شیوع شپش در مدارس مسئله جدیدی نیست و طی چند سال اخیر در شروع فصل سرد، چنین انگلی گزارش می‌شود. اما چیزی که آن را در این سال ها عجیب و غریب کرده، زیاد شدن این موجود در سر دانش آموزان بالاشهرنشین های پایتخت است.
سال های خیلی دورتر، هر وقت صحبت از شپش و کسی که مبتلا به شپش می شد، بلافاصله در ذهنمان یک محیط کثیف و فردی که مدت هاست حمام نرفته و بهداشت را رعایت نکرده نقش می بست. از آن جایی که شیوع شپش با رعایت بهداشت ارتباط مستقیمی دارد، این تصور دور از ذهن هم نبود. اما الان شایع شدن این بیماری در شمال پایتخت معادلات را به هم زده و این تصویر را به هم ریخته است.
شپش که یک حشره کوچک سفید و خاکستری است، با انتخاب محیط سر و لباس برای زندگی کردن، از طریق چسباندن خودش به پوست و سوراخ کردن آن و مکیدن خون خود را تغذیه می کند. همین کار انگل باعث می شود که پوستی که شپش از آن تغذیه کرده قرمز و برآمده و دچار خارش شود.
این ها را دکتر داریوش دائر، متخصص پوست و مو می گوید و این را هم می گوید که شپش تقریبا هر چهار ساعت از خون تغذیه می کند و به دلیل این که حرارت سر از همه جای بدن با زندگی او سازگار تر است، آن جا را برای زندگی انتخاب می کند. او معتقد است: شرایط زیستی شپش طوری است که پوست سر و محیط سر برایش مناسب ترین جای بدن است و به همین دلیل با انتخاب این مکان، با فر کردن نیشش و تغذیه از خون سر به حیات خودش ادامه می دهد.
شپش سراغ چه کسانی می رود؟با این که بهبود وضعیت بهداشتی و اقتصادی در کاهش آلودگی به شپش موثر است اما شیوع این انگل در جهان نشان می دهد که تنها دلیل ابتلا به آن پایین بودن سطح بهداشت و اقتصاد نیست. طبق تحقیقات، همیشه بیشترین آمار مبتلایان به این انگل در بین دانش آموزان بوده و بنا بر آنچه امار نشان می دهد، هیچ ارتباطی هم با وضعیت اقتصادی و طبقه اجتماعی هم ندارد. شپش سر در کودکان به دلیل تماس فیزیکی نزدیک تر شایع است و به آب و هوا ربط چندانی ندارد.
دکتر داریوش دائر، متخصص پوست و مو این مطلب را تایید می کند و به خبرآنلاین می گوید: سطح درآمد، رفاه و سطح فرهنگی ربطی به ابتلا به این انگل ندارد و مبتلا شدن به شپش سر یک بیماری جهانی است که 300 میلیون نفر در جهان را درگیر کرده است.
چرا مدرسه؟ چرا بالاشهر؟شیوع شپش در مدرسه ها همیشه بوده و خاص کشور ما نیست. حتی در کشورهای پیشرفته هم شیوع این انگل را در مدارس ابتدایی گزارش می‌کنند. طبق گفته متخصصان، نزدیک بودن بیش از حد دانش آموزان در این مقطع و گذراندن ساعت های طولانی با یکدیگر و بالا بودن احتمال استفاده از وسایل شخصی دیگران موجب این اتفاق می شود. اما اخیرا و البته مانند سال‌های گذشته این انگل در بین دانش آموزان مناطق بالای شهر پایتخت بیشتر شایع شده.
معصومه ثامنی مربی بهداشت یکی از مدارس غیرانتفاعی شمال شهر تهران است. او می گوید: در جلسه ای که با مربیان بهداشت مدارس منطقه یک داشتیم اعلام شد که شیوع شپش در مدارس منطقه یک از همه جای تهران بیشتر است. این باعث شد تا ما حساسیت و بازرسی هایمان را بیشتر کنیم و تقریبا هر ماه دوبار کل مدرسه را از نظر شپش سر چک کنیم.
او می گوید: هنوز علت دقیق این مسئله را نمی دانیم ولی به طور کلی در مدارس ابتدایی به خاطر نزدیک بودن بیشتر بچه ها به هم و البته به این خاطر که بچه ها اجازه ی درآوردن مقنعه هایشان را دارند، این مسئله شایع شده.
داریوش دائر، متخصص پوست و مو در این باره می گوید: در ۱۰ سال گذشته گستردگی پشه در سطح جامعه زیاد شده که معمولا از طریق مجامع عمومی، کلاس های ورزشی و درسی، استخرها و کلا هر مکان عمومی انتقال صورت می گیرد. به دلیل این گسترش، فرق چندانی بین مناطق حاشیه ای شهر که بهداشت کمتر است و بالای شهر نیست. به همین دلیل است که طی ده سال گذشته مکررا و به صورت متوالی شایع شدن شپش را در این مناطق می بینیم.
برخی عقیده دارند سفرهای مکرر و نگه داشتن حیوانات در منزل که بیشتر در مناطق شمالی پایتخت به دلیل رفاه بیشتر دیده می شود از عواملی است که موجب می شود شپش در مناطق بالاشهر بیشتر شایع شود. دکتر دائر در این باره معتقد است: شاید نشود دلیل شیوع را مستقیما این موارد دانست ولی یکی از علت ها می تواند باشد. برای مثال در سفرهای متعدد، استفاده از رختخواب مشترک در هتل ها و مسافرخانه های بین راهی و یا قطار و سایر وسایل نقلیه عمومی، می تواند علت باشد ولی همه دلیلش این نیست. معمولا شپش در تماس نزدیک افراد مثل تماس همکلاسی ها، زندانیان و اسارت گاه ها که برای مدت طولانی در کنار هم هستند شایع می شود و در اکثر مواقع این انگل در هنگام خواب که فرد هشیاری ندارد از سر و بدن حرکت می کند و به فرد دیگری انتقال می یابد. نگهداشتن حیوانات خانگی هم می تواند یکی از عوامل باشد چرا که شپش یکی از بیماری های مشترک انسان و دام است. ولی همانطور که گفتم این ها علت قطعی نیستند و تنها عوامل موثر و راه های انتقالند.
مربی های بهداشت خودشان غیربهداشتی اند!مادرانی که فرزندانشان از مدرسه شپش گرفته اند، از وضعیت بهداشت در مدارس شاکی اند. یکی از این مادرها می گوید: زمان های قدیم هر کس کثیف تر بود شپش می گرفت. الان هم باورپذیر نیست که در تهران بین دانش آموزان این اتفاق بیفتد.
او از نظارتی که بر سلامت دانش آموزان نیست گلایه می کند و می گوید: در مدرسه قبلی دخترم چیزی به عنوان مسئول بهداشت وجود نداشت و در این مدرسه هم که هست، مراقبت خاصی ندیدیم. اگر نظارت وجود داشت، وقتی شپش در بین یک یا چند پایه شایع شد، جلوی سرایت آن گرفته می شود اما در مدرسه ها معمولا این اتفاق نمی افتد و وقتی که همه درگیر شدند، تازه مدرسه متوجه می شود!
یکی دیگر از مادرها هم که مدرسه دخترش مربی بهداشت دارد می گوید که شخصا دیده مربی بهداشت موی همه بچه ها را با یک وسیله مشترک و بدون عوض کردن دستکش معاینه می کند که این کار اصلا بهداشتی نیست و خودش مشکلساز است.
والدین معتقدند که آموزش و پرورش اهتمامی در زمینه نظارت بر بهداشت مدارس ندارد و همین کمبود مربی بهداشت در مدرسه ها هم شاهد این قضیه است.
خانواده ها نگران نباشند؛ درمان دارددیگر مثل گذشته ها که تنها راه از بین بردن شپش سر تراشیدن سر و جوشاندن لباس و رختخواب بود نیست. برای درمان و از بین بردن این انگل درمان دارویی وجود دارد که به گفته دکتر داریوش دائر، این درمان ها در 90 درصد مواقع موثرند.
دکتر بائر در این مورد می گوید: در حال حاضر استفاده از شامپوهای مخصوص از بین بردن شپش در درمان این بیماری موثر است. علاوه بر درمان دارویی، ضدعفونی وسایل و در آفتاب قرار دادن آن ها و البته قرار دادن لباس ها در کیسه پلاستیکی به مدت 10 روز می تواند در از بین بردن شپش کمک کند.
این پزشک متخصص ادامه می دهد: در حال حاضر ابتلا به انگل شپش نقطه ضعف و یا اهمال خانواده ها نیست؛ پس خانواده ها اگر علائمی مانند خارش، قرمزی پوست سر و سایر علائم را مشاهده کردند بدون خجالت به مدرسه اطلاع دهند و به پزشک برای شروع درمان مراجعه کنند.
شپش در سنین مدرسه یعنی 7 تا 18 سال شایع است. راه های سرایت هم مشخصند. استفاده از لوازم شخصی آلوده مثل کلاه و روسری و ملحفه و ... و البته تماس فرد مبتلا با دیگری. پس پیشگیری از ابتلا به این انگل نمی تواند کار سختی باشد و از طریق آگاهی دادن و رعایت برخی نکات ساده امکان پذیر است. از همین رو، علاوه بر خانواده ها، نقش مسئولان بهداشتی مدارس و البته نظارت آموزش و پرورش هم در جلوگیری از شیوع، پررنگ به نظر می رسد.
