چرا اخلاق پزشکی در ایران رعایت نمی‌شود؟

فرارو - عدم رعایت اخلاق در نظام پزشکی ایران، در سال‌های اخیر بارها توسط گروه‌های مختلف مطرح شده‌است. وزارت بهداشت نیز تلاش کرده با وضع قوانینی از تخلفات پزشکان جلوگیری کند. رسیدگی و تشریح این تخلفات یکی از مباحث همایش بین‌المللی تحول پایدار در نظام سلامت بود که در این هفته برگزار شد. دبیر انجمن اقتصاد سلامت ایران در این همایش گفت: پدیده‌ای به نام دلال پزشکی در برخی از مراکز درمانی تهران و همچنین در دو شهر بزرگ دیگر کشور ظهور پیدا کرده است.

به گزارش فرارو، دکتر علی شفیعی (پزشک و عضو گروه جامعه‌شناسی انجمن جامعه‌شناسی ایران) معتقد است: بهتر است به جای گشتن به دنبال مقصر و انتقال همه تخلفات و مشکلات به سمت پزشکان، ظهور چنین پدیده‌هایی را ریشه‌یابی کنیم.

علی شفیعی در گفت‌گو با فرارو، اظهار کرد: پدیده دلالی در حوزه پزشکی چیز جدیدی نیست. ما به‌جای اینکه به دنبال سودبرنده و مقصر کردن فرد یا گروه خاصی باشیم، بیاندیشیم و بررسی کنیم که چرا چنین تقاضاهایی وجود دارد؟ وزارت بهداشت همواره به دنبال راه‌کارها و رویکردهایی مقابله بوده است، در صورتی که پیش از همه این‌کارها لازم است تا مسئله ریشه‌یابی شود.

درمان دولتی و بیماران سرگردان
شفیعی درباره دلایل بروز پدیده‌هایی مانند دلال‌پزشکی گفت: دلیل شکل‌گیری چنین پدیده‌هایی، به صورت کلی تفاوت کیفیت خدمت در بخش خصوصی و دولتی درمان است. منابع مالی عظیمی در این دو بخش رسوخ کرده‌اند. بسیاری از بیمارستان‌های دولتی برای بهره‌بردن از منفعت مالی از پذیرش برخی بیماران، مانند بیمارانی که زمان درمانشان طولانی‌ خواهد شد، جلوگیری می‌کنند. همچنین بیمارانی که بیماری‌های سخت‌تری دارند و درمان آن‌ها پرهزینه است، به این دلیل که در بیمارستان‌های دولتی زمان طولانی برای پذیرش و درمان لازم دارند و کیفیت درمان نیز در آن پایین است، به بیمارستان‌های خصوصی رجوع می‌کنند.

دکتر شفیعی با اشاره به جریان زیرمیزی‌گرفتن پزشکان اظهار کرد: در مورد مبحث زیرمیزی گرفتن پزشکان نیز با همین مسئله مواجه بودیم. در این موضوع نیز میان بخش خصوصی و دولتی اختلاف کیفیت وجود دارد. در پی مبارزه با زیرمیزی‌ها پزشکان زیادی زیر بار انجام عمل‌های سخت نمی‌روند، به این دلیل که عمل‌ جراحی بیماری‌های سخت، پرعارضه و عوارض عمل در آن‌ها بالاست و پزشک در پی تبعات عمل ممکن است دیه بپردازد و... . پزشک با خودش می‌گوید که چرا باید ساعت‌ها وقتم را صرف عملی بکنم که عارضه و تبعات زیادی دارد. در حالی که اگر کیفیت درمان در بیمارستان‌های دولتی افزایش پیدا کند، چنین مشکلاتی بسیار کمتر پیش می‌آید.

وی ضمن اشاره به وضعیت نا‌به‌سامان بیمه در ایران گفت: لازم است که در اینجا به بی‌کفایتی بیمه در ایران نیز بپردازیم. اگر بیمه در جامعه ما عملکرد درستی داشت و می‌توانست بخش منصفانه‌ای از هزینه درمان را پوشش دهد، افراد مجبور نبودند که در بیمارستان‌های دولتی درمان شوند. متاسفانه ما با سوءمدیریت در بخش بیمارستان‌های دولتی روبرو هستیم.

این پزشک با انتقاد از نحوه‌ پوشش‌دهی بیمه تصریح کرد: ما در ایران بیمارستان‌های دانشگاهی را داریم که که به صورتی علمی‌ سعی در درمان افراد دارند، اما نظام طرح تحول سلامت سعی ندارد به این سمت نیز حرکت کند و کار علمی را تقویت و اصلاح کند و صرفا حجم عظیمی از مردم را به سمت بیمارستان‌های دولتی هدایت می‌کند. بیمه ناکارآمد نیز در همه جا خود را نشان می‌دهد و به این دلیل که حالت بینابینی درمورد پوشش‌دهی آن وجود ندارد، خیلی از مردم به اجبار بیمارستان‌های دولتی را انتخاب می‌کنند. البته ما اقشاری را در جامعه داریم که حتی با پوشش‌دادن نصف هزینه درمان نمی‌توانند آن را پرداخت کنند که باید برای آن‌ها نیز چاره‌ای صحیح اندیشید.

حمله به پزشکان
دکتر علی شفیعی در پاسخ به این سئوال که با توجه به حمله به جامعه پزشکی از جانب مردم و مسئولان، آیا ما نباید پزشکان را نیز در ایجاد چنین مسائلی مقصر بدانیم، توضیح داد: ما نمی‌توانیم وقتی موضوع پراهمیتی مانند سلامت را مطرح می‌کنیم، کیفیت در آن را واگذار به افراد کنیم. واگذاری رعایت اخلاق به پزشکان و مدیران درمانی در هیچ‌کجای دنیا توجیهی ندارد. این حجم زیاد گردش مالی در نظام سلامت را به هیچ‌وجه نباید به اخلاق آدم‌ها واگذار کرد. در کشورهای دنیا قوانینی برای کنترل تمام جزئیات نظام پزشکی و درمانی وجود دارد و این کنترل به این دلیل پاسخ‌گوست که در این نظام پزشکان و بیماران هر دو منتفع خواهند شد.

وی با تشریح دلایل عدم وجود کنترل صحیح بر نظام سلامت در ایران گفت: وجود نداشتن کنترل مشخص و نظام‌مند بر روی سیستم پزشکی و درمانی ما از طرفی به نظام پزشکی ما و از طرف دیگر به وضعیت بیمه در کشور ما مرتبط می‌شود.

شغیعی درباره وضعیت نظام پزشکی ایران گفت: نظام پزشکی در ایران به‌شدت تضعیف شده و توان دفاع از سیستم درمانی را ندارد و به همین دلیل نیز نمی‌تواند آن را تحت کنترل درآورد و بدل به سازمانی اداری برای کارهای پزشکی شده است. اگر وزارت بهداشت این زمینه را تقویت کند، مسلما کنترل نیز تقویت خواهد شد.

وی درباره وضعیت بیمه کشور نیز توضیح داد: وضعیت بیمه در ایران نیز یکی از دلایل کاهش کنترل بر سیستم درمانی است. در همه جای دنیا نظارت بیمه‌ها بر روی این سیستم وجود دارد. بیمه‌ها هزینه زیادی را متحمل نمی‌شوند و خدمت‌دهنده‌ها نیز رضایت لازم را پیدا نخواهند کرد. در بسیاری از کشورها، حمایت از کارهای تحقیقاتی نیز توسط بیمه‌ها انجام می‌گیرد. اما متاسفانه در ایران رضایتی از بیمه وجود ندارد.

رو در رویی پزشکان و بیماران
وی با توصیف شرایط ایجاد شده در پی عدم کنترل صحیح، تصریح کرد: در چنین شرایطی بدترین اتفاق ممکن می‌افتد؛ یعنی روبرو شدن پزشک و بیمار با یکدیگر. در این روبرویی هم سوءتفاهم‌ها شکل می‌گیرند و هم نمی‌تواند تصمیمات درستی اتخاذ شود. در این شرایط رعایت نکردن اخلاق توسط بیماران بسیار به چشم می‌آید و سبب بی‌اعتمادی می‌گردد.

این پزشک در انتها گفت: از نظر من واقعیت این است که به‌دلیل اهمیت مسئله بیماری و درمان، زیرمیزی‌گرفتن‌ها، دلالی‌کردن‌ها و تخفلات پزشکان بسیار پررنگ می‌شود و به چشم می‌آید. پزشکان ما اکثرا صادقانه، اخلاقی و انسان‌مدارانه رفتار می‌کنند، اما گروه کوچکی که به دنبال منافع خود در پزشکی هستند، موجب شده‌اند که بدبینی به کل نظام پزشکی تسری پیدا کند. وزارت بهداشت نیز نباید ضعف مدیریتی خود را متوجه پزشکان و جامعه پزشکی کشور کند، بلکه وظیفه این وزارت‌خانه حل مشکلات به صورت ریشه‌ای و سیستماتیک است.