فرارو- ملیکا زندیچی؛ با آنکه بهروز غریب‌پور تا به امروز چندان از حاشیه‌ها به دور نبوده اما اپرای سعدی یکی از پر دردسر‌ترین و پر حاشیه‌ترین ساخته‌های او بوده است. از به سرقت رفتن طرح‌ها و نوشته‌های اولیه‌اش گرفته تا دردسرهای روی صحنه رفتن و مجوز گرفتنش. با صرف هزینه‌های بسیار و عبور از این حواشی‌ها، هفتمین اپرای عروسکی بهروز غریب‌پور و گروه تئا‌تر آران از ششم اردیبهشت در تالار فردوسی بر روی صحنه رفت و به «سعدی» جان داد.
بهروز غریب‌پور در آخرین اپرای عروسکی‌اش بر روی شاعر پر آوازه ایرانی دست گذاشته است. او در این اپرا شخصیتی از سعدی را به مخاطبان می‌شناساند که پیش از این نشانه‌هایی از آن وجود نداشت. پرداختن به قسمت‌هایی از زندگی او که هیچ وقت اطلاعات کافی‌ای از آن در دست نبوده و هواره در هاله‌ای از ابهام باقی مانده بود.
در این اپرا تنها از سعدی به عنوان فردی پندآموز که نصیحت‌هایش حتی دیگر در این دوران پاسخگو نیست یاد نمی‌شود. بلکه سعدی در این اپرا فردی است همراه با دغدغه‌های اجتماعی و روحیه جست‌و‌جو گرانه.
صحنه‌هایی در این اپرا به نمایش در می‌آیند که نه تنها پیش از این صحبتی از آنان نشده بود بلکه باعث میشود که اشتیاق تازه‌ای برای مخاطبان هم ایجاد شود؛ اشتیاق شناخت دوباره این شاعر و تلاش برای دانستن بیشتر درباره او.
مثلا در این اپرا به نزدیکی تفکرات سعدی و منصور حلاج اشاره میشود یا نحوه فوت و کشته شدن سعدی به تصویر در می‌آید که پیش از این کمتر به آن پرداخته و همواره در هاله‌ای از ابهام بوده است. در این اپرا نمایش داده میشود که سعدی در دیدار با خواجه طوس به تازیانه بی خردان محکوم میشود و پس از آن جان به جان آفرین تسلیم می‌کند.
خود غریب‌پور هم در این باره گفته: «در این اپرا کوشیده‌ام به نکاتی درباره سعدی بپردازم که پژوهشگران داخلی و خارجی به آن توجه نکرده‌اند و امیدوارم این اپرا دریچه جدیدی به روی سعدی‌شناسی باز کند.»
بهروز غریب‌پور نام غریبی برای دوستداران تئا‌تر نیست؛ کارگردانی سرسخت و خوش فکر که آثار ماندگاری را هم از خود به جا گذاشته است. اما آنچه او را از سایرین جدا کرده است نه تنها به کارگیری اپرای ایرانی در کار‌هایش است بلکه جان دادن به عروسک‌هایی است که بزرگ‌ترین شخصیت‌های تاریخی و ادبیاتی را زنده میکنند. نمایشی فاخرانه که به شهرت جهانی رسیده است.
اپرای سعدی هفتمین اپرای ساخته غریب‌پور است. او پیش از این اپراهای «رستم و سهراب»، «عاشورا»، «حافظ»، «مولوی»، «لیلی و مجنون» و «مکبث» را بر روی صحنه برده است.
محمد معتمدی در این اپرا در نقش «سعدی» قرار گرفته و علی زندوکیلی در نقش «منصور حلاج». سحر محمدی هم در نقش «حنونه» خواهر منصور حلاج ظاهر شد که همین اتفاق حواشی زیادی را برای غریب‌پور به وجود آورد.
دردسرهای اپرای سعدی پروسه روی صحنه بردن این اپرا از همان روزهای اول سخت بود. دو سال پیش که غریب‌پور نوشتن این اپرا را آغاز کرده بود اعلام کرد که ماشینش را همراه با نوشته‌ها و تحقیقاتش درباره سعدی دزدیده‌اند. با آنکه چندی بعد ماشین پیدا شد اما خبری از دست نوشته‌های غریب‌پور نبود. او در آن دوران گفت که دیگر پرونده این اپرا بسته شده است.
اما چندی بعد و پس از به روی صحنه بردن اپرای «لیلی و مجنون»، تحقیقات دوباره درباره سعدی آغاز شد. گروه در پی آن بودند که این نمایش را به سی و سومین دوره جشنواره تئا‌تر فجر برسانند. اما به دلیل مسائل مالی و اینکه غریب پور معتقد بود دست کم ۱۵۰ میلیون تومان برای کار نیاز است، این اثر هنری به جشنواره نرسید.
پس از آن غریب‌پور اعلام کرد که تلاش می‌کند با توافق‌هایی که با بنیاد رودکی صورت گرفته و منابع مالی‌ای که تامین خواهد شد، این نمایش عروسکی را به جشنواره موسیقی فجر برساند که آن هم در‌‌نهایت اتفاق نیفتاد.
در آخرین روزهای سال گذشته و در شرایطی که این کارگردان تئا‌تر از آماده شدن کارش خبر می‌داد، گفت که اپرای عروسکی سعدی همزمان با بزرگداشت این شاعر در روز اول اردیبهشت‌ماه در شهر شیراز رونمایی میشود اما باز هم در راه اجرای این اپرا موانعی به وجود آمد.
در حالی که تنها ۱۰ روز به آغاز اجرای این اپرا مانده بود و تمام افراد گروه آماده سفر به شیراز بودند، اعلام شد که مجوز لازم برای اجرا به اپرای سعدی داده نشده است. بهروز غریب‌پور این اتفاق را بدعتی تازه نامید که در طول ۱۰ سال فعالیتش در این حوزه با آن رو به رو نشده بود.
درباره علت این اتفاق گفته شد که این قانون به تازگی وضع شده و اجراهایی مانند اپراهای نمایشی توسط دو نهاد قضاوت می‌شوند و مجوز دریافت میکنند، بنابراین بخش نمایش توسط شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی و مجوز بخش موسیقی توسط دفتر موسیقی صادر میشود.
مدیر کل دفتر موسیقی وزارت ارشاد هم اعلام کرد: «اپرای سعدی دارای تک‌خوان زن است و طبق قوانین دفتر موسیقی ما، نمی‌توانیم به تک‌خوان زن مجوز دهیم.»
اعتراض‌های غریب‌پور هم مبنی بر آنکه این اثر مربوط به اداره کل هنرهای نمایشی است و مجوز‌ها همیشه از طرف همین دستگاه صادر می‌شد و اپرای عروسکی مربوط به هنرهای نمایشی است و لزومی به صدور مجوز از سوی مرکز موسیقی نیست تغییری در روند ایجاد نکرد.
تمام مشکلات به حضور خواننده زن و تک خوانی آن مربوط شده بود. به گفته غریب‌پور عده‌ای بر این باور بودند که قرار است او زنده د راین نمایش عروسکی بخواند اما اینچنین نبود قبلا تمام قسمت‌ها ضبط و تنظیم شده بودند.
حتی سرپرست گروه نمایشی «آران» اعلام کرد که برخی گروه‌ها و سایت‌ها تهدید کرده‌اند که در صورت حضور گروه نمایشی «اپرای سعدی» در شیراز با آنها برخورد میکنند، آن هم مشابه برخوردی که با علی مطهری، نماینده مجلس شورای اسلامی در شیراز شد.
اما نکته جالب‌تر این بود که برای اجرای برخی از این آثار در شهرهای شیراز و مشهد افراد معمم هم در میان تماشاگران حضور داشتند اما هیچگاه مشکلی پیش نیامده بود.
اپرای سعدی از اجرا در شیراز باز ماند و قرار شد به این مشکل رسیدگی شده و بازبینی‌های لازم صورت بگیرد.
سه نفر از شورای نظارت و ارزشیابی مرکز هنرهای نمایشی اپرای سعدی را بازبینی کردند و آن را مورد تایید قرار دادند.
غریب‌پور در این باره توضیح داد که: «آنان به من گفتند که مشکلی برای صدور مجوز نیست اما باید تک خوان‌های زن (همزاد سعدی و خواهر منصور بن حلاج) از نمایش حذف شود که با توجه به اینکه این اتفاق میسر نیست عملا مجوزی صادر نشد.»
او گفت: «در این نوع نمایش عروسکی، دیالوگ نقش‌ها به شکلی فاخر گفته میشود و لهو و لعبی در کار نیست.»
این کش و قوس‌ها نزدیک به ۷ روز ادامه پیدا کرد و دست اندرکاران کم کم از روی صحنه رفتن اپرایشان نا‌امید می‌شدند که سرانجام اپرای عروسکی «سعدی» در میان استقبال تماشاگران و حضور حمایتی مسئولان اداره کل هنرهای نمایشی و دفتر موسیقی هفتم اردیبهشت ماه در تهران روی صحنه رفت.
استقبال از این اثر همچون کارهای گذشته این گروه آنچنان بالا بود که در روزهای اول تمام بلیت‌های چهار هفته نمایش ابتدایی این اثر به فروش رفتند. به گفته خالق این اثر با زنده شدن سعدی در تهران مذاکرات با مسئولان شیراز و مرکز سعدی‌شناسی آغاز شده است تا مجوزهای لازم برای اجرا در نیمه دوم خردادماه هم فراهم شود.
اپرای عروسکی سعدی تا ۸ خرداد ۹۴ در تالار فردوسی به اجرای خود ادامه خواهد داد.
سعدي رو شيراز هم راه نميدن! چه روزگاري شده!
روز چهارشنبه هفته گذشته اپرای سعدی رو به تماشا نشستیم.
واژه فاخر کلمه کوچکی برای توصیف کار ارزشمندتان بود.
سپاس .
امیدوارم امسال شاهد اجرای دوباره سایر آثارتان باشیم.