بالا بودن نرخ بیکاری جوانان و انباشت چند میلیون تقاضای واقعی برای کار علاوه بر دامن زدن به ایجاد هزاران شغل غیررسمی و دلالی باعث شده تا بخش قابل توجهی از جمعیت جویای کار کشور حدود 2 سال را در انتظار پذیرش شغلی به سر ببرند. علاوه بر این، وجود صف‌های طولانی بیکاری در کشور و رکود در جذب نیروهای جوان باعث شده تا افراد به جای تلاش برای قرار گرفتن در چرخه واقعی رقابت و عرضه توانمندی ها و تخصص خود، به دنبال یافتن واسطه هایی برای اشتغال باشند و به اصطلاح گزینه "پارتی بازی" اولین انتخاب هزاران کارجوی ایرانی باشد.
کارشناسان بازار کار و مقامات دولتی می گویند بازار کار در شرایط بحرانی قرار دارد و کارجویان در بدترین حالت جستجوی کار قرار دارند. در حال حاضر، ممکن است اغلب جویندگان کار ماه ها منتظر کسب یک فرصت شغلی باشند.
از دلایل مهمی که درباره بهم ریختن عرضه و تقاضای نیروی کار در کشور شده به رشد نامناسب و پایین صنعت و تولید و در نتیجه افت شدید رشد اقتصادی در سال های اخیر اشاره می شود. تجربه رشد اقتصادی منفی 3.5 درصد باعث انباشته شدن تقاضا برای کار در بازار ایران شده و از اینرو میلیون ها تقاضا برای ورود به بازار اشتغال، بی جواب مانده است.
گسترش مشاغل غیررسمی، دلالی و واسطه گری؛ سوداگری در برخی بازارها مانند ارز، سکه و مسکن در سال های اخیر از نشانه های عدم پویایی در اقتصاد کشور است.
افزایش مشاغل دلالی
ناتوانی بنگاه ها در ایجاد مشاغل جدید در سال های گذشته به دلایلی مانند مسائل نقدینگی و سرمایه در گردش که از ادامه تحریم ها، سوء مدیریت در برخی بخش ها، دولتی ماندن اقتصاد، واردات بی رویه و قاچاق کالاهای بُنجل خارجی به کشور و مسائلی از این دست نشات می گیرد باعث ایجاد صدها هزار شغل کاذب و دلالی در کشور شده است.
ادامه روند بحران بیکاری جوانان زیر 30 سال کشور باعث افت نرخ مشارکت اقتصادی طی سال های اخیر شده است. انباشته شدن تقاضا برای کار و وجود صف های طولانی بیکاری باعث انصراف موقتی و حتی دائم بخشی از کارجویان برای جستجوی شغل در بازار کار شده است.
برخی از کارجویان نیز برای رهایی موقت از دام بیکاری و ترس از دست دادن فرصت ها؛ دوباره به دامن دانشگاه ها بازگشته و دوران تحصیلات تکمیلی را به امید فردایی بهتر سپری می کنند. این موضوع باعث افزایش چشمگیر داوطلبان حضور در دوره های بالاتر از کارشناسی در کشور شده است و بیش از یک میلیون نفر تنها برای ادامه تحصیل در دوره دکترا داوطلب می شوند.
با وجود اینکه بخشی از کارجویان تلاش می کنند تا برای مواجه نشدن با بیکاری، در زمانی دیگر در آینده شانس خود را برای ورود به بازار کار از طریق سپری کردن عمر در دانشگاه یا انصراف موقت از ورود به بازار کار بیازمایند، اما افراد بسیار زیادی به جستجوی واقعی برای یافتن شغل می پردازند.
خطر بروز چالش بیکاری
نکته حائز اهمیت درباره باقی ماندن بحران بیکاری درباره جوانان جویای کار کشور این است که به گفته مقامات دولت تدبیر و امید حدود 5 میلیون جوان نیز در آینده نزدیک پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی راهی بازار کار کشور خواهند شد که اگر روند فعلی اشتغال در بازار کار برقرار باشد، کشور بزودی با چالش های به مراتب جدی تری در بخش بیکاری مواجه خواهد بود و بر تعداد جویندگان کار افزوده می شود.
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرد نتیجه یک بررسی میدانی از اجرای طرح آمارگیری نیروی کار کشور نشان می دهد از تعداد کل بیکاران مرد و زن 10 ساله و بیشتر کشور، بیش از 34 درصد 19 ماه و بیشتر بیکار بوده اند. طولانی بودن دوره بیکاری و جستجو برای شغل در یک دوره حدود 2 ساله می تواند نتایج بسیار زیانباری برای جامعه به همراه داشته باشد.
اگر تعداد بیکاران کشور را همان 2 میلیون و 500 هزارنفری بدانیم که مرکز آمار ایران اعلام کرده است، 850 هزار جویای کار کشور پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی و یا در زمان ورود به بازار کار بیش از یکسال و نیم بیکاری را تجربه کرده است.
اولین آسیب بالا بودن دوره انتظار برای ورود به بازار کار این است که بدانیم حفظیات و داشته های تئوری جوان فارغ التحصیل دانشگاهی درگیر بیکاری (به شرط کارآمد بودن در بازار کار)، در یک دوره نسبتا طولانی جستجوی کار کاملا فراموش خواهد شد و متاسفانه کارجویانی که چنین شرایطی را سپری می کنند، در زمان ورود به بازار کار تنها چیزی که از دوره تحصیل خود به یاد می آورند همان مدرک کاغذی دانشگاهی است.
در مورد زنان وضعیت به مراتب بدتر از مردان است و درصد زنانی که بیش از 19 ماه منتظر یک شغل مانده اند، 13 درصد بیشتر است. به دلیل وجود نداشتن مکانیزم های سنجش دقیق کارجویان، قرار گرفتن افراد بسیاری در پست ها و مشاغلی که اساسا توان انجام آن را ندارند، در نظر گرفتن مسائلی غیر از مهارت و تخصص افراد در پذیرش کارجویان از سوی برخی بخش ها و مسائلی از این دست باعث شده تا امروز کارجویان ایرانی اولین راه جستجوی شغل را نه آزمون با شرایط برابر رقابت برای همه و نه عرضه مهارت و توانمندی های خود؛ بلکه پرس و جو از دوستان و آشنایان قرار دهند!
روش هایی برای جستجوی کار
این مسئله طی دهه های اخیر باعث توزیع نامتناسب نیروی کار در بخش های مختلف کشور، ضعف های مدیریتی به دلیل قرار گرفتن افراد در جایگاه های غیرواقعی، فرار مغزها از کشور، سَرخوردگی و هرز رفتن توان افراد در رشته هایی که واقعا در آن بخش می توانند به کشور کمک کنند، شده است.
جالب است که بدانیم در حال حاضر، حدود 38 درصد کل جستجوی شغل و در عین حال ورود به بازار کار کشور از طریق پرس و جو از دوستان و آشنایان و در واقع همان "پارتی بازی" انجام می شود. در کنار این، ثبت نام افراد جویای کار در مراکز کاریابی کشور نیز دومین راهکاری است که افراد برای جستجوی شغل بر می گزینند.
درج آگهی و یا مطالعه آگهی های استخدامی مندرج در روزنامه ها و مجلات و تماس با کارفرما نیز راهکارهای دیگری هستند که از سوی کارجویان مورد استفاده قرار می گیرد. به صورت کلی، 39.1 درصد زنان و 33.9 درصد مردان از طریق پارتی بازی به جستجوی کار می پردازند.
روش های اصلی جستجوی کار در ایران
(ارقام به درصد)
| اقدامات انجام شده | مرد و زن | مرد | زن |
| ثبت نام یا پیگیری در مراکز خدمات اشتغال و کاریابی | 21.3 | 19.1 | 26.2 |
| تماس با کارفرما (صاحب کار) | 13.8 | 16.3 | 8.4 |
| پرس و جو از دوستان و آشنایان | 37.5 | 39.1 | 33.9 |
| جستجوی منابع مالی و امکانات برای شروع فعالیت خوداشتغالی | 5.8 | 6.4 | 4.4 |
| تقاضای جواز کسب یا پروانه کار | 1.5 | 1.6 | 1.4 |
| درج آگهی در روزنامه یا مطالعه آگهی های استخدام | 18.4 | 16 | 23.5 |
| سایر روش ها | 1.7 | 1.4 | 2.2 |
