یک کاخ تاریخی دیگر در زیر میدان نقش جهان!؟

«بر اساس تحقیقات و مطالعات از سنگ یافته‌ها که سال‌های قبل از زیر کاخ چهلستون به دست آمد، به احتمال فراوان کاخی در حوالی میدان نقش جهان و کاخ چهلستون و خیابان‌های اطراف از دوره ساسانی در زیر خاک مدفون است.»
 
علیرضا جعفری‌زند - باستان‌شناس - در گفت‌و‌گو با ایسنا، درباره آخرین وضعیت و یافته‌های باستانی و میراثی ایستگاه دروازه دولت متروی اصفهان اظهار کرد: آنچه این روزها از دل این منطقه خارج شده دقیقاً همان دغدغه‌ای بود که من سال‌ها پیش برای اولین‌بار درباره آن هشدار دادم. آنچه امروز سر از زمین برآورده، بخش کوچکی از کاخ جهان‌نمایی است که گفته می‌شود قطعه بزرگ‌تری از آن زیر خیابان چهارباغ پایین قرار دارد.
 
وی با بیان اینکه بنای کاخ جهان نما قطعاً در دوره قاجار از بین رفته و به نظر نمی‌رسد که این کاخ کامل مانده باشد، افزود: آنچه در مطالعات این پهنه تاکنون به دست آمده، علاوه‌بر کاخ جهان نما شامل یک کانال آب و تعدادی آثار مربوط به دوره پهلوی نیز می‌شود که آب‌راهه‌ها متعلق به دوره پیش از صفویه است.
 
این باستان‌شناس ادامه داد: البته یک دیوار خشتی نیز هنگام گودبرداری ظاهر شده است که به احتمال فراوان مربوط به بارو مهم این بخش از اصفهان است و فعلاً همین دیوار خشتی نمایان شده است.
 
کدام خیابان‌ها روی لایه‌های تاریخی‌اند؟
جعفری‌زند در رابطه با چگونگی نگهداری از این آثار نیز گفت: اینکه گفته می‌شود این آثار در یک آکواریوم میراثی نگهداری خواهند شد، امکانپذیر است؛ اما قطعا آب‌راه‌ها که متعلق به دوران پیش از صفویه است در این آکواریوم نخواهد بود، چراکه پس از اتمام مطالعات باستانشناسی روی آن پوشانده خواهد شد تا برای آیندگان به یادگار باقی بماند. البته هر دو حالت آکواریوم و پوشاندن با خاک از روش‌های نگهداری محسوب می‌شود تا این آثار برای مطالعات آیندگان نیز باقی بماند.
 
وی درباره حفاری‌ها و آخرین وضعیت ایستگاه میدان انقلاب نیز اظهار کرد: طبق مطالعاتی که از پیش انجام شده و بازدیدهای میدانی که از این پروژه صورت پذیرفته، هیچ اثر قابل ارزشی در این منطقه وجود ندارد، و هیچ ادعایی هم نسبت به این منطقه وجود ندارد؛ زیرا این مناطق در دوره ساسانیان خارج از شهر بوده و در دوره صفویه نیز به عنوان یک خیابان و محل رفت و آمد محسوب می‌شده و به نظر نمی‌رسد به جز کف پوش‌های خیابان چهارباغ در دوره صفویه اثر تاریخی وجود داشته باشد.
 
این باستان‌شناس با تاکید بر اینکه در حال حاضر برخی مناطق حساس باستانی اصفهان به سادگی از دست رفته است، گفت: میدان عتیق که هم‌اکنون میدان امام علی (ع) بر روی آن بنا شده است بهترین قسمت اصفهان برای باستان‌شناسی و حفاری‌های صحیح بود، اما تمام آنچه وجود داشت زیر بیل‌ها و لودرها از بین رفت؛ سفالینه‌های باقی مانده نیز نشان از عظمت تاریخی این بخش از اصفهان دارد، علاوه بر این دروازه دولت نیز از مکان‌های مهم باستانی بود که از دست رفت.
 
جعفری‌زند در پاسخ به این سؤال که هنگام توسعه شهری اصفهان در کدام بخش‌های این شهر باید با احتیاط گام برداشت تا مناطق حساس باستان شناسی از دست نرود؟ اظهار کرد: رکن اصلی شهر اصفهان و هسته اصلی شهر در دوران گذشته به مرکزیت مسجد جامع بوده است، بنابراین خیابان‌های ولی‌عصر (عج)، احمد آباد، حافظ، هاتف، سپه، بخشی از میدان نقش‌جهان، خیابان ابن‌سینا، مدرس و چهارباغ پایین از مناطق حساس و حیاتی از نظر باستان شناسی است که باید هنگام توسعه با آرامش حفاری شود زیرا کاوش‌ها در این مناطق بی‌نظیر خواهد بود، البته می‌توان به مناطق بالا خیابان‌های طالقانی و طیب فعلی را هم اضافه کرد.
 
اصفهانی‌ها روی تاریخ قدم می‌زنند
وی با بیان اینکه مردم اصفهان در سال 1394 شمسی در شهری زندگی می‌کنند و در خیابان‌هایی قدم می‌گذارند که اجداد آن‌ها در دوران پیش از اسلام یعنی در دوره ساسانیان و دوران پس از اسلام و صفویه بر روی آن‌ها گام گذاشته‌اند، افزود: این قدم‌هایی که در خیابان‌های اصفهان برمی‌دارید دقیقاً بر روی لایه لایه‌های تاریخ است.
 
این باستان‌شناس به مرمت‌ها و کاوش‌های هتل عباسی اشاره کرد و افزود: هنگام مرمت هتل عباسی در زیر آن آب انباری متعلق به دوره پیش از صفویه کشف شده است که این موضوع در خاطرات کاوشگران فرانسوی آمده است.
 
جعفری زند اضافه کرد: همچنین سنگ‌هایی بدست آمده از زیر کاخ چهل‌ستون به نقوش و طرح‌هایی مزین هستند که نشان از سابقه تاریخی آن‌ها حتی تا دوران ساسانیان می‌دهد که هنوز تعدادی از این سنگ‌ها در کنار کاخ چهلستون قرار دارند و یک مورد از آن‌ها در موزه هنرهای معاصر قرار دارد.
 
وی از احتمال وجود کاخی در حوالی میدان نقش جهان، کاخ چهلستون و خیابان‌های اطراف آن خبر داد و گفت: احتمال می‌رود که در این منطقه از اصفهان کاخی متعلق به دوره پیش از اسلام و به احتمال فراوان متعلق به دوره ساسانیان وجود داشته باشد و در حفاری‌هایی که شاید برای خط دو مترو صورت گیرد، نمایان شود.
 
این باستان شناس درباره نگاه شهردار جدید به میراث اصفهان گفت: شهردار اصفهان باید با حساسیت تمام وارد بحث توسعه شهری در اصفهان شود و ارزش تاریخچه این شهر را بداند، مسئولان شهری و استانی اصفهان هیچ‌گاه میهمانان خارجی را به دیدن زیرگذرها و روگذرهای اصفهان نمی‌برند و باید بدانند این شهر در دوره معاصر چیزی برای ارائه ندارد و هنوز همان بنای‌های 400 سال پیش جذاب‌ترین بناهای این شهر محسوب می شود بنابراین باید قدر آن ها را بدانند.