی ما
چهار، پنج‌دهه در حوزه موسیقی ایران کار کرده‌اند و نیازی نمی‌بینیم که
آثار آنها را بررسی کنیم. به این ترتیب شوراهای ما از بررسی آثار این
هنرمندان معاف شوند و وقت بیشتری برای بررسی آثار دیگر خواهند داشت.
این رویه برای مدتی در دوره ریاست‌جمهوری آقای خاتمی اجرا شد...
بله. در آن دوره اجرا شد و در حال حاضر این فهرست، مفصل‌تر است و هنرمندان بیشتری را شامل می‌شود.
این فهرست چه زمانی حاضر می‌شود؟
همکاران ما مشغول کار هستند و فکر می‌کنم طی چند هفته آینده آماده خواهد شد.
تاثیر و اهمیت بعضی هنرمندان در فرهنگ موسیقایی ایران برای همه
مشخص است؛ هنرمندانی مثل آقای شجریان که در چند سال اخیر مسایلی مرتبط با
ایشان پیش آمده. می‌خواهم بدانم به‌طور مشخص اسم آقای شجریان در این فهرست
هست؟
این فهرست هنوز نهایی نشده و بعد از انتشار، اسامی هنرمندان مختلف را
خواهید دید. به‌طور مشخص درباره استاد شجریان پرسیدید. ایشان در بیش از
پنج‌دهه‌ای که در موسیقی ایران حضور داشته‌اند، همیشه در خلق آثار،
ارزش‌های هنری و فرهنگی را حفظ کرده‌اند. به اعتقاد ما موضع‌گیری افراد در
مسایل سیاسی جای از وجهه هنری آنهاست. آنچه برای ما مهم است تعهد هنرمند در
طول حیات هنری‌اش به هنر ایرانی است. وقتی این فهرست نهایی شد، می‌توانیم
درباره اینکه چرا اسم ایشان در فهرست هست یا نیست، صحبت کنیم. البته بگویم
دفتر موسیقی تازه وارد این عرصه شده و قطعا بخشی از کار ما شامل آزمون و
خطا می‌شود.
این درباره کنسرت‌ها هم صادق است؟
بله. نیازی برای بررسی نمونه آثار این استادان در شوراها برای صدور مجوز
وجود نخواهد داشت، اما مراحل اداری به روال سابق انجام می‌شود.
یک نکته‌ای را درباره صدور مجوز اضافه کنم. بعضی آثار رپرتوار کاملا مشخصی
دارند. مثلا می‌دانیم که سمفونی شماره سه بتهوون یا کاروان آقای صبا چه
قطعه‌ای است و بنابراین لزومی به بررسی محتوایی این آثار هم نیست. فقط از
جهت کیفیت تولید بررسی خواهند شد. اما درباره شعر اینطور نیست و دقت و
نظارت ما در این زمینه بیشتر خواهد شد. چون ما وظیفه صیانت از زبان فارسی
را هم داریم و باید به‌تدریج این جنبه بی‌هویتی ادبیات کوچه در آثار کمتر
شود.
اشاره کردید روند دریافت مجوز کنسرت کوتاه‌تر شده، درباره مجوز آلبوم چطور؟
اگر پرونده نقصی نداشته باشد، ما ظرف 10 تا 15روز مجوزها را صادر می‌کنیم.
البته بخشی از زمان دیرکرد به این مربوط است. آثار باید در نوبت بررسی
شوراهای شعر و موسیقی قرار بگیرد و مربوط به سیستم اداری ما نیست. فکر
می‌کنم ناشری که یک‌سال را برای تولید یک اثر صرف کرده، انتظار هم دارد که
مثلا در نهایت یک‌ماه هم بررسی‌های کارشناسی ما طول بکشد که خوشبختانه در
حال حاضر با کمترین زمان، در معاونت هنری در حال انجام است.
مهم‌ترین نقد ناشران در فرآیند دریافت مجوز، این بوده که دفتر
موسیقی هیچ‌گاه جواب مکتوبی به آنها نمی‌دهد. مثلا هیچ‌وقت کتبا به آنها
اعلام نمی‌کند که آیا اثر آنها مجوز می‌گیرد یا نه. به‌همین دلیل یک اثر
ممکن است، ماه‌ها در ارشاد بماند و در انتها خود ناشر پس از مدت‌ها پیگیری
منصرف شود. یا اگر هنرمندی مشکل حراستی داشته باشد، دلایل این مشکل به او
اعلام نمی‌شود.
بعضی مباحث به قول شما حراستی هستند و شاید من هم خیلی در جریان آنها
نباشم. طبیعی است که این دوستان حراست هم دلایل خاص خودشان را داشته
باشند. ممکن است علت مشکل حتی به من هم اعلام نشود، بنابراین نمی‌توان
انتظار داشت که مثلا ناشر دقیقا دلیلش را بداند. اما در حوزه دفتر موسیقی،
ما دلایل رد یک اثر را به خود ناشر توضیح می‌دهیم. در دوره مدیریت من هرکس
اعتراضی داشته به‌صورت مکتوب به او پاسخ داده‌ایم. اینکه جواب منفی به صورت
مکتوب به ناشر اعلام نمی‌شود، آن است که آنها این فرصت را داشته باشند که
مشکل را برطرف کنند. اگر جواب را مکتوب بدهیم، این یعنی نظر قطعی و راه را
برای تصحیح کار می‌بندیم. موارد بسیاری بوده که ما تذکر داده‌ایم، اثر
اصلاح شده و مجوز گرفته. البته گاهی یک اثر چنان فاقد استانداردهای فنی یا
قواعد عرفی بوده که اصلا نیازی هم به توضیح نمی‌بینیم.
پس اگر مشکل حراست باشد، شما هم نمی‌توانید کاری بکنید؟
نه، من، نه هیچ‌جای دیگر هم چنین توانایی‌ای ندارد. چون حراست وظیفه صیانت
از بخش‌های دیگری را دارد که البته مورد تاکید ما هم هست. شما هم اگر
بخواهید کارمندی را استخدام کنید درباره سوابق آن فرد تحقیقاتی می‌کنید.
همه این پیگیری‌ها سیاسی نیست، مثلا ممکن است کسی سوابق قضایی یا کیفری
داشته باشد و حضور آن فرد امنیت صنعت موسیقی را تهدید کند. بعضی از این
سختگیری‌ها از مجموعه فرهنگ و هنر کشور حفاظت می‌کند. ارشاد نمی‌تواند تمام
این موارد را پیگیری کند.
وقتی آقای مرادخانی در دفتر موسیقی مستقر شدند، گفتند که
زیرزمینی‌ها را روی زمین می‌آوریم. این موضوع تا به حال چقدر عملی شده؟
هنرمندی با برچسب زیرزمینی‌داشتن، مشکل دریافت مجوز نخواهد داشت؟
معتقدم موسیقی زیرزمینی لزوما بد نیست. یک موسیقی در غرب به دلایلی
زیرزمینی می‌شود و در اینجا به دلایل دیگری. بخشی از دلایل زیرزمینی‌شدن یک
موسیقی یا گروه به این برمی‌گردد که نیازهای روزمان را نشناخته‌ایم یا
مثلا در زمینه رسانه‌های نوین خودمان را بازسازی نکرده‌ایم. در حال حاضر،
ما بخشی با عنوان کارشناس رسانه‌های نوین داریم و مثلا اگر هنرمندی فقط یک
قطعه موسیقی تولید کرده می‌تواند مجوز بگیرد. بنابراین مساله بخشی از
زیرزمینی‌ها رفع خواهد شد. علاوه بر این گاهی زمان ورود آلبوم به بازار
طولانی می‌شود که از زمان نیاز بازار گذشته است. با اصلاح ساختار و کاهش
زمان صدور مجوز بخشی از این مساله هم رفع شده.
برخی از گونه‌های موسیقی هم تاکنون خط قرمز محسوب می‌شدند. اما معتقدیم که
هیچ موسیقی‌ای بالفطره بد نیست. نحوه استفاده از آن در یک گفتمان خاص، با
متن خاص و قالب خاص ممکن است کارکردش را تغییر دهد.
پس برچسب‌هایی مثل جاز، راک یا متال نمی‌تواند مانع گرفتن مجوز یک اثر شود؟
این موسیقی‌ها وجود دارند و مثلا در بسیاری از برنامه‌های رسمی صداوسیما،
موسیقی جاز، متال یا راک هست. مثلا متال بالفطره بد نیست، اما گونه‌ای خاص
از متال که یک دیدگاه خاص را ترویج می‌کند، خط قرمز ماست.
خوانندگانی مثل آقای حبیب محبیان می‌توانند در دوره شما مجوز کنسرت بگیرند؟
در دوره مدیریت من هنوز درخواستی برای اجرای کنسرت نه از طرف ایشان و نه
هنرمندان مشابه ارایه نشده. اگر درخواستی بیاید به‌صورت مصداقی بررسی
خواهیم کرد.
