یکی از استادان بزرگ اخلاق ما، که رحمت و رضوان خدا بر او باد، هشدار می داد و می فرمود: آیا پیش خود فکر کرده اید که سالی که گذشت، از دست رفت یا به دست آمد؟!
و می فرمود: همین پنج دقیقه ای که گذشت، اگر کره زمین را طلا کنی و بدهی تا به تو باز گردانند، امکان ندارد که باز گردانند. تو با این پنج دقیقه چه کردی؟!
سوالی بسیار زیرکانه و سرنوشت ساز است.
دقیقه ها و ساعت ها و سال ها؛ ظرف فعل های ما و در واقع، سرمایه هایی است که برای مدت محدود و اندکی از سوی حضرت پروردگار در اختیار ما گذارده شده است. ما با این سرمایه ی بزرگ چه کرده ایم و چه می کنیم؟
قرار است در این دو سه روزه ی عمر این جهانی، با این سرمایه هنگفت و پر ارزش، توشه های گران قیمت مهیا کنیم و برای یک زندگی جاودانه، با خود به جهان دیگر ببریم و در آن جا، که هر کس فقط بر سر سفره خویش می نشیند، از آن بهره گیریم.
در این خصوص، خداوند مهربان و حسابگر، یک سوره نازل فرموده است؛ سوره عصر.
والعصر(1) ان الانسان لفی خسر(2) الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصو بالصبر(3)
در این سوره مبارکه، حضرت آفریدگار، به عصر و زمان قسم می خورد و با دو بار تاکید ، اعلام می دارد که "انسان ها، قطعا زیان کار اند، مگر آنان که به خدای واحد و پیامبران او و روز رستاخیز ایمان دارند و اعمال نیک انجام می دهند و یکدیگر را به حق و صبر سفارش می کنند".
عمل صالح، همان ترک گناه و انجام واجبات و کارهای پسندیده دیگر است. در راه تقوا و عمل صالح، شیاطین جن و انس و دشواری های فراوان، می کوشند آدمی را زمین گیر کنند. بدین سبب، رهروان صراط مستقیم خداوندی باید یکدیگر را به حق، که همان تقوا و نیکوکاری هاست، سفارش کنند و صبر پیشه کنند تا به هدف برسند. به فرموده حضرت رب العالمین، هر کس به راهی جز این در آید، باخته است.
زمان، سرمایه ی ماست. اگر با این سرمایه ی گران بها خار بکاریم یا آن را بسوزانیم یا آن را به کار خرید لجن در اندازیم، ورشکسته ایم.
زیان کار و ورشکسته ایم اگر این سرمایه را در راه نافرمانی خدا، فریب مردم، دروغ گویی، بدگویی و غیبت، تهمت، پرونده سازی و پاپوش سازی برای دیگران، ایجاد دشمنی و کینه توزی، اختلاس، دنیا طلبی و سایر گناهان فردی و اجتماعی هزینه کنیم.
اشتباه است اگر تصور کنیم که عوارض و نتایج این ورشکستگی صرفا در حیات اخروی به ما باز می گردد. در بسیاری از موارد، آثار زیان کاری و ورشکستگی از همین گیتی گریبان ما را می گیرد و البته در معنا و تجسم تمام و کامل خویش، در آن جهان بر سفره ما خواهد نشست؛ کل نفس بما کسبت رهینه...هر کس گروگان عملی است که انجام می دهد(1)
مولانا، این حقیقت و قاعده مندی خداوندی آفرینش را به زیبایی به زبان شعر در آورده است:
اين جهان كوه است و فعل ما ندا
سوي ما آيد نداها را صدا
فعل تو كان زايد از جان و تنت
همچو فرزندي بگيرد دامنت
پس تو را هر غم كه پيش آيد ز درد
بر كسي تهمت منه، بر خويش گرد
فعل تست اين غصه هاي دم به دم
اين بود معناي قَد جَفٌَ القَلَم!
اکنون به خود و جامعه خویش بنگریم. آیا هیچ اندیشیده ایم که این همه مشکلات و تلخی ها که گریبان آحاد جامعه، خانواده ها و پهنه ی جامعه را گرفته است، از کجا سرچشمه می گیرد؟
آیا اگر یکایک ما اهل ایمان و عمل صالح و امر به معروف و نهی از منکر بودیم، جامعه ما در چنگال انواع مصیبت ها گرفتار می آمد؟ آیا فقر و سرقت و فحشا و خوش نشینی رشوه خواران و اختلاس گران و کلاهبرداران در بسیاری از مناصب اداری و غیر اداری و سایر مظاهر نکبت و فرومایگی، به معنای ورشکستگی عمومی ما نیست؟!
آری،از ماست که بر ماست!
" ظهر الفساد فی البر و البحر بما کسبت ایدی الناس لیذیقهم بعض الذی عملوا لعلهم یرجعون.. فساد، به دست خود مردم و به خاطر آن چه انجام داده اند، در زمین و دریا آشکار شده است، تا خدا سزای بعضی از اعمالشان را به آن ها بچشاند بلکه باز گردند و توبه کنند.(2)
ما تا زمانی که به راه حق باز نگردیم، هر چه بیشتر بکوشیم، بیشتر به قعر منجلاب فرو خواهیم رفت. این ناموس خلقت است. در این میان، ادعای مسلمانی و حق مداری هم کارساز نیست. به ایمان و عمل کار بر آید!
امید است سال نو، سال جبران خسارت ها و زیان های ما زیان کاران باشد و مباد که در پایان این سال، دگر بار سر افکنده ی زیان های دگر باشیم.
------------------------------------
1- سوره مدثر، آیه 38
2- سوره روم، آیه 41
سال نو مبارک. نوشتار جالبتان که از دل برآمده بود، بر دل نشست. انشاءالله سلامت و موفق باشید.