قدر، چه شبی است؟ چه ویژگی هایی دارد؟ چه اتفاقاتی در آن رخ می دهد و چرا برای ما مهم است؟ چرا ما نباید آن را از دست بدهیم؟
پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد مصطفی صل الله علیه و آله الطاهرین، در سخنانی که در آستانه ماه مبارک رمضان برای مردم ایراد فرمود، خبر داد که روزها و شب های این ماه عظیم از ساعات ماه های دیگر بر تر است، اعمال بندگان قبول می شود، دعا های مومنان مستجاب می گردد، نفس کشیدن روزه دار حکم تسبیح خدا دارد، خواب او عبادت است، حضرت رب، شیاطین را در بند کشیده تا توان لغزانیدن مومنان را نداشته باشند؛ و بدبخت کسی است که در این ماه، مورد آمرزش پروردگار قرار نگیرد.
تمام این سخنان حضرت اش را با عنوان "خطبه شعبانیه" حتما بخوانید.
و اما در این ماه عظیم، با ویژگی هایی که حضرت محمد مصطفی (ص) برای آن بر شمرده اند، شبی هست به نام شب قدر. این شب بی مانند و سرنوشت ساز را خداوند متعال در قرآن توصیف می کند:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ...ما آن (قرآن) را در شب قدر نازل كرديم.
وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ... و تو چه می دانی که شب قدر چیست؟!
لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ .. شب قدر از هزار ماه برتر و ارزشمند تر است.
تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ .. در آن شب، فرشتگان، به همراه "روح"، به فرمان پروردگارشان براى تدبیر هر كارى كه مقرر شده است فرود می آيند.
سَلَامٌ هِيَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ
... آن شب، تا هنگام صبحدم، سراسر سلام و سلامتی و ایمنی خواهد بوذ.
حضرت آفریدگار، این ظرف زمانی را چنان پر برکت و پر کیفیت قرار داده است که به تنهایی بیش از 83 سال(هزار ماه) ارزش و تاثیر دارد. نماز گزاردن، خواندن قرآن و فهم آن، دست به دعا بر داشتن و هر عبادتی دیگر در شب قدر، معادل به جای آوردن آن ها در بیش از هشتاد و سه سال است؛ یعنی یک عمر طولانی.
به علاوه، فرشتگان خداوند، از جمله جبراییل امین، همراه با "روح" به زمین فرود می آیند تا به امر پروردگار ، اقدام به تدبیر و تمشیت امور کنند؛ این امور، ناظر بر اتفاقاتی است که تا شب قدر سال آینده قرار است در مورد ما رخ دهد یا ندهد.
قدر، بدین ترتیب، به معنای تقدیر و اندازه زدن امور من و شما طی سال آینده است؛ مرگ، زندگی، سلامتی، بیماری، ازدواج، فقر، ثروت، سعادت و شقاوت تک تک ما تا سال آینده، در این شب عظیم، مقدر و برنامه ریزی می شود و سپس به امضای انسان کامل( اکنون، امام عصر عجل الله تعالی فرجه) می رسد.
در سوره دخان نیز خداوند، این شب را شبی مبارک می نامد که در آن، تمام امور، جدا و مشخص می شوند؛ أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ ۚ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِينَ فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ...(1)
در تفسیر آیه آخر سوره مبارکه قدر، بزرگان دین بر اساس روایات منقول از معصومین علیهم السلام ، گفته اند که خداوند ذز این شب بی مانند، مومنان را از گزند وسوسه ها و شر شیاطین مصون می دارد و نیز فرشتگانش بر مومنان شب زنده دار و متقی، سلام می کنند.
کدامین شب، شب قدر است؟
با توجه به آن که در آیه 185 سوره بقره می فرماید قرآن در ماه رمضان نازل شده و نیز با عنایت به فحوای سوره قدر، شکی باقی نمی ماند که شب قدر در همین ماه بزرگ واقع شده است اما این، کدامین شب از رمضان است؟
روایات مشهور و معروف حکایت از آن دارد که این شب، در دهه سوم ماه رمضان است. در روایات آمده است که پیامبر اسلام (ص) در دهه آخر این ماه، تمام شب ها را احیا می داشت و به عبادت می پرداخت.
در روایاتی از امام صادق(ع) آمده است که حضرت اش فرمود شب قدر ، شب بیست و یکم یا بیست و سوم است. راوی پرسید که دقیقا کدام یک از این دو شب؟ امام فرمود: ما ایسر لیلتین فیما تطلب؛ چه آسان است (بیدار ماندن و عبادت کردن و دعا کردن) در دو شب برای آن چه میخواهی! (2)
در روایتی دیگر از امام صادق(ع) نقل شده است که فرمود: تقدیر مقدرات بندگان در شب نوزدهم، تحکیم آن در شب بیست و یکم و امضای آن در شب بیست و سوم صورت خواهد گرفت.(3)
بسیاری از علمای دین عقیده دارند که پنهان ماندن شب قدر در میان این شب ها بدان جهت است که بندگان، به همه این شب ها اهمیت دهند و توفیق عبادت و مناجات هر چه بیشتری یابند و بهره های معنوی افزون تری برند.
قدر را قدر بدانیم!
حال که خدای بزرگ و مهربان، رمضان و شب قدرش را وسیله ای برای رشد و کمال و صفای باطن و روح ما قرار داده و به سامان کردن امر دنیا و آخرتمان را به آن گره زده است، از این فرصت کم نظیر بهره ها باید جست؛ چه کسی اطمینان دارد که تا سال دیگر زنده خواهد بود و رمضان و شب قدر آینده را خواهد دید! چه بسیارند کسانی که این شب قدر و این روزهای زیبای رمضان را دیگر نخواهند دید! آیا من و شما نیز در زمره ی همین کسانیم؟ خدا داند و بس!
بیاییم در شب های قدر، آبادانی دنیا و آخرت خود و نزدیکان و هم میهنان و هم دینان خویش را از خدای مهربان و حکیم بخواهیم در این میان، فرق شکافته امیر مومنان (ع) را واسطه قرار دهیم؛ او که مظهر تقوا و بندگی در برابر حضرت حق بود و مظلومانه، قربانی جهل و تکفیر و تحجر سیاه شد.
ما و جامعه ما اکنون گرفتار انواع مصیبت ها و نادرستی هاست، انسان های وا داده به شیطان، ما و جامعه ی ما را به انواع شرور آلوده اند. پیش از هر چیز و هر کس، ما، خود، افسار اسارت به دست نفس خویش داده ایم و در حال سقوطیم. تکفیر کفر بنیان، با پرچم الله و رسول الله، در حال سر بریدن ما و فرزندان مظلوم ماست، در این شب های عزیز، برای درمان این مصایب و آلودگی ها، دست نیاز و دعا به درگاه حضرت حق دراز کنیم.
نیز به خاطر داشته باشیم که رمضان، درس تقوا به ما می دهد. روح رمضانی را تا پایان عمر استمرار دهیم و بدانیم که مسیر سعادت دنیا و آخرتمان، جز ارز راه تقوا ( اطاعت محض فرمان خدا) نخواهد گذشت؛ همه پیامبران آمدند تا همین نکته را یادآور شوند.
آفریدگارمان، خود فرمود که:
و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون...من جن و انس را فقط بدان جهت آفریدم که از من اطاعت کنند و پیشانی بندگی، تنها به درگاه من بسایند(4)
مهمان توام اى جان، زنهار مخسب امشب
اى جان و دل مهمان، زنهار مخسب امشب
روى تو چو بدر آمد امشب شب قدر آمد
اى شاه همه خوبان زنهار مخسب امشب
اى سرو دو صد بستان، آرام دل مستان
بردى دل و جان بستان، زنهار مخسب امشب
اى باغ خوش خندان، بی تو دو جهان زندان
آنى تو و صد چندان، زنهار مخسب امشب
سلام بر قدر و شهید شب‌های قدر
والسلام
---------------------
برای مطالعه بیشتر، رک. تفسیر المیزان، مرحوم علامه محمد حسین طباطبایی،جلد 20، صص 559-568
