فرارو- روز دوشنبه 18 خرداد مراسم تقدیر از برگزارکنندگان سی‌وسومین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر برگزار شد؛ در کنار آن به سینماگران هم نشان درجه هنری که معادل مدرک دکتراست اهدا شد. این اتفاق بازتاب های متفاوتی داشت. عده ای به قبول این نشان از سوی دولت اعتراض داشتند و مهر دولتی شدن بر پیشانی هنرمندان زدند و عده ای دیگر به نحوه انتخاب این سینماگران اعتراض کردند. به گفته آنان این چهره‌ها براساس چه مواردی شایسته دریافت این عنوان ارزشمند دانسته شده اند و آیا چهره‌های مستحق تری نبودند که برای دریافت نشان دکترای سینما اولویت داشته باشند؟
به گزارش فرارو، اگرچه این مراسم به بهانه تقدیر از هیات انتخاب و داوران بخش بین‌الملل سی و سومین دور جشنواره فیلم فجر بود اما یک روز قبل از اهدای جوایز اعلام شد که گروهی از هنرمندان در این مراسم نشان درجه یک هنر را دریافت خواهند کرد. در سالن هتل آزادی، 18 نفر از کسانی مورد تجلیل قرار گرفتند که کمتر نام آنان در تیتراژهای سینمایی دیده می شود.
افرادی همچون پرویز بهرام پیشکوست صداپیشگی، محمدرضا اصلانی نام آشنای سینمای مستند، منوچهر اسماعیلی که به مرد هزار صدای دوبله معروف است، جلال مقامی دوبلور و بازیگر، عبدالله اسکندری، علیرضا زرین دوست فیلمبردار، منوچهر محمدی تهیه کننده، در کنار بازیگرانی همچون جهانبخش سلطانی، هدیه تهرانی، رضا کیانیان، غلامحسین لطفی و کارگردانانی همچون کیومرث پوراحمد، مسعود جعفری جوزانی، احمدرضا درویش، خسرو سینایی، ابوالحسن داوودی، علی معلم و کیانوش عیاری قرار گرفتند تا نشان دکترا در حرفه خود را از دستان علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کنند. همچنین در این برنامه، خانواده مرحوم احمد رسول زاده هنرمند پیشکسوت سینما و هنر دوبله به جای او، تقدیر شدند و نشان درجه یک هنر را دریافت کردند.
دریافت و تجلیل های اینچنینی همیشه از سوی منتقدان مورد نقد بوده است. آنان بر این باور بودند که هنرمند نباید از دولت نشان بگیرند زیرا به محض گرفتن نشان از دولت، وام دار دولت می شود؛ در این صورت نمی تواند موضع انتقادی خود را حفظ کند. این در حالی است که در میان این هنرمندان افرادی همچون کیانوش عیاری حضور دارند که آخرین ساخته اش «خانه پدری» هنوز سرنوشتی نا معلوم دارد و یا کیومرث پوراحمد که نه تنها در جبهه دولت قرار نگرفته بلکه در حین دریافت نشان دکتراش هم روحیه انتقادی خودش را رها نکرده و در سخنرانی کوتاهش از عملکرد حوزه هنری نسبت به فیلمش «خواهران غریب» انتقاد کرده است. به گفته او حوزه هنری در قبال پخش کثیر فیلم هیچ هزینه ای به او نداده و حق او را خورده است.
رضا کیانیان در برابر این انتقادها گفت: «هنرمند وام‌دار دولت نمی‌شود؛ بلکه این دولت است که وام‌دار هنرمند می‌شود. چون ما که کار خودمان را میکنیم.»
کیومرث پوراحمد هم در این باره گفت: «من ابدا از این بابت نگران نیستم. چون این وزارت ارشادی که ما تا امروز دیده‌ایم، ابدا تمایلی ندارد که سینما به سمت دولتی‌شدن پیش برود. در سطح مدیریت کنونی ارشاد، شعوری هست که تمایلی به دولتی‌شدن سینما ندارد چون می‌داند سینمای دولتی راه به جایی نمی‌برد.»
اما یکی از انتقادهایی دیگر آن بود که چرا از لیست طولانی هنرمندان این 18 نفر انتخاب شده اند. در صورتی که به عقیده آنان افرادی شایسته تر و پیش کسوت تر وجود داشتند.
به گفته منتقدان با مروری فهرست وار به نام این افراد، تفاوت‌های بارز و محسوسی درخصوص کارنامه آنها وجود دارد. علاوه بر آن تلاش‌ها و آثار برخی از آنان و حتی سال‌های حضور و فعالیتشان در حوزه های حرفه ای شان، با بعضی دیگر از چهره‌ها هم‌وزن و هم‌سنگ نیست.
این در حالی است که جنتی در این مراسم اعلام کرد که: «امشب ستارگانی از سینماگران، اهالی تئاتر و سایر رشته‌ها می‌بینم که خیلی‌ها هم شخصیت‌های پیشکسوت این هنر به شمار می‌روند و متاسفانه تعجب می‌کنم که چرا در طول این سال‌ها این هنرمندان نشان درجه یک هنر دریافت نکرده‌اند.»
با این حال حضور کسی همچون هدیه تهرانی بیش از باقی سینماگران این پرسش را تشدید کرد. روزنامه جوان در اعتراض بر این انتخاب ها نوشت: «در مراسم اهداي نشان درجه يك هنري به تعدادي از سينماگران و هنرمندان سينما در ميان اسامي و چهره‌هاي افرادي كه موفق به دريافت اين نشان شدند، حضور كساني مثل هديه تهراني محل ابهام و البته تعجب است. هديه تهراني كه چند سالي است در حوزه سينما بسيار كم كار شده در دولت قبلي نيز توانسته بود برخي گالري‌هاي ويژه را با لطف و مرحمت بسيار زياد جنجالي‌ترين چهره دولت‌هاي نهم و دهم يعني اسفنديار رحيم مشايي راه‌اندازي و برپا كند.»
جوان، اعطای جوایزی اینچنینی را یک نوع حرکت پوپولیسیتی نامیده و حتی بر وجود روابطی که بازیگری همچون تهرانی را به چنین مقامی می رساند را تاکید کرد.
به گزارش این روزنامه «درباره علت تعجب و ابهام در اهداي نشان درجه يك به هديه تهراني همين قدر بايد گفت كه در آيين‌نامه مربوط به اهداي اين نشان آمده است: نشان «فرهنگ و هنر» به كساني اعطا مي‌شود كه فكر، ذوق و احساس خود را در راه بيان مفاهيم ارزشمند اسلامي- انساني و اشاعه فرهنگ در يكي از جهات نه‌گانه‌اي كه به عنوان مؤلفه‌هاي آن آمده است، به‌كار گيرند. از جمله اين مؤلفه‌ها مي‌توان به «ترويج فرهنگ ايثار و شهادت در جامعه، ابداع سبكي نو در يكي از رشته‌هاي هنري يا ادبي، گسترش مباني نظري و استدلالي معارف مذهبي، گسترش فرهنگ ملي و احياي سنت‌هاي ارزشمند اجتماعي و همچنين معرفي، شرح، تبيين، نقد و عرضه يكي از رشته‌هاي هنري يا ادبي در سطوح بين‌المللي» اشاره كرد. »
این روزنامه به عدم وجود افرادی از جناح "مومن" سینما حاتمي‌كيا، مجيدي و طالبي و برخي هنرمندان زن و مرد شاخص در سينماي دفاع مقدس و سينماي انقلابي اعتراض کرد و گفت با این کار وزیر ارشاد کارت زرد دیگری هم از مردم دریافت خواهد کرد.
علیرضا رئیسیان عضو شورای کارشناسی اهدای این نشان در برابر این انتقادها گفت: «در مرحله اول خود هنرمندان باید متقاضی باشند به این صورت که فرمی را پر می کنند و مدارکی را به سازمان سینمایی می فرستند تا در مرحله بعدی، این مدارک در کمیته اولیه ای در سازمان سینمایی بررسی شود.»
به گفته این کارگردان سینما کمیته مقدماتی بر اساس ضوابطی که دولت تعیین کرده مانند تحصیلات، تجربیات، جوایز داخلی و خارجی و موقعیت خاص حرفه‌ای آن شخص، پرونده‌ها را ارزیابی می‌کند که این ارزیابی شامل اهدای نشان معادل دیپلم تا دکتری است و پنج مرحله را شامل می‌شود و نشان درجه یک، نوعی دکترای افتخاری به حساب می‌آید. بعد از اینکه کمیته مقدماتی پرونده‌ها را بررسی کرد، آنها را به شورای کارشناسی اهدای نشان می فرستد که در واقع بالاترین شورای ارزشیابی تخصصی است.
در حال حاضر این شورا مرکب از محمدرضا اصلانی، جواد طوسی و علیرضا رئیسیان در این شورا حاضر هستند.
در مرحله بعدی هم صورت جلسه ها به شورای عالی که متشکل از نمایندگان وزارت ارشاد، فرهنگستان هنر، وزارت علوم و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی است، ارائه داده می شود و این شورا بعد از بررسی تمام معیارها، نظر نهایی را ارائه می دهد و تمام درجاتی که شورای کارشناسی مصورت کرده در شورای عالی هم به تایید می رسند.
رئیسیان درباره اینکه چرا به دیگران لایق نشانی اعطا نشده گفته: «فاکتورهای متعددی وجود دارد. در وهله اول خود فرد باید متقاضی باشد. البته استثناهایی هم داشته ایم مانند آقای ناصر تقوایی که بدون اینکه تقاضا ارائه بدهد، این نشان را دریافت کرده است. به هر حال شاید بعضی از دوستان خودشان متقاضی نبوده اند. البته در کار هنر کسوت معنا ندارد و ممکن است بعضی هنرمندان یک شبه ره صدساله بپیمایند بنابراین سن، فاکتور تعیین‌کننده‌ای نیست، بلکه تجارب افراد و تأثیرگذاری‌شان مهم است.»
دبیر شورای ارزشیابی هنرمندان سینما در سازمان سینمایی هم درباره این نشان گفت: فلسفه اهدای این نشان که مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است، قدردانی از هنرمندانی است که در طول سال‌های فعالیتشان کار خلاقانه و تأثیرگذار داشته‌اند.
بهمن حبشی درباره معیارهای انتخاب هنرمندان برای اهدای نشان درجه یک توضیح داد: «آیین‌نامه ای داریم که معیارها را مشخص کرده که به موجب آن ضوابطی مانند کارنامه کاری، مدرک تحصیلی، میزان جوایز داخلی و خارجی، فعالیت‌های آموزشی، تدریس،داوری در جشنواره های مختلف و... جمع‌بندی می شوند و امتیازاتش محاسبه می شود.»
یکی دیگر از کسانی که از انتخاب این سینماگران تعجب کرد ابوالحسن داوودی که نام خودش هم در میان افراد دریافت کننده نشان هنری بود.
او گفت: «من صرفاً و فقط به احترام دعوت آقای رضاداد دراین مراسم حاضر بودم و روحم از این قضییه اعطای درجه هنری خبر نداشت و درجه‌ای هم دراین مراسم نگرفته‌ام و دلیل اعلام اسمم را دراین لیست درک نمی‌کنم. ضمن اینکه اصلاً در هیچ زمانی هم متقاضی این امر نبوده‌ام.»
داوودی هم گفت که از طیف گسترده و نسبتاً عجیب بعضی از انتخابها شگفت زده شده و مناسبات این بعضی را با توجه به سابقه و حضور حرفه‌ای شان درک نکرده است.
بالاترین نشان هنری کشور
نشان های هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در پنج سطح به هنرمندان اعطا می شود. این پنج سطح به ترتیب معادل دانشنامه های تحصیلی دیپلم تا دکتری است و نشان درجه یک هنری به معنای اعطای دانشنامه دکتری به هنرمند است. گواهینامه هنری هنرمندان توسط شورای ارزشیابی هنرمندان، نویسندگان و شاعران کشور و براساس تجربه و فعالیت تخصصی و حرفه ای هنرمندان حائز شرایط رشته های مختلف به ایشان اعطا می شود و صرفا یک گواهینامه تخصصی است. البته این مدرک از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز به تایید می رسد. دریافت این گواهینامه هیچ حقوق مادی به همراه ندارد. البته کسانی که این نشان را دریافت می کنند می توانند در دانشگاه هم تدریس و معادل نشان خود حقوق دریافت کنند. البته به گفته مسئولان برنامه‌ریزی هایی در حال انجام است که دارندگان این نشان در چارچوب طرح تکریم قرار بگیرند، ضمن اینکه از امتیازات صندوق بازنشستگی هم برخوردار بشوند.
در حالی که اینهمه بازیگر و هنرمند فعال و زحمت کش در سینما و تلویزیون برای هنر و فرهنگ ایرانی تلاش میکنند واقعا از این انتخابها و جایزه دادنها آدم متعجب می مونه