بورس تهران در هفته‌اي كه گذشت به مسير اصلاحي خود ادامه داد و در كانال ٦٥ هزار واحدي عقب‌نشيني كرد. به گزارش «اعتماد»، در معاملات هفته گذشته بازار سهام در هيچ گروه خاصي تقاضاي قابل‌توجهي وجود نداشت ولي در گروه‌هاي محصولات غذايي و دارويي روندي نسبتا متعادل حاكم بود. در گروه‌هايي مانند خودرويي‌ها، بانكي‌ها و فرآورده‌هاي نفتي و پتروشيمي كه در دوران رونق پيش از توافق خود را به عنوان ليدر بازار معرفي كرده بودند در دو سه هفته اخير افزايش عرضه سبب كاهش قيمت اكثر نمادها و در نتيجه سقوط شاخص شده است.
اين در حالي است كه نمادهاي پالايشگاهي همچنان متوقف هستند و پيش‌بيني روند آنها بعد از بازگشايي راحت نيست. اما يكي از گروه‌هايي كه اخيرا نشان داده پتانسيل تغيير روند را دارد گروه فلزات اساسي و معدني است. بررسي نمودارهاي تكنيكال نشان مي‌دهد كه سنگين‌وزن‌ترين نمادهاي فلزي و معدني در‌حال‌حاضر در كف قيمتي و محدوده حمايتي قرار دارند و ممكن است هر لحظه به رفتار اصلاحي خود پايان داده و با افزايش تقاضا و قيمت همراه شوند. اين در‌حالي است كه در هفته گذشته قيمت انواع فلزات اساسي در بازارهاي جهاني رشد كرد. بررسي بنيادي سهام گروه‌هاي مختلف بورسي نشان مي‌دهد كه در گروه‌هاي لاستيكي، فلزي و شركت‌هاي سرمايه‌گذاري، قيمت‌ها در آستانه تغييرند و ممكن است با يك خبر مثبت يا هيجان روند صعودي را در پيش بگيرند. اين در حالي است كه گروه‌هاي خودرويي و بانكي فعالا جا براي اصلاح قيمت دارند. خودرويي‌ها در حال حاضر براساس نمودار فيبوناچي ممكن است قيمت‌هاي دو رقمي را تجربه كنند و شرايط براي آنها چندان مساعد نيست. اما به نظر مي‌رسد بعد از اين سقوط بتوانند جزو گروه‌هاي پرهيجان و انفجاري جهشي مثبت را دنبال كنند.
چه عواملي سبب رونق بازار سرمايه مي‌شوند؟در چنين شرايطي به نظر فعالان بازار چند عامل مي‌تواند سبب حمايت بازار شود. نخستين عامل تزريق نقدينگي از سوي دولت است كه با وجود وعده‌هاي مختلف وزير اقتصاد اكنون عملي نشده است. دومين عامل كه مي‌تواند بازار را تحت‌تاثير قرار دهد كاهش نرخ سود سپرده‌هاي بانكي است كه در صورت كاهش مي‌تواند منجر به انتقال نقدينگي از بانك‌ها به بورس شود. اما شايد مهم‌ترين عاملي كه مي‌تواند بازار را از شرايط ركود فعلي خارج كند و رونق كسب و كار و رشد سودآوري شركت‌هاي بورسي باشد. در صورت تحقق اين مهم مي‌توان انتظار داشت كه بازار سرمايه به‌طور‌طبيعي وضعيت اقتصادي كشور را منعكس كند و بازتاب رشد اقتصادي صنايع كشور باشد و بدين‌ترتيب سرمايه‌هاي سرگردان را به سمت صنايع نيازمند هدايت كند. برايناساس لازمه بازگشت رونق به بازار سرمايه بهبود وضعيت اقتصادي شركت‌هاي بورسي است كه اين اتفاق هم به نظر مي‌رسد در آينده نزديك محقق نشود و نياز به گذر زمان و برداشته شدن تحريم‌ها و رشد صادرات و واردات شركت‌ها داشته باشد.
حضور سرمايه‌گذاران خارجي در بورس تهرانبعد از اين عوامل برخي عوامل مانند حضور سرمايه‌گذار خارجي هم مي‌تواند منجر به تغيير روند بازار سرمايه و رونق گرفتن معاملات در اين بازار شود. در شرايط كنوني نيز يكي از راهكارهايي كه به نظر مي‌رسد مديران بورسي براي خروج بورس از بحران در نظر دارند ورود سرمايه‌گذاران خارجي به معاملات است. اما اين در حالي است كه مكانيزم بورس‌هاي جهاني با بورس تهران متفاوت است و سرمايه‌گذاران خارجي با شرايط فعلي چندان رغبتي براي حضور در بازار سرمايه ايران از خود نشان نخواهند داد. در اين ميان افزايش دامنه‌نوسان شايد يكي از اقداماتي مثبتي بود كه سازمان بورس پيش از توافق هسته‌اي انجام داداما به نظر مي‌رسد محدوديت فعلي هم با استانداردهاي جهاني تفاوت زيادي دارد و نمي‌تواند بسياري از سرمايه‌گذاران را به بازار ايران جذب كند.
رفع ابهام‌هاي موجود در بازارنكته بعد اين است كه عملكرد معامله‌گران، كارگزاران، مديران بورسي و مديران شركت‌هاي بورسي نيز نيازمند بازنگري اساسي است و با مشكلات كنوني كه كم هم نيستند نمي‌توان انتظار داشت سرمايه‌گذاران خارجي به بازار سرمايه ما اعتماد كنند و بخواهند سرمايه‌شان را از بازارهاي مطمئن ديگر خارج و به بازار ما وارد كنند. در واقع رفتاري‌هاي هيجاني و غيراصولي معامله‌گران كه ناشي از عدم شناخت صحيح از بازار سهام است مي‌تواند ريسك بالايي را به سرمايه‌گذاران وارد كند كه به نظر مي‌رسد سازمان بورس بايد با بررسي موشكافانه چنين مشكلات و ايرادهايي را مرتفع كند يا آنها را به حداقل برساند. همچنين به نظر مي‌رسد سازمان بورس بايد در جهت اعتماد‌سازي تا حد امكان رفتار شركت‌هاي بورسي را شفاف كند و ابهام‌ها و رانت‌هاي اطلاعاتي را از بازار دور كند كه خوشبختانه رييس جديد بورس چنين رويكردي را در پيش گرفته است.
سياست‌زدگي بازار سرمايهيكي ديگر از عواملي كه در سال‌هاي اخير به عنوان يكي از مشكلات بورس تهران خودنمايي كرده، سياست‌زدگي بازار است. تجربه نشان داده كه اخبار مثبت و منفي سياسي خيلي سريع بازار سهام را با واكنش‌هاي هيجاني و رواني مواجه مي‌كند. اين در حالي است كه بازار سهام رفتاري پايدار داشته باشد و براساس وضعيت اقتصادي شركت‌ها و سودآوري و زياندهي آنها رفتار خود را برگزيند. از طرفي در سال‌هاي اخير بارها ديده شده كه دولتمردان يا جريان‌هاي خاص از نفوذ خود در شركت‌هاي حقوقي حاضر در بازار سوءاستفاده و شاخص‌ها و قيمت را دستكاري مي‌كنند.
لزوم استقلال سازمان بورس«مهندسي بازار» اصطلاحي آشنا براي فعالان بازار سرمايه در هشت سال اخير است كه در مقاطع مختلف منجر به ايجاد حباب در بازار سرمايه شد و درنهايت با تركيدن حباب سهامداران خرد و حقيقي را ورشكسته كرد. ازاين‌رو به نظر مي‌رسد يكي از مهم‌ترين اقداماتي كه دولت يازدهم مي‌تواند براي خارج كردن بازار سهام از بازي‌هاي سياسي انجام دهد مستقل كردن سازمان بورس و هم‌رديف كردن مدير بورس با رييس كل بانك مركزي است. اين اتفاق مي‌تواند پاي جريان‌هاي سياسي زياده‌خواه و باجگير را از بازار سرمايه ببرد و تا حدود زيادي بازار سرمايه سياستزده ايران را آزد كند. همچنين وجود يك شوراي قدرتمند و مستقل براي نظارت بر بورس مي‌تواند بسياري از مشكلات و ابهامات موجود در بازار را برطرف كند. يكي ديگر از راهكارهاي موجود براي بهبود شرايط بازار سرمايه بررسي راه‌هاي موجود براي ارايه اطلاعات غلط توسط شركت‌هاي بورسي و كارگزاري‌هاست. به‌نظرمي‌رسد در بحث عرضه‌هاي اوليه بايد مكانيسمي به وجود آيد كه كارگزاران نتوانند به صورت رانتي و غيراصولي در عرضه‌هاي اوليه رفتار كنند و هر سرمايه‌گذاري بدون پيش‌شرط و با شرايط مساوي بتواند از عرضه‌هاي اوليه استفاده كند. همچنين سازمان بورس بايد بتواند كليه اطلاعات موجود را به‌طور شفاف بين همه سهامداران اطلاع‌رساني كند و هيچ شركتي نتواند اطلاعات رانتي خود را دراختيار اشخاص يا شركت‌هاي خاص قرار دهد.
توجه به مشكلات به ظاهر كم اهميت سهامدارانهمچنين به نظر مي‌رسد سازمان بورس بايد نسبت به عملكرد شركت‌ها در مجامع و چگونگي تخصيص سود شركت‌ها الگوي مشخصي را ارايه دهد تا يك سهامدار عمده نتواند سبب عدم‌رضايت سهامداران خرد و خروج اعتراضي آنها از سهام مذكور شود. يكي ديگر از مشكلات جزيي موجود مشكلات سهامداران مختلف به‌ويژه حقيقي‌ها پرداخت سود‌هاي سالانه است كه حساب متمركزي براي آنها وجود ندارد و سهامداران مجبورند براي هر شركتي در يك بانك خاص حساب بازكنند يا به بانك‌هاي عامل براي دريافت سود مراجعه كنند. به نظر مي‌رسد حل مشكل حساب بانكي براي پرداخت سود يكي از لازمه‌هاي جهاني شدن و تراز اول شدن بورس ايران درآستانه حضور سرمايه‌گذاران خارجي باشد. از طرفي امكان دريافت برگه سهام با سهام جديد حاصل از افزايش سرمايه توسط كارگزاري يكي از مشكلات اين روزها بورس تهران است كه برايناساس سرمايه‌گذار بايد براي دريافت برگه جديد حتما به صورت حضوري به شركت موردنظر مراجعه كند كه اين عامل درخصوص برخي شركت‌هايي كه در داخل پايتخت دفتر نمايندگي ندارند ايجاد مشكل مي‌كند و سرمايه‌گذاران را به زحمت مي‌اندازد ولي اين مشكل به‌سادگي به دست كارگزاران قابل حل است. حل چنين مشكلات به ظاهر كوچك و جزيي مي‌تواند منجر به پيشرفت ساختاري بازار سرمايه ايران شود و بسياري از ريسك‌هاي موجود را از بازار حذف كند و درنتيجه منجر به اعتماد‌سازي ميان سرمايه‌گذاران و رونق بازار سرمايه شود. اتفاقي كه مي‌تواند بعد از امضاي توافق هسته‌اي و برداشته شدن تحريم‌ها منجر به رونق بي‌سابقه و جهاني شدن بورس تهران شود.
