فرارو- وزیر ارشاد در صحبت‌های اخیر خود بار دیگر به "ازدواج سفید" اشاره کرد. علی جنتی در این‌باره گفت: امروز با ناهنجاري‌هاي بسيار زيادي روبه‌رو هستيم و يكي از موضوعات بحث فروپاشي خانواده‌هاست كه براي همه ما نگران‌كننده است. موضوع ازدواج سفيد كه ارمغان غرب و ازدواجي نامشروع است بايد با جديت بررسي و اصلاح شود.
به گزارش فرارو، چیزی حدود یک‌سال از اولین‌باری که کلمه "ازدواج سفید" بر سر زبان‌ها افتاد می‌گذرد. این کلمه به زندگی مشترک یک زن و مرد یا یک دختر و پسر اشاره داشت؛ بدون آن‌که پیوندی قانونی، شرعی و بعضا عرفی بین آنها منعقد شده باشد. زمان زیادی نگذشت که صدای اعتراض بر سر واژه به‌کار برده شده برای این نوع زندگی مشترک بلند شد؛ منتقدان معتقد بودند که به‌کار بردن ازدواج سفید یک اشتباه است، بلکه باید به‌جای آن از "همخانگی" یا "همباشی" استفاده کرد.
ریشه‌یابی این کلمه نیز همین را می‌گفت. ازدواج سفید هیچ معادل انگلیسی ندارد و شباهت آن را می‌توان در یک معادل فرانسوی به‌نام marriage blanc دید، که البته آنهم به‌معنای ازدواجی قانونی و ثبت‌شده و بدون رابطه جنسی است که هدف‌هایی همچون دور زدن قانون و ازدواج مصلحتی را دنبال می‌کند.
بنابراین چیزی نگذشت که ازدواج سفید به واژه‌های دیگری همچون همخانگی، همباشی سیاه و زندگی مشترک بدون قانون تغییر شکل داد. با این وجود چیزی از نگرش منفی به این نوع زندگی مشترک کم نشد و با روشن‌شدن زوایای آن موج انتقادات تا ماه‌ها پس از هشدارهای اولیه آن ادامه داشت.
از مراجع و علمای اسلامی گرفته تا مسئولین و تعداد زیادی از کارشناسان، همه از پدیده‌ای منفی حرف می‌زدند که ممکن است پس از طلاق تهدیدی جدی برای خانواده محسوب شود. سال گذشته بهمن بهمنی –مدیرکل دفتر ازدواج و تعالی خانواده وزارت ورزش و جوانان- در واکنش به این نوع رابطه میان جنسیتی گفته بود "ازدواج سفید تهدیدی برای بنیان خانواده ایرانی به حساب می‌آید".
درنتیجه سازمان‌های مسئول به فکر افتادند تا به‌نوعی از افزایش و شیوع بیشتر ازدواج سفید جلوگیری کنند. شهریور 93، سیاوش شهریور –مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران- از تدوین طرحی به‌نام "اعتلای خانواده پایدار" برای مقابله با ازدواج‌های سفید خبر داد و گفت این طرح در دستور کار دولت قرار گرفته است.
با گذشت سه الی چهار ماه از انتشار و بازانتشار اخبار و گزارش‌ها درباره این شکلِ زندگی مشترک نگذشته بود که رییس دفتر رهبر معظم انقلاب نیز واکنش خود را نسبت به آن اعلام کرد. حجت‌الاسلام والمسلمین محمد گلپایگانی –رییس دفتر مقام معظم رهبری- ضمن شرم‌آور خواندن زندگی مشترک زن و مرد یا دختر و پسر با یکدیگر بدون عقد و ازدواج گفت که حاکم اسلامی باید با شدت با این نوع زندگی مقابله کند.
هرچند که پرداختن به ازدواج سفید به شکلی جدی از جانب مسئولین ادامه پیدا کرد، محمود گلزاری –معاون ساماندهی امور جوانان در وزارت ورزش و جوانان سابق- با قبول پیامدهای منفی این نوع ازدواج از در دست نبودن آماری مشخص درباره آن حرف زد و گفت "هیچ منبعی در کشور برای ثبت این نوع ازدواج نداریم، کمتر افرادی از آن اطلاع دارند و هیچ آماری در دست نیست".
نبودن اطلاعات دقیق و آمار در مورد ازدواج سفید و یا زندگی مشترک غیرقانونی و غیرشرعی یک زوج از جانب برخی مسئولین ادعای غلطی نبود. چراکه با وجود گذشت یک سال نه خبر از پژوهش و نه خبر از آماری در این زمینه است. شاید تنها آمارهای در دست که به طور غیرمستقیم بتوان توسط آنها شیوع این سبک از زندگی را احتمال داد، آمار 30 درصد خانه‌های مجردی در شهر تهران و یا تجرد نزدیک به 11 میلیون دختر و پسر ایرانی باشد که هر روز سن‌شان بالا میرود. با این‌وجود مسئولین و صاحب‌نظران معتقدند حتی در میزان محدود پرداختن و جلوگیری از این نوع زندگی اهمیت دارد؛ چنانچه با گذشت ماه‌ها در روزهای پیش علی جنتی هشداری دوباره نسبت به این نوع زندگی داد.
کارشناسان دلایل متفاوتی برای این سبک از زندگی مشترک برمی‌شمرند. دکتر مسعود آذربایجانی –روان‌شناس- درباره ازدواج سفید گفته پسرها برای ارضای جنسی تن به این زندگی می‌دهند، در حالی که هدف دختران و زنان متفاوت است و آنها به ازدواج فکر میکنند. مصطفی عابدی –پژوهشگر- نیز چندی‌پیش درباره دلایل این نوع از زندگی در روزنامه شهروند نوشت: استقلال جوانان از خانواده، بالارفتن سن ازدواج و پذیرش راحت‌تر روابط، گریز از مراسم سنتی ازدواج و ترس از طلاق از دلایل ازدواج سفید است.
کارشناسان اما گذشته از دلایل شکل‌گیری چنین زندگی مشترکی درباره تبعات آن نظرات گوناگونی را در این مدت بیان کردند. سعید معیدفر –جامعه‌شناس- گفته که اگر سیاست‌گذاری‌ها به سمت صحیح حرکت کند حتی همین زندگی مشترک نیز ممکن است به ازدواج دائم بدل شود. فریبا ذاکر –آسیب‌شناس- اما با نگاهی منتقدانه‌تر تبعات این زندگی مشترک را بیشتر از نتیجه مثبت آن میداند و میگوید اگر این زندگی از هم بپاشد آسیب‌های بیشتری در پی خواهد داشت، مانند تنهاشدن زنان در سنین بالاتر و آنهم بدون پشتوانه.
حال گذشته از چندوچون و دلیل شکل‌گیری این سبک از زندگی، بنابر نگرانی‌های موجود میان اقشار مختلف جامعه نسبت به نوعی از زندگی که "ازدواج سفید" نام گرفته، باید دید بهتر است چه اقداماتی از جانب قانون‌گذاران، مسئولان، دولت و هرکس که دستی در مسائل اجتماعی دارد باید انجام بگیرد تا این سبک از زندگی کاهش پیدا کند و یا افزایش پیدا نکند.
دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم –جامعه‌شناس و استاد دانشگاه- در گفتگو با فرارو، با تاکید بر جایگزینی کلمه "همباشی سیاه" به‌جای ازدواج سفید میگوید. حاکمیت باید با برنامه‌سازی فرهنگی توسط رسانه‌ها و سازمان‌ها جلوی این زندگی را بگیرد. باید میزان ازدواج از طریق آسان‌گیری در امر ازدواج و بهبود شرایط اقتصادی بالا برود. چرا باید همچنان 900 هزار جوان در انتظار وام ازدواج باشند؟ حتی لازم است تا قانونی شکل بگیرد که در آن گفته شود اگر این همباشی شناخته و مشخص شود، مجازات در پی خواهد داشت.
آرش دولت‌شاهی –وکیل پایه دادگستری- اما در گفتگو با فرارو با هرگونه برخورد قانونی در قالب مجازات برای مقابله با این نوع از زندگی مخالف است. او میگوید: رفتارهای سلبی جوابگو نیست. همانگونه که در جلوگیری از طلاق توافقی جوابگو نخواهد بود. قانون نمی‌تواند در امور مربوط به خانواده عمل کند و انتظار داشته باشد در آن موفق باشد. بهترین راه آگاه‌سازی مردم نسبت به این نوع از زندگی است. خصوصا آن‌که خطرات همخانگی برای دختران دوشیزه بسیار بیشتر از زنان مطلقه است. در کشورهای غربی درصدی از زوج‌ها به‌شکل هم‌خانه با یکدیگر زندگی میکنند و اتفاقا "خانواده" نیز محسوب میشوند، در این کشورها با وجود ثبت نشدن ازدواج، از زوجین حمایت به عمل می‌آید، برای مثال در مورد حضانت فرزند و خشونت خانگی حقوق و قوانینی وجود دارد. اما در ایران چنین نیست و این می‌تواند به خصوص برای دختران جوان تبعاتی بسیار منفی داشته باشد.
دکتر افسر افشارنادری –جامعه‌شناس و عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران- نیز درباره راهکاری که از سمت دولت و حکومت برای کاهش این نوع از زندگی باید صورت پذیرد به فرارو گفت: هر نوع برخورد قهرآمیز از جانب دولت و قدرت با "ازدواج سفید" اشتباه است. چرا که برخورد قهرآمیز نیازمند شکاندن حریم خصوصی افراد و وارد شدن به زندگی آن‌هاست که با حقوق شهروندی مغایرت دارد. به‌جای هرگونه برخورد مجازات‌گونه و قهرآمیز باید شرایط ازدواج سالم در جامعه فراهم شود. این موضوعی است که بارها همه به آن اشاره کرده‌اند اما همچنان اقدام مناسبی درباره آن دیده نمیش‌شود. آسان‌کردن ازدواج، ایجاد کردن کار، ایجاد فضای آشنایی سالم میان جوانان، مسکن و... همه از اقداماتی هستند که می‌توانند جلوی "ازدواج سفید" و بسیاری آسیب‌های اجتماعی دیگر را بگیرند. همچنین لازم است تا "اعتماد" در جامعه افزایش پیدا کند. متاسفانه جوانان به وفاداری به یکدیگر اعتماد لازم را ندارند و همین منجر میشود تا از ازدواج گریزان شوند، آنها از خیانت، طلاق و خیلی مقوله‌های دیگر که به عدم اعتماد بازمی‌گردد می‌ترسند.
دهها نمونه اش را دیده ام. تفسیر با خودتون
وقتی در کلیه رساله ها عملیه برای ازدواج موقت زن و مرد ابتدا رضایت قلبی طرفین و اظهار آن با هر زبانی بیان شده دیگر سند و نوشته چه صیغه ای دارد.
بنظر شما مشکل کار این جوانان فقط همین است که نوشته مکتوبی ندارند؟
من فکر می کنم که این نوعی ازدواج موقت است که طرفین خود را مقید به ؛اینکه صیغه به زبان عربی و توسط متخصص امر بیان شده باشد ؛ نمی دانند . اگر شرایط ایجاب کرد ازدواج دائم میکنند وگرنه بر اساس شرایط موقت بعد از مدتی مشخص از هم جدا میشوند که ظاهرا بر اساس رساله های عملیه موجود ایراد شرعی ندارد