روز گذشته در شرایطی قیمت نفت با شکستن مهم‌ترین کف قیمتی خود در هفته‌های
اخیر (رقم 70 دلار) به رقم 68 دلار در هر بشکه رسید که نشست 166 اوپک بر
پاشنه تصمیم کشورهای عربستان، کویت و امارات چرخید و سقف تولید اوپک ثابت
ماند؛ اتفاقی که پیش از این نیز «دنیای اقتصاد» پیش‌بینی کرده بود.
به این
ترتیب قیمت نفت آمریکا با افت 5 دلاری پس از پایان نشست اخیر به رقم 68
دلار رسید. نفت برنت نیز در قیمت 72 دلار تثبیت شد. کارشناسان معتقدند
عربستان و البته کشورهای همپیمان آن با دو نگرانی در رابطه با کاهش سقف
تولید نفت روبه‌رو هستند؛ نخست اینکه تصمیم کشورهای غیرعضو اوپک از منظر
کاهش سطح تولید همپای اعضای اوپک مبهم است، همان‌طور که مسوولان نفتی این
کشورها با ابراز تردید در رابطه با اقدام بعدی کشورهای غیرعضو به خصوص
روسیه، کاهش سقف تولید اوپک را واگذاری بازار به این کشورها تلقی کرده‌اند.
مساله دوم ضرورت عقب‌نشینی تولید نفت شیل کشورهایی از جمله آمریکا با
پایین آمدن سطح قیمت‌ها است که به‌زعم برخی کشورها همچون عربستان زیان
کوتاه‌مدت کشورهای عضو اوپک بهتر از چرخش بازارها به سمت نفت شیل در
بلندمدت خواهد بود. این دو استدلال یکصد شصت و ششمین نشست اوپک را با تثبیت
سقف تولید به پایان رساند.
گروه نفت و پتروشیمی، نسیم علایی: بالاخره نشست اوپک برگزار شد و انتظار
فعالان بازار برای نتیجه این نشست به پایان رسید. اوپک در مهم‌ترین نشست
چند سال اخیر خود حفظ سهمش در بازار را به قیمت بالای نفت ترجیح داد و
کشورهای عضو به سقف تولید 30 میلیون بشکه‌ای این سازمان رای دادند. این در
حالی است که همان‌طور که «دنیای اقتصاد» پیش از این پیش‌بینی کرده بود
عربستان در کنار برخی کشورهای عضو از جمله قطر و امارات مانع از برنامه
سایر اعضا برای کاهش سقف تولید شد.
النعیمی، وزیر نفت عربستان پیش از شروع اجلاس اعلام کرد که کشورهای عضو
شورای همکاری خلیج فارس، جی‌سی‌سی تصمیم به تثبیت سطح تولید اوپک
گرفته‌اند.
در پی این تصمیم اوپک بهای نفت نسبت به روز چهارشنبه، یک روز قبل از نشست
166 اوپک، با افت 5 دلاری مواجه شده و بیشترین افت هفتگی قیمت طی 3 سال
گذشته را رقم زد. بر این اساس روز گذشته بهای نفت خام آمریکا به 68 دلار به
ازای هر بشکه رسید و کف 70 دلاری هفته‌های اخیر را شکست. نفت برنت نیز با
افتی مشابه به زیر 72 دلار رسید. این در حالی است که بر اساس آخرین به روز
رسانی سایت اوپک سبد نفتی این سازمان روز پنج‌شنبه با افت 3 دلاری نسبت به
روز پیش از آن به مرز 70 دلار رسید.
روز پنج‌شنبه ساعت 12:30 به وقت تهران، صد‌و‌شصت‌وششمین نشست اوپک در وین،
پایتخت اتریش با حضور 12 وزیر نفت کشورهای عضو این سازمان پشت درهای بسته
برگزار شد. کشورهای عضو این سازمان تصمیم گرفتند سقف 30 میلیون بشکه‌ای
اوپک را برای ششمین سال پیاپی حفظ کنند.
بهای نفت برنت از 29 خرداد سال جاری که به پیک 115 دلاری خود رسیده بود تا
کنون نزدیک به 45 دلار از ارزش خود را از دست داده است. تحلیلگران بر این
باورند که دلیل این کاهش قیمت، مازاد عرضه در سال جاری میلادی است که به
شکل قابل توجهی در سال 2015 افزایش خواهد یافت.
افزایش عرضه در حالی است که
رشد تقاضا با کاهش مواجه شده است، در حال حاضر دو اقتصاد بزرگ اروپا و
ژاپن در رکود به سر می‌برند و چین نیز به‌عنوان دومین مصرف‌کننده نفت جهان
با کاهش رشد اقتصادی مواجه شده است. تضعیف سمت تقاضا موجب شده که مازاد
عرضه تاثیر بیشتری بر افت قیمت‌ها بگذارد.
بر همین اساس پیش از این انتظار
می‌رفت اوپک به‌عنوان سازمانی که به شکل سنتی مامور حفظ قیمت‌ها و جلوگیری
از نوسانات شدید بهای نفت است با کاهش عرضه خود از قیمت‌ها حمایت کرده و
موجب افزایش آن شود؛ اما کشورهای عضو با این استدلال که مازاد عرضه موجود
در بازار به دلیل افزایش عرضه کشورهای اوپکی نیست به کاهش سطح تولید و کوچک
شدن سهم خود از بازار تن ندادند. در واقع اوپکی‌ها معتقدند با این سیاست
نه تنها بازار خود را از دست نمیدهند بلکه قیمت‌های کنونی موجب کاهش سرعت
تولید شیل اویل‌ها شده و در آینده قیمت‌ها افزایش می‌یابند.
البته در این میان بین اعضای اوپک بر سر این مساله یکصدایی و اتفاق نظر
وجود نداشت چراکه شرایط اقتصادی اعضای اوپک با هم متفاوت بوده و تمامی اعضا
به یک اندازه از کاهش قیمت نفت آسیب ندیده‌اند. بر همین اساس برخی از
کشورها موافق کاهش سطح تولید اوپک و حمایت از قیمت‌ها بودند.
به‌عنوان مثال رافائل رامیرز، وزیر امور خارجه ونزوئلا پیش از آغاز اجلاس
از ارائه پیشنهاد کاهش 2 میلیون بشکه‌ای تولید نفت اوپک از سوی این کشور و
اکوادور خبر داده بود. گفته میشود در پی اجماع بر تثبیت سطح تولید کنونی،
رامیرز نشست اوپک را ترک کرد.
ونزوئلا که نه تنها از بعد اجتماعی به دلیل یارانه‌های ارزانی که در جهان
بی‌همتاست تحت فشار است بلکه برخی منابع حداقل نفت 160 دلاری را برای این
کشور در جهت تحقق برنامه‌های اقتصادی خود لازم دانسته‌اند. اکوادور نیز با
وجود اینکه کوچک‌ترین عضو کنونی اوپک است به قیمت‌های بالای نفت نیاز دارد.
اما موضع وزیر نفت کشورمان در قبال افت قیمت و تصمیم اوپک قابل توجه است و
در مجموع عملکرد زنگنه در این‌مدت را می‌توان مثبت ارزیابی کرد. زنگنه با
توجه به رایزنی‌هایی که در یک ماه اخیر با برخی کشورهای عضو داشته است،
احتمالا این تصمیم اوپک -عدم توافق بر سر کاهش سطح تولید- را پیش‌بینی کرده
بود چرا که در بدو ورود به وین بدون اشاره به کاهش سطح تولید اوپک اعلام
کرد «بسیار واضح است که اوپک تصمیم می‌گیرد سقف تولید خود را نقض نکند».
وزیر نفت پس از پایان نشست با بیان اینکه نتیجه نشست امروز آنچه ما
می‌خواستیم، نبود، گفت: از تصمیم اوپک ناراحت نیستم. زنگنه ادامه داد: مطلب
مهمی که بازار اوپک برآن تاکید کرد این بود که به یقین برای نزدیک‌تر کردن
دیدگاه‌هایمان به مشورت‌های بیشتر نیاز داریم. در حال حاضر از آنجا که
کشور در شرایط تحریم به سر می‌برد امکان افزایش در‌آمد از محل افزایش
صادرات موجود نیست و کاهش قیمت نفت در شرایط محدودیت صادرات یک میلیون
بشکه‌ای به افت درآمدهای ارزی کشور منتهی میشود. در واقع بیژن زنگنه با
نشان دادن اینکه ایران با تصمیم اوپک همراه است از احتمال وجود اختلاف بین
اعضا که می‌توانست به کاهش بیشتر قیمت نفت منجر شود جلوگیری کرد.
وزیر نفت همچنین با اتخاذ چنین موضعی از ضعیف نشان دادن جایگاه ایران در
اوپک جلوگیری کرد. تضعیف جایگاه ایران در اوپک اتفاقی است که در چند سال
اخیر در پی کاهش سطح تولید و متعاقبا کاهش صادرات به دلیل تحریم‌ها رخ داده
است. این در حالی است که نقش مدیریت ضعیف در دولت‌های نهم و دهم را که به
تعویض چندین وزیر نفت در‌مدت کوتاهی منجر شد نمی‌توان در این میان نادیده
گرفت.
ضرر کوتاه‌مدت و سود بلندمدت اوپک
با توجه به برخی پیش‌بینی‌ها، بازار نفت در حال حاضر در مازاد شدید عرضه
روبه‌رو است. حتی برخی تحلیل‌ها بر وجود حباب منفی در قیمت نفت دلالت
می‌کنند. بر همین اساس ممکن است پیش‌بینی کاهش قیمت نفت حتی تا سطح 60 دلار
در واکنش به خبر تثبیت سطح تولید اوپک دور از انتظار نباشد اما به نظر
می‌رسد قیمت نفت در آینده با کاهش سطح تولید شیل اویل‌ها دوباره صعودی
میشود. هرچند این تصمیم به ضرر کشورهای اوپک و کاهش درآمدهای نفتی کنونی
این کشورها تمام میشود، اما این تصمیم در نهایت تولید نفت‌های شیل را
نشانه می‌رود. در این بین به گزارش «دنیای اقتصاد»، با افزایش سرعت افت
بهای نفت برخی گزارش‌های جهت‌دار مبنی بر افت بهای نفت به سطح 60 دلار در
صورت عدم کاهش سطح تولید اوپک از سوی برخی خبرگزاری‌های خارجی قوت گرفت؛ به
نظر می‌رسد این افت قیمت بیشتر از آنچه گزارش میشود به تولیدات شیل فشار
آورده است.
در این راستا رئیس شرکت لوک اویل، دومین شرکت بزرگ نفتی روسیه
از این تصمیم اوپک به «سقوط نفت شیل» یاد کرده و افزوده است این تصمیم اوپک
مستقیم تولید نفت شیل را نشانه رفته است. به اعتقاد وی در حال حاضر تولید
شیل اویل با سودهای قبلی که در زمان قیمت‌های بالا نصیب شرکت‌های فعال در
این میادین کرده‌اند به فعالیت خود ادامه می‌دهد؛ مادامی‌که این سودها به
اتمام برسد تولید شیل‌ها به شدت کاهش یافته و قیمت نفت دوباره افزایش
می‌یابد. به اعتقاد وی از سال 2016 روند صعودی بهای نفت شروع میشود.
سیگنال دیگری که به افزایش قیمت نفت در آینده دلالت دارد از چین می‌رسد.
بر اساس گزارش بلومبرگ، چین که طبق یک برنامه بلندمدت در حال ذخیره‌سازی
نفت است برای اولین بار اعلام کرد فاز اول این طرح به اتمام رسیده و حجم
ذخایر این کشور به 91 میلیون بشکه رسیده است. بر اساس تحلیل بلومبرگ، چین
تقریبا دو برابر برنامه ذخیره‌سازی خود نفت ذخیره کرده است. بر همین اساس
می‌توان نتیجه گرفت از آنجا که چین یکی از بزرگ‌ترین وارد‌کنندگان نفت
جهان است با در نظر گرفتن قیمت‌های کنونی و احتمال افزایش قیمت در آینده با
سرعت بیشتری به ذخیره‌سازی نفت پرداخته است.
در مجموع می‌توان گفت هرچند با افت قیمت نفت کشورهای عضو اوپک که کشورهایی
وابسته به نفت هستند از این شرایط متضرر خواهند شد و با کمبود بودجه مواجه
می‌شوند اما در بلندمدت این تصمیم به سود کشورهای عضو است. چراکه دورانی
که اوپک به تنهایی بار کاهش قیمت نفت را به دوش کشد و با کاهش تولید باعث
افزایش قیمت نفت شود، گذشته است. در واقع برخی تولیدکنندگان غیر‌اوپکی از
جمله تولیدکنندگان نفت شیل و روسیه منتظر بودند که اوپک کاهش تولید دهد و
آنها از قیمت‌های بالا سود ببرند. در واقع روسیه، بزرگ‌ترین تولید‌کننده
نفت در جهان اخیرا در نشستی با عربستان، بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان
اعلام کرد این کشور قادر نیست تولید نفت خود را کاهش دهد.
از طرفی هرچند که کشورهای عضو از قیمت‌های بالای نفت سود می‌برند اما
قسمتی از سهم خود را از دست می‌دهند چراکه با افزایش تولید، کشورهای
غیر‌اوپکی جای اوپک را در بازار گرفته و از طرفی به‌صرفه بودن تولید نفت
شیل در قیمت‌های بالا دوباره موجب افزایش عرضه نفت و افت دوباره بهای نفت
میشود. این درحالی است که به اعتقاد بسیاری از اقتصاددانان کاهش درآمدهای
نفتی فرصتی برای کشورهای تولید‌کننده است که وابستگی خود به درآمدهای نفتی
را کاهش دهند.
وزیر نفت نیجریه رئیس اوپک شد
در این بین خبری که در میان اخبار کاهش قیمت از نظر پنهان مانده است، خبر
ریاست وزیر نفت نیجریه بر اوپک است. دای زانی الیسون مادوئک، وزیر نفت
نیجریه در اجلاس 166 اوپک به‌عنوان نخستین زن رئیس کشورهای صادرکننده نفت
انتخاب شد.
خانم الیسون جایگزین رئیس پیشین اوپک، معاون نخست‌وزیر لیبی به نام
عبدالرحمن اتاهار‌الاهاریش شد. ریاست سازمان اوپک یک ساله و براساس حروف
الفبا انتخاب میشود. در همین حین سالم البدری، دبیر کل لیبیایی کنونی اوپک
برای 6 ماه دیگر در این جایگاه ابقا شد و تا دسامبر سال 2015 دبیر کل اوپک
باقی می‌ماند.
