آیا دیپلماسی عمومی دولت در بحران عربستان کارآمد بوده است؟

فرارو- یک دیپلمات باسابقه ایران با اشاره به مقاله دکتر ظریف در نیویورک تایمز گفت: «متاسفانه از این مقاله سیاست ادامه برخورد با سعودی در ذهن متبادر می شود در حالی که هدف دولت ایران مهار این بحران و آرام کردن منطقه است.»

وزیر امور خارجه ایران د‌ر نیویورک تایمز مقاله‌اي منتشر كرد ‌كه پاسخي به چند‌ين روز اتهام افكني سعود‌ي‌ها بود‌. وی نوشت: عربستان سعود‌ی نگران است که با کنار رفتن پرد‌ه بهانه جویی های هسته‌ای، تهد‌ید‌ جهانی واقعی، یعنی نقش فعال این کشور د‌ر پشتیبانی از افراط‌گرایی خشن نمایان شود‌. وی همچنین عنوان کرده: د‌ولت سعود‌ی و عمال آن، د‌ر سه سال گذشته تاسیسات د‌یپلماتیک ایران د‌ر یمن، لبنان و پاکستان را به‌طور مستقیم مورد‌ هد‌ف قرار د‌اد‌ه اند‌ که منجر به کشته شد‌ن د‌یپلمات های ایرانی و افراد‌ محلی شد‌ه است.

آیا دیپلماسی عمومی ظریف در قبال بحران عربستان مناسب و کارآمد است؟

اقدامات وزارت خارجه مفید اما ناکافی 
حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با فرارو گفت: «دیپلماسی شامل دیپلماسی رسمی و عمومی است و در این گونه موارد دیپلماسی عمومی صرفا یک بال از مجموعه اقداماتی است که باید در دستور کار قرار گیرد و بال دیگر دیپلماسی رسمی و اداری است که باید در  سطح بین المللی اعمال شود.»

وی با بیان اینکه در بحران پیش آمده با عربستان انجام هر دو نوع دیپلماسی لازم است اظهار کرد: «آقای ظریف تاکنون در دیپلماسی عمومی بسیار خوب اقدام کرده و در روزنامه نیویورک تایمز هم یادداشتی منتشر کردند و نامه ای هم به سازمان ملل نوشتند اما باید دیپلمات های قوی خود را به کشورهای همسایه و کشورهای اسلامی و همچنین کشورهای موثر در جهان اعزام کنیم و با اقداماتی که عربستان در پیش گرفته مقابله کنیم.»

وی ادامه داد: «مدیریت دیپلماسی عمومی باید به گونه ای باشد که چهره واقعی عربستان افشا شود اما در مقابل در دیپلماسی رسمی با کشورهای دوست با ایران مانند عمان، الجزایر و ... نزدیکی ایجاد کنیم تا اقدامات عربستان علیه کشورمان را خنثی کنیم.»

وی افزود: «همچنین لازم است با کشورهایی که موثر هستند تماس برقرار کنیم تا موضع ایران در  قبال حمله به سفارت و کنسولگری عربستان تبیین شود.»

بهشتی پور گفت: «لذا ایران باید به اعزام دیپلمات های خود به کشورهای مختلف اقدام کند و نباید همه‌ی بار این بحران بر روی دوش آقای ظریف باشد.»

وی ادامه داد: «ما باید خط سیاست خارجی خود مبنی بر بهبود همکاری با همسایگان را ادامه دهیم. اگرچه اختلافات ایران با عربستان واقعی و ناشی از رقابت های منطقه ای است و آنها اکنون احساس می کنند در مجموعه اقداماتی که در قبال برجام و نیز دیگر اقدامات در سطح منطقه داشتند شکست خوردند؛ اما باید قبول کنیم دامن زدن به اختلافات ریاض و تهران به نفع هیچکدام نیست و باید این بحران را مدیریت کرد و سپس به کاهش تنش ها اقدام و آنگاه عادی سازی مناسبات را دستور کار قرار داد.»

بهشتی پور در پاسخ به این سوال که ارزیابی شما از مجموع اقدامات وزارت خارجه درباره بحران پیش آمده با عربستان چیست؟، گفت: «در مجموع اقدامات وزارت خارجه مفید است اما کافی نیست و باید به ویژه در دیپلماسی رسمی چه به صورت پنهانی و چه آشکار اقداماتی در جهت اعزام هیات هایی به کشورهای گفته شده انجام داد.»

مقاله ظریف ناشی از فشارهای سنگین داخلی بود
اما جاوید قربان اوغلی مدیرکل پیشین آفریقای وزارت خارجه در گفتگو با فرارو گفت: «از خرداد 1392 جهت گیری سیاست خارجی دولت در راستای خارج کردن کشور از انزوا، بازگشت به صحنه بین الملل و بیان آقای روحانی و ظریف "تعامل با جهان بود". دستاوردهایی مانند استقبال جهان از این رویکرد، بهبود و بازسازی روابط با کشورهای تاثیرگذار جهان و نهایتا موفقیت بزرگ برجام حاصل این رویکرد بود.»

وی ادامه داد: «طی دو سال و اندی از زمان تشکیل دولت یادهم مخالفین دولت از هیچ تلاشی برای سنگ اندازی و ناکام گذاشتن دولت در سیاست خارجی فروگذار نکردند. تلاش دلواپسان برای جلوگیری از توافق با 1+5 حتی در مجلس را فراموش نکرده ایم. اکنون نیز که از پل برجام عبور کرده ایم هنوز بیکار ننشسته و از راههای دیگر تلاش می کنند سیاست خارجی دولت یازدهم را با ناکامی روبرو نمایند.»

وی افزود: «در شرایط کنونی هر گونه اقدامی در داخل و در منطقه و عرصه بین المللی از جانب هرکس اعم از عناصر دولت و یا فعالان سیاسی حامی دولت انجام بگیرد که اوضاع را دچار پیچیدگی بیشتر کند بازی کردن در زمین دلواپسان داخلی و کشورهای مخالف برجام در منطقه و جهان است.»

قربان اوغلی اظهار کرد: «از این منظر من ادبیات مقاله اخیر دکتر ظریف در نیویورک تایمز را بیش از آنکه در جهت مدیریت تحولات اخیر منطقه باشد، ناشی از حجم سنگین فشارهای داخلی به ایشان به عنوان سکاندار دستگاه دیپلماسی کشور می دانم چراکه این مطلب اولا رضایت دلواپسان داخلی را به دنبال دارد و دیگر اینکه باعث تحریک بیشتر عربستان در جبهه بندی و یارگیری علیه ما خواهد شد.»

وی ادامه داد: «موضوعاتی که ایشان در این مقاله در رابطه با اقدامات عربستان علیه اماکن دیپلماتیک ما در یمن، بیروت و .... بیان کرده با اتفاقی که در تهران افتاد از یک جنس نیست. نکته مثبت در مقاله اشاره به اقدامات تنبیهی و انظباطی در  مورد عاملان  این اقدام است که امری ضروری بود و فکر می کنم مخاطبان مقاله از آن استقبال خواهند کرد. البته برکناری برخی از مسولان بخشی از این کار است و اصل آن در محاکمه و مجازات عاملان است.»

وی افزود: «اشاره آقای ظریف به برخی موضوعات که مسببین آن در هاله ای از ابهام قرار دارد و جامعه بین المللی آنها را تایید نکرده و بیانیه ای نداده و همسنگ قرار دادن آنها با تعرض به سفارت سعودی را نمی توان در یک قالب ارزیابی کرد.»

وی با بیان اینکه هدف دیپلماسی عمومی اقناع مخاطبان برای اقداماتی است که انجام دادیم یا می خواهیم انجام دهیم گفت: «متاسفانه از این مقاله سیاست ادامه برخورد با سعودی در ذهن متبادر می شود در حالی که هدف دولت ایران مهار این بحران و آرام کردن منطقه است.»

وی افزود: «لحن تند این مقاله با رویکرد دکتر ظریف و دولت یازدهم که حل مشکلات با همسایگان و آرام سازی منطقه را در دستور کار دارند، هموانی ندارد.»

مدیرکل پیشین افریقای وزارت خارجه اظهار کرد: «حتی در صورت صحت موارد مندرج در مقاله، دستگاه سیاست خارجی قبل از مراجعه به دیپلماسی عمومی باید از دیپلماسی رسمی بهره می جست در حالیکه طی همین مدت و در حالی که عربستان تمام توان دیپلماسی خود را در این راستا قرار داده و فعالیت های مخربی علیه ما انجام داد، دستگاه دیپلماسی ما هیچگونه تحرکی نداشته است.»

وی ادامه داد: «در ایران جز سفر قائم مقام وزیر خارجه هیچ حرکتی دیده نشده است. با توجه به مقبولیت دکتر  ظریف در عرصه بین المللی ایشان می توانست با استفاده از ظرفیت خود و همکارانش و حتی دیگر مقامات دولت، فعالیت های وسیع دیپلماتیک برای بیان آنچه که در این مقاله گفته شده در قالب دیپلماسی رسمی به کشورهای جهان اعلام نماید. دیپلماسی تلفنی اقدام خوبی است ولی قطعا  گفتگوی رو در رو تاثیرگذارتر است.»

وی افزود: «متاسفانه آنچه که باید در چارچوب دیپلماسی رسمی صورت می گرفت را کنار گذاشتیم و هیچگونه رایزنی دیپلماتیک با کشورهایی که این اخبار را می شنوند نداشتیم.»

قربان اوغلی اظهار کرد: «تاثیرگذاری برخی مطالب در چارچوب رسمی بیشتر است تا اینکه به صورت علنی در یک روزنامه پرتیراژ مطرح شود که می تواند مورد سوءاستفاده کسانی واقع شود که می خواهند تنش میان ایران و عربستان بیشتر شود.»

وی ادامه داد: «آقای ظریف در این مقاله اشاره می کند که وی و رئیس جمهور روحانی در طول این دو سال اقداماتی در جهت حل بحران های منطقه انجام داده اند اما واقعیت این است که چنین تلاشی نمود خارجی و در افکار عمومی نداشته است.»

وی ادامه داد: «مشکل اصلی در منطقه است و تلاش ها باید از روزهای اول کار دولت برای مهار اختلاف میان ایران و عربستان و جلوگیری از تعمیق آن صورت می گرفت. در حال حاضر شاهد عمیق ترین اختلافات مذهبی (شیعی و سنی) از یک طرف و عرب و عجم از سوی دیگر هستیم که حتی در دوره جنگ تحمیلی و تلاش صدام برای  عربی -  فارسی کردن جنگ هم تا این اندازه نبود.»

وی افزود: «در داخل وزارت خارجه مدیران و مشاورانی که گرایش دولت و توانمندی آقای ظریف را داشته باشند وجود ندارد و باید گفت ضعف ستادی وزارت خارجه در حوزه منطقه ای در رسیدن ما به این وضع در منطقه سهم داشته است.»

قربان اوغلی تصریح کرد: «در شرایط کنونی باید همه تلاشهای دیپلماتیک برای مهار بحران در منطقه متمرکز گردد. این امر حتی برای پیشبرد برجام نیز در اولویت است و کسانی که هنوز از بیان مخالفت خود با برجام ابا ندارند، تلاش می کنند با دامن زدن به بحران های ایران با کشورهای همسایه، دولت را تحت فشار قرار دهند.»