دردسرهای یک رفاقت 9 ساعته!

فرارو- دبیر کمیته فضای مجازی وزارت ورزش و جوانان گفته است "ایرانی‌ها به طور میانگین، روزانه 9 ساعت در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند". محمدرضا رستمی چندی‌پیش نیز در این‌باره گفته بود که شرایط استفاده از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در ایران وجود ندارد و رویکردها و راه‌حل‌های اتخاذ شده‌ای مانند فیلترکردن و محدود کردن تنها به بدتر شدن وضعیت موجود دامن زده‌اند.

به گزارش فرارو، زمانی شاید هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که استفاده از اینترنت به نقطه‌ای خواهد رسید که جنبه‌ها و کارکردهای اجتماعی آن تا این حد پررنگ شود و یکی از کاربردهای اصلی آن باشد. امروزه و به‌خصوص با انقلابی که توسط گوشی‌های هوشمند ایجاد شد، شبکه‌های اجتماعی و ارتباطی جزئی جدایی‌ناپذیر از زندگی انسان‌هاست. جزءِ جدایی‌ناپذیری که بنابر مکان‌های مختلف جغرافیایی و فرهنگی، نیازمند آسیب‌شناسی‌ است، چرا که این شبکه‌ها توانسته‌اند جای بسیاری از مناسبات شخصی، اجتماعی، فرهنگی و... را پر کنند.

امان‌الله قرایی‌مقدم –جامعه‌شناس- در گفتگو با فرارو بر ابعاد اجتماعی این امر اشاره دارد و عدم وجود فضاهایی واقعی برای پرکردن اوقات فراغت افراد جامعه را عمده‌ترین دلیل رجوع بیش از حد آن‌ها به شبکه‌های اجتماعی و مجازی می‌داند.

دکتر قرائی‌مقدم اظهار کرد: عمده‌ترین دلیل در استفاده بیش از حد ایرانی‌ها از فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی را بیش از هر چیز باید در کمبود فضا برای پرکردن و غنی‌کردن اوقات فراغت –به‌ویژه در میان جوانان- دانست. یک جوان به جز حضور در شبکه‌های مجازی از چه امکانات دیگری برخوردار است؟ نبود امکانات در فضای واقعی برای جوانان، منجر می‌شود که آن‌ها بیش از سایر کشورها به این فضاها روی بیاورند. جوامع همواره باید بتوانند امکان‌هایی را برای جوانان در زمینه پرکردن زمان اوقات فراغت در نظر بگیرند. برای مثال در جوامع ابتدایی، با وجود این‌که امکانات زیادی وجود نداشته است، اما جوانان نهادهایی برای شادی داشته‌اند.

پر کردن یا غنی کردن؟
این جامعه‌شناس درباره تفاوتی که فضای مجازی و واقعی در اوقات فراغت افراد می‌توانند داشته باشند در ادامه گفت: ذکر این نکته اهمیت دارد که میان پرکردن فضای فراغتی با غنی‌کردن آن تفاوت قائل باشیم. در جامعه ما کمبود فضاهای واقعی منجر شده تا فرد زمانش را با فضای مجازی پر کند؛ این در حالی است که فضای مجازی تنها نقش پُرکننده را ایفا خواهد کرد و نه نقش غنی‌کننده را. این عامل خطرناکی برای یک جامعه است؛ این‌که فضای فراغت افراد تنها پر شود در حالی که غنی نمی‌شود.

وی تصریح کرد: برای غنی‌کردن فضای فراغت افراد لازم است چه‌کار کنیم؟ نهادهای مسئول موظف‌اند تا فضای خالی در زندگی افراد جامعه را به نحوی غنا بخشند. برای مثال نهادی مانند سازمان میراث فرهنگی می‌توانست در طی این سال‌ها برنامه‌هایی تدوین کنند تا جوانان بتوانند با هزینه اندک و یا رایگان با آثار فرهنگی کشورشان آشنا شوند. این دست از اقدامات می‌تواند جوانان را از بی‌هویتی برهاند.

اقتصاد نیز موثر است
امان‌الله قرائی‌مقدم همچنین درباره نقش اقتصاد در استفاده از شبکه‌های مجازی گفت: هرچند که نظریه‌ای وجود دارد مبنی بر این‌که راهکار استفاده درست از رسانه در جامعه وجود ندارد، اما نمی‌توان این را مستقیما به میانگین نُه‌ساعته استفاده از شبکه‌های اجتماعی مرتبط دانست. اگر فضایی کم هزینه و بدون دردسر برای افراد جامعه در بیرون از شبکه‌های مجازی وجود داشته باشد، چرا آن‌ها باید وقتشان را صرف فضای مجازی کنند؟ جوانی که فراغتی ندارد و اگر هم داشته باشد باید برای آن هزینه زیادی صرف کند، چطور می‌تواند به شبکه‌های مجازی دل نبندد؟

این استاد دانشگاه در انتها با اشاره به اثرات سوء فضای مجازی بر روی افراد و به‌خصوص جوانان گفت: باید در نظر داشت که عدم وجود فضای واقعی برای برقراری ارتباط و بهره‌گیری از امکانات و موقعیت‌ها و جایگزین کردن فضای مجازی به‌جای آن تبعات منفی بسیاری خواهد داشت. بدآموزی‌ها –خصوصا برای سنین پایین-، برقراری روابط غلط، گرایش به سیگار و مواد مخدر، بی‌اعتمادی به اطرافیان و... از این تبعات منفی هستند. در جامعه ما عموما به‌جای آن‌که افراد از اینترنت و شبکه‌های جمعی برای مطالعه، یادگیری، ارتباط با جهان‌های دیگر و روابط سالم فردی و جمعی بهره ببرند، چیزهای دیگر الویت پیدا کرده‌اند. تاثیرات این روند را نیز در زندگی شخصی و اجتماعی افراد می‌توان به وضوح دید؛ بنابر پژوهش‌های انجام گرفته این شبکه‌ها بر طلاق تاثیر گذاشته‌اند. به این شکل که دونفر که بی‌تجربه نیز هستند در شبکه‌های ارتباطی با یکدیگر آشنا شده و بدون شناخت کافی، با هم ازدواج می‌کنند که نتیجه آن می‌تواند طلاق و جدایی و تاثیرات متعاقب منفی آن بر خانواده باشد.