اينجا پول را با پول تاخت مي‌زنند. كساني حاضرند براي دريافت ٥ هزار تومان، ٨٠ هزار تومان پول بدهند.
هر ساله حوالي نوروز، بازار مبادله اسكناس نو داغ مي‌شود. عيدي دادن يكي از سنت‌هاي قديمي ايرانيان است و بزرگ‌ترها در اين جشن به كوچك‌ترها عيدي مي‌دهند. اين هديه عمدتا به شكل نقدي پرداخته مي‌شود و به همين خاطر هر كس تمايل دارد اسكناس نو را به عنوان هديه به ديگران بدهد. همين مساله باعث شده كه از اواسط بهمن ماه دستفروشاني در حاشيه برخي مناطق اقدام به فروش اسكناس‌هاي نو به قيمت بالاتر كنند و يك منبع كسب درآمد منحصر به فرد براي خود ايجاد كنند. درست وقتي اسكناس‌هاي نو در گاوصندوق بانك‌ها جا مي‌گيرد، دلالان سرازير شعبه‌ها مي‌شوند تا پول‌هاي تا نخورده را تحويل بگيرند. اما آيا همه دست پر برمي‌گردند؟
يكي از فروشندگان اسكناس در پاسخ به اين سوال خبرنگار« اعتماد» سري به نشانه نفي بالا برد و گفت: اين طور نيست كه همه ما اسكناس‌فروشان بتوانيم از بانك اسكناس نو بگيريم. يكي دو نفري كه اتفاقا گوشه خيابان نمي‌نشينند، به واسطه آشنايي با چند كارمند بانك اسكناس‌ها را از آنها مي‌خرند و بين ما توزيع مي‌كنند. اتفاقا سود اصلي را آنها مي‌برند. وي گفت: اين طور نيست كه همه اين ٢٥ هزار تومان سود كه از فروش ١٠٠ برگ اسكناس نوي ١٠ هزار توماني از مشتري مي‌گيرم نصيب من بشود. خودم براي خريد اين اسكناس‌ها پول پرداخت كرده‌ام. وي در پاسخ به اين سوال كه اسكناس‌ها را چقدر مي‌خرد سكوت كرد و در جواب اين پرسش كه كارمندان بانك و رابط اول چند درصد سود را دريافت مي‌كنند نيز اظهار بي‌اطلاعي كرد.
تعدد قيمتهابازار خريد و فروش اسكناس غيررسمي است اما بازه قيمت‌ها در اين بازار بسيار بالاست. هر چه قطع اسكناس كوچك‌تر باشد تفاوت قيمت بالاتر است. در حالي كه در خيابان منوچهري هر بسته صد تايي اسكناس٥٠ توماني بين٤٠ تا ٤٥ هزار تومان فروخته مي‌شد، در خيابان فردوسي قيمت هر بسته ١٠٠ تايي اسكناس به حدود ٨٠ هزار تومان نيز مي‌رسيد. قيمت اسكناس‌هاي ١٠ توماني و ٢٠ توماني بالاتر از اينها بود اما تعداد اندكي از افراد اين اسكناس‌ها را در اختيار داشتند. فروشندگان مي‌گفتند هر چه بساط بالاتر باشد، قيمت گران‌تر است.
كمبود ٥٠ توماني در بازارسوز سرماي زمستان تازه در اسفندماه خود را نشان داده است. عقربه‌هاي ساعت ١٠ صبح را نشان مي‌دهد و سر خيابان منوچهري هنوز خلوت است و حتي بسياري از مغازه‌ها كركره‌هاي‌شان پايين است. تك و توك دستفروشان بساط خود را پهن كرده و تلاش مي‌كنند توجه عابران را به بساط خود جلب كنند. در گوشه خيابان فردي ميانسال بالاي بساط خود ايستاده است. در بساط او اسكناس‌ها و سكه‌هاي پيش از انقلاب، اسكناس‌هاي از رده خارج ٥٠٠ توماني و هزار توماني و اسكناس‌ها و سكه‌هايي كه در كشورهاي ديگر سابقا رواج داشتند، مانند پول‌هاي شوروي سابق، ديده مي‌شود. البته اكثر افرادي كه در كنار خيابان اقدام به خريد و فروش اسكناس‌هاي نو مي‌كنند در روزهاي ديگر سال به فروش چنين چيزهايي اقدام مي‌كنند. او صدتا اسكناس نوي ١٠ هزار توماني را ٣٠ هزار تومان گران‌تر، پنج هزار توماني را ٢٥ هزار تومان گران‌تر به فروش مي‌رساند. همچنين بسته اسكناس هزار توماني ١٥ هزار تومان و دو هزار توماني ٢٠ هزار تومان گران‌تر از ارزش واقعي آن به‌فروش مي‌رسد.
اما هر چه اسكناس از نظر مبلغ كم ارزش‌تر مي‌شود قيمت‌ها بالا مي‌رود. يك بسته صدتايي اسكناس ٢٠٠ توماني ٣٠ هزار تومان گران‌تر، صد توماني را ٤٠ هزار تومان گران‌تر و ٥٠ توماني ٤٥ هزار تومان گران‌تر به‌فروش مي‌رساند. او در مورد قيمت اسكناس ٥٠٠ توماني اعلام بي‌اطلاعي كرد زيرا خودش اين اسكناس را نداشت. وي دليل اين مساله را كمبود اسكناس‌هاي ٥٠، ١٠٠ و ٢٠٠ توماني مي‌داند و مي‌گويد: اسكناس‌هاي ٥٠ توماني تقريبا ناياب شده‌‌اند اما مشتري‌هاي خاص خود را دارند و حوالي عيد غدير خم، به‌ويژه، مشتريان آن افزايش پيدا مي‌كند. به همين خاطر قيمت آن بالاست اما در مجموع براي نوروز پر فروش‌ترين اسكناس‌ها هزار توماني و دو هزار توماني است. او در مواجهه با اين سوال كه پول‌ها را از كجا تهيه مي‌كنيد، عصباني شد و گفت: آقا سر صبحي ما را گير آوردي‌ها، اگر خريداري بخر، اگر نه هم كه خدا روزي‌ات را جاي ديگر بدهد.
كاش من هم آشنا داشتمپيرمردي روي يك چهارپايه نشسته و در حالي كه آثار سرماي هوا در صورت او مشهود است، سيگار مي‌كشد. پيرمرد اوضاع كار را نسبتا خوب مي‌داند هر چند به اعتقاد وي اوضاع ١٥ و ٢٠ سال قبل به‌مراتب بهتر بود. وي درباره خريد و فروش اسكناس‌هاي نو مي‌گويد: قيمت اسكناس نو بستگي به اين دارد كه به چه قيمتي تهيه شده باشد. زيرا از بانك‌ها گرفته مي‌شود و به همين خاطر قيمت مقطوعي ندارد. آن قيمتي كه در خيابان مي‌بينيد تقريبا چهار يا پنج برابر قيمتي است كه از بانك‌ها تهيه مي‌شود. اين دستفروش مي‌افزايد: هر كس بتواند با كارمندان رده بالاي بانك‌ها ارتباط خاصي داشته باشد، مي‌تواند اسكناس نو را تهيه كند و بعد همين فرد آن را به دستفروشان ديگر مانند ما مي‌دهد و ما هم آن را مي‌فروشيم. برنده اصلي در اين رقابت كارمند بانك و فرد مرتبط با او است، چون كارمند بانك تعداد بسياري اسكناس را مي‌فروشد و مي‌تواند بدون اينكه مانند ما در سرما بنشيند سود خوبي به دست آورد. از طرف ديگر هم كسي كه با وي رابطه دارد در بازار اسكناس‌ها را به طور عمده پخش مي‌كند و بخش عمده سود اين كار نصيب اين دو مي‌شود. وي در ادامه مي‌افزايد: كاش من هم يك آشنا در بانك داشتم، آن وقت نياز نبود سر پيري همچنان گوشه خيابان بنشينم. وي در مورد قيمت اسكناس اعلام بي‌اطلاعي كرد زيرا هنوز قيمت روز ندارد و اسكناس‌هاي او را پسرش نياورده است.
پرفروش‌ترين‌ها؛ هزار توماني و دو هزار تومانينرسيده به چهارراه استانبول دو مرد حدودا ٤٠ ساله، خندان در كنار بساطي نشسته‌اند و صبحانه مي‌خورند. اين دو با خوشرويي پذيراي من مي‌شوند. قيمتي كه اين دو اعلام مي‌كنند به نسبت دستفروشان ديگر ارزان‌تر بود. اين دو، هر بسته صدتايي اسكناس ١٠ هزار توماني را به قيمت يك ميليون و ٢٠ هزار تومان به فروش مي‌رساندند. همچنين صد عدد اسكناس پنج هزار توماني را ٥١٥ هزار تومان، دو هزار توماني را ٢١٢ هزار تومان و هزار توماني را ١١٠ هزار تومان به فروش مي‌رساندند. علاوه بر اين صد عدد اسكناس ٥٠٠ توماني را ٦٥ هزار تومان، ٢٠٠ توماني ٤٥ هزار تومان، ١٠٠ توماني ٣٥ هزار تومان و ٥٠ توماني ٤٠ هزار تومان به فروش مي‌رسد. يكي از اين دو كه درشت هيكل‌تر است مي‌گويد: بازار نسبت به سال‌هاي گذشته افت داشته و خريداران اسكناس نو كاهش پيدا كرده‌اند. اسكناس‌هاي هزار توماني و دو هزار توماني فروش خوبي دارند. اسكناس‌هاي پنج هزار توماني هم بعد از اين دو بيش از بقيه فروش دارد. بعد از پنج هزار توماني، ١٠ هزار توماني پرفروش است. اما قيمت بالاي اسكناس‌هاي ٥٠٠٠، ٢٠٠، ١٠٠ و ٥٠ توماني به‌دليل اين است كه ديگر مانند گذشته چاپ نمي‌شوند و به همين خاطر متقاضيان آن بيشتر از اسكناس‌هاي ديگر هستند.
ميدان فردوسي و نرخ‌هاي چند برابردر ميدان فردوسي، قيمت‌ها به مراتب بالاتر از چهارراه استانبول است. ضلع جنوبي ميدان فردوسي پيرمردي كز كرده است. حوصله حرف زدن ندارد و در مورد تمام پرسش‌ها اعلام بي‌اطلاعي كرد. قيمت اسكناس‌ها در بساط اين پيرمرد عبارت بودند از: ٥٠ توماني ٨٠ هزار تومان، ١٠٠ توماني ٥٠ هزار تومان، ٢٠٠ توماني ٦٠ هزار توماني، ٥٠٠ توماني ٧٥ هزار تومان، هزار توماني ١٢٠ هزار تومان و دو هزار توماني ٢١٨ هزار تومان. همچنين او يك بسته صدتايي اسكناس پنج هزار توماني را ٢٠ هزار تومان و ١٠ هزار توماني را ٣٠ هزار تومان گران‌تر از ارزش واقعي آن به‌فروش مي‌رساند. البته وي تلاش مي‌كرد تا بقبولاند اگر كسي واقعا خريدار باشد تخفيف هم مي‌دهد. در نهايت وي هشدار مي‌دهد كه هر چه ديرتر اسكناس بخري ضرر مي‌كني، چون هرچه به شب عيد نزديك‌تر شويم قيمت‌ها گران‌تر مي‌شود. در باقي بساط‌هاي ميدان فردوسي هم وضع به همين منوال است و كسي حاضر نيست راجع به ساز و كار تهيه پول‌ها توضيح دهد. از طرف ديگر قيمت‌ها نيز تا چند برابر بالاتر از خيابان منوچهري و چهارراه استانبول است.
