فرارو- معاون وزیر بهداشت گفته 51 درصد دانش‌آموزان تهرانی قلیان و 31 درصد آنها سیگار می‌کشند. این آمار چندان با مشاهدات و تجربه‌های دیداریِ تک‌تکِ ما فرق ندارد. چراکه کوچه‌پس‌کوچه‌های مدارس پس از تعطیلی، سفره‌خانه‌ها، مهمانی‌های دخترانه و پسرانه و جمع‌شدن‌های نوجوانان، در خیلی از موارد ردی ازقلیان و سیگار به‌جا می‌گذارد.
به گزارش فرارو، گذشته از این آمارِ جدید که حالا دست‌به‌دست می‌چرخد، گزارش‌های دیگری وجود داشت که به بالارفتن آمار استعمال سیگار و قلبان توسط نوجوانان اشاره داشت.
تا کنون در آمار متفاوتی گفته شده که سن مصرف دخانیات در ایران به زیر 10 سال و یا به زیر 12 سال رسیده‌است.
چندماه پیش هم آمار یک پژوهش درباره مصرفِ بالای سیگار و قلیان در بین دانش‌آموزان سروصدا به‌پا کرد.
پژوهشِ فصل‌نامه رفاه اجتماعی چندی‌پیش رفتارهای پرخطر دانش‌آموزان چند دبیرستان دخترانه و پسرانه در تهران را اندازه‌گیری کرده‌بود.
نتایج این پژوهش از 35.2 درصد استعمالِ سیگار و 51.5 درصد استعمال قلیان توسط این نوجوانان خبر داده‌است.
با این‌حال مصرف دخانیات توسط دانش‌آموزان موضوعی نبوده که مسئولان آموزش و پرورش آن را بپذیرند.
مهدی ملک‌محمد روانشناس در تحلیل این آمار
به فرارو گفت: در مورد مصرف سیگار و قلیان در میان دانش‌آموزان سال‌هاست که در ایران هشدار داده می‌شود. یکی از اولین هشدارها که در گذشته به طورِ گسترده وجود داشت، فیلمِ دبیرستان بود که بحث ورودِ اعتیاد به دبیرستان‌های ما را نشان می‍‌داد.
این مشاور با اشاره به تکذیبِ سابقه‌دار مسئولان درباره مصرف دخانیات توسط دانش‌آموزان اظهار کرد: در گذشته بحث مهمی که وجود داشت ورود اعتیاد به مدارس بود. اما در سال‌های اخیر بحثِ قلیان و سیگار بسیار مطرح شده‌است و متاسفانه اولین اتفاق هم تکذیب مسئولانِ امر بود.
وی با جهانی‌خواندن این آسیب ادامه داد: مصرف دخانیات در میان دانش‌آموران اما صرفا موضوعِ کشور ما نیست و با کل دنیا در ارتباط است. در سال‌های اخیر و در آمریکا مطالعاتی مشخص کرده که 20 تا 30 درصد از دانش‌آموزان دبیرستانی هر روز سیگار می‌کشند.
این روانشناس با ذکر مثالی در ادامه گفت: در حال حاضر نیز حدود 8 میلیون نوجوان سیگاری در آمریکا وجود دارند و یک میلیون کودکِ زیر 12 سال در این کشور هر روز سیگار می‌کشند.
وی به راه‌های کنترل مصرف دخانیات اشاره کرده و تاکید کرد: این کشور اما اخیرا توانسته این وضعیت را کنترل کند؛ چرا که موضوع را فهمیده و متوجهِ بحث الگویابی جوانان شده‌اند؛ یعنی الگوهای نوجوان‌ها از طریق یادگیریِ مشاهده‌ای.
ملک‌محمد ادامه داد: این‌که چرا در ایران با وجود هشدارهایی که از مدت‌ها قبل داده شده، هنوز مصرف سیگار و قلیان توسط دانش‌آموزان کنترل نشده به این برمی‌گردد که ما نمی‌خواهیم مسئله را ببینیم.
این مشاور با اشاره به تجربیاتش توضیح داد: تجربه تدریسِ من برای 200 دانش‌آموز در کلاس آشنایی با دخانیات در یکی از مدارس مشهور تهران مبهوت‌کننده بود؛ چرا که هر کدام از آنها در مدرسه دستِ‌کم یک یا دوبار سیگار مصرف کرده بودند.
وی در ادامه تصریح کرد: وقتی ما در یک مدرسه شناخته‌شده به این راحتی استعمال دخانیات را میبینیم، قطعا در مدارس دیگر این وضعیت نگران‌کننده‌تر است.
ملک‌محمد درباره دلایلِ شکستن تابوی مصرف دخانیات توسط نوجوانان توضیح داد: حال برای آماری که امروز از میزان مصرف دخانیات در دست داریم باید تابوشکنی شده باشد. در گذشته اگر مادری می‌فهمید که فرزندش سیگار می‌کشید واکنشِ به‌شدت تندی داشت، اما حالا والدین نگران‌اند که این سیگار کشیدن پله اعتیاد فرزندشان نباشد.
عضو انجمن روانشناسی ایران همچنین گفت: ما در ایران طبق مطالعات دیده‌ایم که سیگار دروازه اعتیاد است و بسیاری از افراد نوجوانی که دست به مصرف سیگار می‌زنند در بزرگ‌سالی احتمال دارد که مواد سبک یا سنگین را تجربه کنند.
وی تصریح کرد: همین‌حالا یکی از مشکلات این است که بسیاری نوجوان‌ها سیگارشان همراه با ماری‌جووانا یا علف است. مصرف این مواد به دوره نوجوانی کشیده شده و در حالی که ما حواسمان به آن نیست رشدی غیرقابل کنترل می‌کند.
ملک‌محمد با اشاره به ویژگی نوجوانان در نگاه به آینده تشریح کرد: نکته دیگر باورناپذیری نوجوانان درباره خطرات پزشکی دخانیات است. چرا که دوران نوجوانی مبتنی بر آینده‌نگری نیست و در کل دنیا رفتارهای پرخطر با دوران نوجوانی همراه است.
این روانشناس نسبت به آینده دانش‌آموزان امروزی در آینده در زمینه آسیب‌های امروزی ابراز ناامیده کرده و در این‌باره توضیح داد: به طور قطع آینده نسل دانش‌آموزانِ امروز از بزرگسالان فعلی بدتر خواهد بود. این در حالی است که در ذهن برخی مسئولان این نکته حاکم است که آسیب‌ها خودبه‌خود حل خواهند شد.
وی همچنین گفت: ما باید بدانیم و درک کنیم که چرا نوجوان به طرف دخانیات می‌رود؛ اگر این را بدانیم 50 درصد مسئله حل می‌شود. ما یا این را نمی‌فهمیم و یا می‌فهمیم و به رویِ خودمان نمی‌آوریم.
ملک‌محمد در ادامه به علت‌های گرایش به دخانیات پرداخته و شرح داد: علت اصلی گرایش نوجوانان به سیگار، دخانیات و مواد مخدر زمینه‌های نادرست الگویابی که برایشان طراحی شده‌است. این نوجوانان در واقع یادگیری‌ها غلط و نادرستی دارند.
وی همچنین اظهار کرد: ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم در خانواده‌ای که پدر و مادر سیگاری هستند، فرزند آنها سیگار نکشد. آحادِ جامعه به صورت دومینو وار روی هم اثر می‌گذارند.
این مشاور و مدرس با تاکید بر لزومِ مقبولیت مرجع یادگیری برای نوجوانان تصریح کرد: در این میان نقشِ آموزش و پرورش اهمیت دارد؛ چرا که هر فردی به خصوص نوجوان برایش مهم است که مرجعِ یادگیری‌اش مقبول باشد. نا وقتی این منبع مقبول نباشد، یادگیری نادرست خواهد بود.
وی با انتقاد از آموزش و پرورش تاکید کرد: مشکلِ آموزش و پرورش این است که این نهاد ابتکار و مقبولیت خودش را از دست داده‌است.
مهدی ملک‌محمد در انتها گفت: در این شرایط حتی اگر هزاران‌سالا درباره تاثیرات منفی دخانیات سخن گفته شود بی‌فایده خواهد بود. روزی نیست که در صداوسیما به این موضوع اشاره نشود و یا درباره آن صحبت نشود؛ اما کسی این گفته‌ها را نمی‌شنود، چراکه مقبولیت ندارند.
بنابراین ما در موردِ بحثِ مصرف دخانیات در میان دانش‌آموزان باید دیدگاهمان را فراتر ببریم و این موضوع را یکی از افزایش‌دهنده‌های سایر آسیب‌های اجتماعی نیز بدانیم.
مصرف دخانیات قطعا هم‌پایِ دیگر آسیب‌های اجتماعی است که افزایش می‌یابد.
ما چیزی در حدود 10 میلیون نوجوان در کشور داریم؛ یعنی تقریبا یک-هشتم جمعیت ما در سنین نوجوانی قرار دارند. برنامه‌ریزان برای این نسل چه‌کار کرده‌اند؟
هرچند که برنامه‌ریزان برای هیچ‌کدام از گروه‌های سنی اتاق فکری تشکیل نداده‌اند، اما از آن‌جایی که نسلِ نوجوان بیشتر از سنین دیگر در معرض آسیب قرار دارد، آسیب‌پذیری و آسیب‌های آن بیشتر به چشم می‌آید.
متاسفانه این روند اگر با برنامه‌ریزی مهار نشود، قطعا ما در دهه‌های آینده بزرگسالان نا‌به‌سامانی خواهیم داشت؛ چرا که تمام آسیب‌های اجتماعیبه هم متصل‌اند؛ اعتیاد به فحشا، هر دو به فقر، فقر به طلاق و غیره... ربط دارد.
بنابراین با این روال نوجوانان ما که باید در آینده نیروی فعال کشور باشند، تبدیل به نیروی بیماری کشور خواهند شد.
