نزدیک به دو هفته تا انتخابات مجلس و خبرگان رهبری باقی است. اصلاح‌طلبان با وجود از دست‌دادن بسیاری از نامزدهای خود در مرحله بررسی صلاحیت‌ها، همچنان با انسجام به پیش می‌روند. آنها از مردم دعوت می‌کنند با همین شرایط فعلی هم با اولویت جلوگیری از ورود تندروها به مجلس و یکدست‌ماندن ترکیب آن، به ایفای نقش در انتخابات بپردازند.
غلامرضا حیدری، نماینده مجالس دوم و سوم و محمدرضا تابش، نماینده فعلي و چند دور قبل مردم اردکان در مجلس است. حیدری و تابش در این گفت‌وگو تأکید دارند مردم شاهد محدودیت‌ها و مشکلات اصلاح‌طلبان و عزم آنان برای ایجاد تغییر در ترکیب مجلس به سود منافع مردم هستند.
انتخابات این دوره مجلس، شرایط کاملا متفاوتی نسبت به ادوار گذشته دارد. از نظر شیوه حضور اصلاح‌طلبان، تلاش شد تا با تشکیل شورای‌عالی، نوعی انضباط حاکم شود و چهره‌های باسابقه و باتجربه مدیریتی مناسب که گمان می‌کردند ممکن است حضور آنها حساسیت ایجاد کند، ثبت‌نام نکردند. چرا این اقدام آن‌طور که باید توسط طرف مقابل دیده نشد؟حیدری: واقعیت امر این است که از چندین دوره قبل که شورای نگهبان درباره ردصلاحیت‌ها براساس تفسیری که از نظارت استصوابی دارد عمل کرده است، برخی موارد خود را نشان داد. نخست آنکه مردم برای انتخاب نماینده از میان طیف‌های مختلف سیاسی معتقد و ملتزم به نظام، دچار محدودیت شدند. به‌تبع آن، مجلس از داشتن یک‌سری نیروهای باتجربه، کاردان و توانا محروم شد. از سوی دیگر، حداقلی‌ترین فایده حضور گرایش‌های مختلف فکری و سیاسی در انتخابات، تشکیل مجلسی با همه دیدگاه‌هاست که امری بسیار ضروری برای نهاد پارلمان به شمار می‌رود و نقطه قوت مجلس است. ضرر این اتفاق فقط متوجه مجلس نیست. نظام انتخاباتی که یکی از دستاوردهای تمدن بشری است، با احزاب عجین است و برای انتخابات، غربالگری در فرایند داخلی آنها صورت می‌گیرد و سنگینی آن بر دوش شورای نگهبان نمی‌افتد. امیدوارم مسئولان برای عمل به این اصل قانون اساسی اقدام مؤثر کنند. بههرحال اصلاح‌طلبان به‌عنوان یک مجموعه سیاسی گسترده و دارای پایگاه اجتماعی، از آنجا که به این نظام اعتقاد دارند و به قانون اساسی پایبند هستند، بنای کناره‌گیری از فعالیت سیاسی را ندارند. تجربه خوبی هم از قهر سیاسی و انتخاباتی برای فعالان سیاسی و مردم وجود ندارد. استراتژی اصلاح‌طلبان این بود که صندوق رأی باید همچنان معبر تغییرات در کشور براساس مر قانون باشد. همان‌طور که اشاره کردید، در این دوره شورای‌عالی سیاست‌گذاری تشکیل شد و اجماعی کامل میان احزاب و تشکل‌های سیاسی اصلاح‌طلب شکل گرفت و براساس شرایط و مقتضیات، تصمیماتی در مرحله ثبت‌نام داوطلبان گرفته شد. وقتی دیدیم همچنان حساسیت‌هایی روی برخی چهره‌ها وجود دارد، قرار شد روشی در پیش گیریم که حساسیت‌هایی که از گذشته باقی مانده برانگیخته نشود و چهره‌های دیگری از اصلاح‌طلبان خوشنام و توانا ثبت‌نام کنند. این روش معقولی بود اما بازهم در فرایند تأیید صلاحیت‌ها اتفاقاتی افتاد که شما و مردم در جریان آن هستید. اما اینکه آیا جامعه هم متوجه این همه سعه‌صدر اصلاح‌طلبان نشده است؟ در حدی که من با اقشار مختلف در ارتباط هستم، پاسخ به این سؤال منفی است. مردم به اشکال مختلف اعلام کرده‌اند با رأی خود نشان می‌دهند فهم درک تحولات را دارند و با توجه به نظرسنجی‌های مختلفی که رسمی و غیررسمی صورت گرفته، اکثریت مردم در انتخابات حاضر می‌شوند و معمولا وقتی مشارکت انتخاباتی از یک حدی بیشتر باشد، حدس نتیجه انتخابات هم خیلی دشوار نیست.
تابش: اتفاقی که در فرایند تأیید صلاحیت‌ها رخ داد، می‌توانست به‌گونه‌ای دیگر باشد. اصلاح‌طلبان بارها به طور رسمی اعلام کرده‌اند استراتژی و راهبرد آنان، مشارکت فعال در انتخابات است. ما از اتفاقاتی که در این سه ماه رخ داد، گله‌مند هستیم. ردصلاحیت تعداد زیادی از اصلاح‌طلبان حتما آسیب‌هایی جدی در پی خواهد داشت و کاستی‌هایی در مجلس آینده پدید خواهد آورد. از طرف دیگر، در فضای جامعه هم اثرات مطلوبی ندارد. بااین‌حال همچنان راهبرد اصلی ما مشارکت گسترده در انتخابات است. حتی همین روزها هم همچنان امیدواریم شورای نگهبان با تأیید تعداد بیشتری از نامزدها، کمک کند بتوانیم با این رویکرد جلو برویم و مردم آمادگی بیشتری برای حضور در انتخابات پیدا کنند. ما اعتقاد داریم حضور پرنشاط مردم و فعالان سیاسی در انتخابات، موجب ثبات و امنیت کشور می‌شود و منافع ملی ما و روند توسعه را تضمین می‌کند. طرف مقابل توجهی به حسن‌نیت اصلاح‌طلبان در زمینه‌های مختلف ندارد. حتی اینکه خود چهره‌های اصلاح‌طلب ترجیح دادند در انتخابات ثبت‌نام نکنند، درست نقطه مقابل اصولگرایان است که امروز با مشکل تعدد نامزد مواجه هستند و نمی‌دانند چگونه آنها را به انصراف تشویق کنند، چراکه تقریبا کسی از اصولگرایان باقی نمانده که نامزد نشده باشد! تشکیل شورای‌عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان، یک اتفاق قابل‌توجه سیاسی است و خرد جمعی شکل‌گرفته از دل آن، در این دوره تا همین‌جا هم پیروزی‌های قابل‌توجهی برای ما به ارمغان آورده است که می‌دانیم با حضور مردم، این پیروزی‌ها در هفتم اسفند کامل خواهد شد. شورای سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان در ایجاد اجماع بین اصلاح‌طلبان برای رسیدن به یک فهرست در سراسر کشور، عملکرد قابل‌قبولی داشته و شاید هیچ وقت این توفیق در چنین سطحی برای اصلاح‌طلبان حاصل نشده باشد. البته تدوین دستورالعمل‌ها و بحث‌های کارشناسی دراین‌باره بسیار کارساز و مؤثر بوده است. درحال‌حاضر، دولت گام‌هایی بعد از برجام برداشته و تحولی در عرصه سیاسی و بین‌المللی اتفاق افتاده و رویکردها نسبت به ایران تغییر پیدا کرده است.
اصلاح‌طلبانی که در ادوار گذشته تأیید صلاحیت می‌شدند، این دوره با مشکلاتی در بررسی صلاحیت‌ها مواجه شدند. به نظر شما این مسئله چقدر می‌تواند روی بدنه آرای اصلاح‌طلبان تأثیر بگذارد؟حیدری: به‌نظر من این اتفاق تأثیر مثبت هم خواهد داشت. تحلیل من این است که در آرای مردم به نفع اصلاح‌طلبان تأثیر مثبت می‌گذارد. یک فرد، گروه و جماعت که در موضع مظلومیت قرار داده می‌شود حتما مدنظر مردم خواهد بود.
تابش: این اتفاق، تعجب دوستان را به همراه داشت. حتی در دوره‌های گذشته که رد صلاحیت‌ها وجود داشت، برخی دوستان ما تأیید می‌شدند که در این دوره حتی این اتفاق هم نیفتاد. البته من این مسئله را به فال نیک می‌گیرم. به قول برخی نظریه‌پردازان، این اتفاق می‌تواند باعث پوست‌اندازی در جریان اصلاحات شده و فهرست انتخاباتی ما صرفا با افراد معروف و مشهور بسته نشود.
اما در دوره‌های هفتم و هشتم و حتی شورای سوم، به دلیل برخی ردصلاحیت‌ها، حامیان اصلاحات حضور پررنگ نداشتند.حیدری: فضا متفاوت شده. انتخابات سال ٩٢ نشان داد مردم اگر پای صندوق‌ها بیایند، می‌توانند روندها را تغییر دهند. حتی اگر نامزد اصلی اصلاح‌طلبان در صحنه نباشد باز هم می‌توانند اثرگذار باشند. آقای دکتر روحانی، نامزد اولیه موردحمایت اصلاح‌طلبان نبود اما وقتی عملیاتی نگاه کنیم و افق‌های دورتری را ببینیم، حضور مردم می‌تواند برنامه‌ریزی‌ها را به هم بزند. در انتخابات مجلس هم می‌توان به همین شکل پیش رفت.
تابش: اینکه علاوه بر اصلاح‌طلبان از افرادی که گرایش اعتدالی دارند و می‌توانند در مجلس منشأ خیر و اثر باشند حمایت کنیم، به شکل‌گیری مجلسی کارآمد، منطقی و اعتدالی کمک می‌کند. مردم محدودیت‌ها را می‌بینند. ضرر نیامدن هم مشخص است. ما همین حالا هم می‌توانیم مجلسی شکل دهیم که به دولت و سایر دستگاه‌ها کمک کند تا مشکلات بسیاری که وجود دارد را به‌درستی شناسایی کند و برای رفع آنها برنامه بدهد. مردم سال ٩٢ هم نشان دادند خواسته‌ها و مطالبات قانونی دارند که بخشی از آن از عهده دولت به‌تنهایی خارج است. حالا مردم می‌توانند با حضور در انتخابات به این روند کمک کنند. اصلاح‌طلبان هم همه تلاش خود را کرده‌اند از میان افراد باقی‌مانده، بهترین‌ها را به مردم معرفی کنند. به نظرم در اینجا نقش سرمایه اجتماعی اصلاح‌طلبان و اعتماد عمومی بسیار تعیین‌کننده است.
اینکه جامعه مدلی شبیه مدل سال ٩٢ را دنبال کند، چقدر در مجلس با توجه به تنوع آن انجام‌شدنی است؟ بههرحال انتخابات ٩٢، سراسری بود و چند کاندیدا وجود داشتند که در همه کشور، درباره آن بحث بود اما مجلس، شرایط متفاوتی دارد.حیدری: بله، من خودم تجربه کار انتخاباتی در تفرش و آشتیان در دوره‌های مختلف را دارم و در دوره‌های دوم و سوم، نماینده مردم عزیز این منطقه در مجلس بودم. مسائل انتخاباتی در شهرهای کوچک، تفاوت‌هایی با شهرهای بزرگ دارد. فضا بیش از آنکه بخواهد سیاسی باشد قومی و منطقه‌ای است ولی من این امید را دارم با همه این مسائل که پیش آمده، انتخابات سالم برگزار شود و افرادی رأی بیاورند که بنای آنها نظارت و کمک به دولت و نه چوب لای چرخ دولت گذاشتن باشد. حتی اصولگرایان می‌دانند تندروهای جناح راست اثر نامطلوبی روی افکار عمومی داشته‌اند و عملکرد آنان به‌ویژه در تهران نشان می‌دهد می‌خواهند تندروها تابلوی خود را مقابل چشم مردم نیاورند، چون روی همه فهرست آنها اثر منفی می‌گذارد. این مسئله در شهرستان‌ها هم به همین شکل است و به نظر من، در این دوره مردم با دقت و وسواس بیشتری، نامزد خود را انتخاب می‌کنند. این برای اصلاح‌طلبان که بر چهره‌های علمی و کارشناسی تأکید بیشتری دارند، یک فرصت است.
تابش: بههرحال شرایط به‌گونه‌ای پیش رفت که در برخی حوزه‌های انتخابیه کاندیدای اصلاح‌طلب نداریم اما می‌توانیم فهرستی برای حضور در انتخابات و دعوت از مردم برای مشارکت گسترده و رأی‌دادن به کاندیداهای معتدل‌تر تنظیم کنیم. در شهرستان‌ها، چهره‌های کارآمدی هستند که شاید گرایش سیاسی مشخص نداشته باشند اما افرادی خوش‌فکر و توانا هستند. فقط نگرانی‌هایی دارند. استدعای ما این است که نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط هم حاشیه امنیتی را برای کسانی که می‌خواهند در فهرست ما قرار بگیرند و موردحمایت ما باشند، فراهم کنند. در این صورت، می‌توان از مدل انتخابات ریاست‌جمهوری ٩٢ در مجلس در سراسر کشور استفاده کرد.
اصلاح‌طلبان می‌گویند خواستار توجه به کارکرد اصلاح‌طلبانه یک مجلس و نه «مجلس اصلاح‌طلبان» هستند. مردم هم در جریان رأی اعتماد به کابینه روحانی، استیضاح‌ها، سؤالات پی‌درپی از وزرا به‌ویژه از دکتر ظریف، در بخش نظرات سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی، وعده هفتم اسفند را به تندروها می‌دادند. اما آیا می‌توان این نوع رویکردها را به کل جامعه تعمیم داد؟حیدری: اگر بخواهیم ادعای خود را به نظرسنجی‌های انجام‌شده مستند کنیم، حاکی از این است که آرای طیف اصلاح‌طلب، حامیان اعتدال و... آرای اکثریت را شامل می‌شود، حتی با همین نامزدهای فعلی. این واکنش مردم در سایت‌ها یا شبکه‌های اجتماعی می‌تواند نمادی از این جریان در کل جامعه باشد. بههرحال ائتلاف اصلاح‌طلبان پشتیبانی بزرگان اصلاحات و چهره‌های ملی ما را دارد. آقای عارف به‌عنوان محور عمل می‌کند. او در انتخابات ٩٢ خیلی کار بزرگی کرد و از نظر شخصیتی، قابل‌احترام و مطمئن است و مردم هم اینها را متوجه می‌شوند. فقط نگرانی ما این است که برخی جريان‌ها به روش‌های نادرست متوسل شوند که قطعا خلاف خواسته مقام معظم رهبری است و ایشان با تأکید بر حق‌الناس، خواستار توجه همه به قانون شده‌اند.
تابش: بله، می‌توان این رویکرد را در اکثر نقاط کشور دید. ما گفته‌ایم هرکسی که تفکر اصلاح‌طلبی دارد و تمایل دارد در فهرست اصلاح‌طلبان باشد رزومه و سوابق خود را بفرستد. تا حالا هم از طرف شورای‌عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان و مجامع استانی اقدامات مؤثری برای شناسایی داوطلبان توانا و متخصص صورت گرفته است. هدف از این کار، تشکیل مجلس کارآمد است وگرنه اصلاح‌طلبان می‌توانستند بگویند هرجا که نامزدی برای آنها نمانده، فهرست نمی‌دهند. خوشبختانه در بین کاندیداهای تأییدصلاحیت‌شده افراد خوشنام، صاحب تخصص و باتجربه همچنان وجود دارند. بین کاندیداهایی که ثبت‌نام کردند، حامیان تفکر اصلاح‌طلبی وجود دارند و صلاحیت‌های بالای علمی و تخصصی دارند و می‌توانند در فهرست ما قرار گیرند. بههرحال شاید با تعداد افرادی که تأیید شدند، نتوانیم فهرست کامل ارائه دهیم ولی همه تلاش ما این است که نیروهایی که تفکر اصلاح‌طلبی، تخصص و کارآمدی بالا دارند، در فهرست اصلاح‌طلبان در سراسر کشور باشند. مردم این تلاش ما را می‌بینند و به آن توجه می‌کنند. این فقط در سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی نیست. مردم در حوزه‌های انتخابیه مختلف، به دنبال تغییر شرایط هستند.
توصیه شما برای دعوت هرچه‌بهتر مردم در دو هفته باقی‌مانده تا انتخابات چیست؟حیدری: به نظر من باید همه تلاش ما در حفظ آرامش فضای سیاسی باشد. در مباحث خود به جای پرداختن به جناح رقیب، توانایی خودمان و برنامه‌هایی را که تدوین‌شده به مردم ارائه دهیم. نباید فرصت ملتهب‌کردن فضا به تندروها داده شود. در همین داستان شهادت شیخ‌نمر، همه رسانه‌های دنیا این مسئله را تقبیح کردند و کشورهای دنیا هم ناگزیر به محکوم‌کردن اقدام عربستان بودند اما حمله به سفارت این کشور در تهران، ماجرا را برگرداند. فعالان سیاسی اصلاح‌طلب چهره‌های توانمندی از نظر کاری، تحصیلات و تخصص در رشته‌های موردنیاز مجلس هستند و تجربه سال‌ها کار اجرائی و سیاسی دارند. آنها در ادوار مختلف امتحان خود را پس داده‌اند و پاکدست هستند. این موضوع پاکدستی بسیار مهم است؛ اگر خدای نکرده در هزینه‌های زیادی که اصلاح‌طلبان دادند ذره‌ای مشکل مالی پیدا می‌شد، تندروها بارها آن را تیتر می‌کردند. در دولت گذشته کار به نحوی پیش رفته که دادگاه‌های رسمی کشور به این تخلفات مالی اشاره کرده‌اند. ما از این اتفاق خوشحال نیستیم اما متأسفانه اتفاق افتاده است. امیدواریم برای تصمیم‌گیرندگان اصلی جریان رقیب درس عبرت باشد و دقت کنند نامزدهایی که معرفی کرده‌اند پاسدار حقوق مردم باشند.
تابش: ما به دنبال مشارکت حداکثری مردم و تحقق رهنمود مقام معظم رهبری هستیم. حضور گسترده مردم می‌تواند ثبات و امنیت ملی ما را ارتقا دهد و منافع ملی ایران را تأمین کند. مردم باید احساس کنند خواسته‌ها و مطالبات آنها می‌تواند محقق شود چراکه این روح حاکم بر انقلاب اسلامی است. در این دو هفته باقی‌مانده تلاش می‌کنیم با درمیان‌گذاشتن دغدغه‌ها و برنامه‌های اصلاح‌طلبان با مردم به آنان اطمینان دهیم با وجود نامهربانی‌ها و محدودیت‌ها، اصلاح‌طلبان به دنبال نمایندگی‌کردن خواسته‌های ملت هستند. این مسئله در نشست‌ها، سخنرانی‌ها در دانشگاه‌های کشور، گفت‌وگوهای رسانه‌ای و... دنبال خواهد شد و همه اصلاح‌طلبان، چه آنها که نامزد هستند و چه آنان که فرصت حضور در انتخابات را به دست نیاوردند، در کنار هم هستند.
دولت و هیأت‌های اجرائی در مرحله بررسی صلاحیت‌ها براساس استعلام از مراجع چهارگانه، عمل کردند. حالا در مرحله تبلیغات و برگزاری انتخابات چه کارهایی باید انجام شود؟حیدری: درهر‌حال دولت چون مجری انتخابات است اگر براساس قانون بدون اغماض با هیچ جریان و نهادی عمل کند و پیش‌بینی و براساس آن پیشگیری کند، خیلی می‌تواند مؤثر باشد. اعلام نتایج در فاصله کوتاهی پس از انتخابات، اهمیت زیادی دارد. برخورد با تخلفات انتخاباتی در جریان تبلیغات هم مهم است. پاره‌کردن بنرها و بیلبوردهای اصلاح‌طلبان که مردم را تشویق به انتخابات می‌کنند، از همین حالا شروع شده است.
تابش: وزارت کشور و زنجیره استانداری‌ها، فرمانداری‌ها و بخشداری‌ها نقش مهمی در برگزاری قانونی انتخابات دارند. از دولت می‌خواهیم با حساسیت هرچه‌تمام‌تر، تخلفات انتخاباتی و برخی منابع مالی مشکوک را رصد و در مراحل برگزاری و شمارش آرا، با حساسیت و دقت بالا عمل کند.
با رانت تبلیغاتی چه باید کرد؟حیدری: کار چندانی نمی‌شود کرد. خدا کند این فضای مجازی بتواند عدالت را برقرار کند و رسانه‌های مستقل بتوانند نقش‌آفرین باشند.
تابش: رقیب می‌خواهد ترکیب مجلس تنها در انحصار تفکرات آنها باشد و ابزارهای تبلیغاتی زیادی هم دارد. ما روی اثرگذاری پیام اصلاحات حساب کرده‌ایم و به مردم می‌گوییم وقتی کسانی می‌توانند در عرصه مجلس خدمت کنند، حتی اگر منتقد باشند نباید باعث دلهره افراد شود. به مردم می‌گوییم با رأی خود نشان دهند مکنونات قلبی رقیب ما، مکنونات قلبی مردم نیست. مجلس جای جروبحث و حرف و مشاجره منطقی است. این را در برنامه‌هایی که داریم اعلام خواهیم کرد تا رسانه‌های رسمی در اختیار رقیب ما نتوانند هرآنچه می‌خواهند به اصلاح‌طلبان نسبت دهند.
بزرگان اصلاحات و نامزدهایی که صلاحیت آنها تأیید نشد چگونه می‌توانند در این صحنه، فعالیت و کمک کنند؟حیدری: هرکسی به هر نحوی که می‌تواند باید اعلام موضع کند. آیت‌الله سیدحسن خمینی مورد وثوق مردم هستند و نظر ایشان در حوزه خبرگان مؤثر است. رهبران جریان اصلاحات، دبیران کل احزاب و افرادی که نخواستند ثبت‌نام کنند، می‌توانند اطلاع‌رسانی را در مورد فهرست اصلاح‌طلبان انجام دهند. در انتخابات دوم خرداد ٧٦ بسیاری از مدیران گذشته کشور و نمایندگان ادوار مجلس بیانیه دادند و از نامزدی رئیس‌جمهور دوران اصلاحات حمایت کردند. وزرای سابق، مدیران و به‌ویژه توجه به پتانسیل نمایندگان ادوار، بسیار ضروری است. علاوه بر حوزه‌های انتخابیه، نمایندگان ادوار نماینده کل ملت بوده‌اند و می‌توانند مؤثر باشند.
تابش: عملکرد بزرگان اصلاحات و چهره‌های موردوثوق جامعه همواره باعث ثبات و نشاط سیاسی در کشور شده است. مخصوصا در شرایط فعلی که بعد از برجام، تحول در عرصه سیاسی و بین‌المللی اتفاق افتاده و رویکردها نسبت به ایران تغییر کرده است، تداوم حضور بزرگان اصلاحات با توجه به جایگاهی که در بین مردم دارند باعث می‌شود جامعه با اطمینان و آرامش بیشتری به عرصه انتخابات بیاید و مجلسی شکل بگیرد که کمک‌رسان دولت و ملت باشد.
درباره حضور داشتن یا حضور نداشتن برخی اصولگرایان و نیروهای جریان‌های معتدل حامی دولت در فهرست انتخاباتی اصلاح‌طلبان، مباحث زیادی مطرح شده است. دیدگاه شما دراین‌باره چیست؟حیدری: این امر بستگی به دیدگاه افراد دارد. حس خودم این است که هرچه بتوان به سمت فهرست واحد رفت، مناسب‌تر است. اگر به نتیجه فکر کنیم همه باید تلاش کنند یک فهرست ارائه شود تا هم‌گرایی بیشتری داشته باشد.
تابش: فهرست‌های ما به‌ناچار با درنظرداشتن نبود اکثر کاندیداهای شاخص تنظیم شده است. حتما رویکرد اصلاح‌طلبی نامزدها در نظر خواهد بود. جوانان و زنان جایگاه خوبی در فهرست‌ها خواهند داشت و امیدواریم مردم هم از این رویکرد استقبال کنند و به عرصه مشارکت بیایند و مجلسی کارآمد، معقول و منطقی تشکیل شود و بتواند دردها و مشکلات جامعه و مردم را حل‌وفصل کند؛ مجلسی که انحصارطلب‌ها و تندروها در آن جایگاهی نداشته باشند و نیروهای معتدل و عقلانی جامعه، اکثریت را داشته باشند.
