بایدها و نبایدهای روزه‌داری دیابتی‌ها

معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: بیماران نباید بدون مشورت با داروساز یا پزشک معالج خود، اقدام به قطع دارو، تغییر یا کاهش دوز مصرفی، تغییر در تعداد دفعات مصرف دارو، عدم رعایت فاصله زمانی یا تغییر زمان مصرف داروهایشان کنند.

دکتر مهران ولایی در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن تبریک ماه مبارک رمضان با بیان اینکه روزه‌داری و چگونگی مصرف داروها در ماه رمضان یکی از نگرانی‌های بیماران است، گفت: در طی این ماه تغییرات بسیار زیادي در بدن رخ می‌دهد که این امر می‌تواند وضعیت بیماري و دارو-درمانی افراد را تحت تاثیر قرار دهد.

وی درباره مصرف دارو در بیمارانی که مجاز به روزه‌داری هستند و در عین حال به طور همزمان به مصرف داروها نیز نیاز دارند، افزود: راهکارهایی برای این افراد وجود دارد. برای مثال گروه‌هایی مانند زنان باردار و  شیرده، بیماران مبتلا به دیابت، فشارخون، روده تحریک‌پذیر، یبوست، زخم‌هاي گوارشی، اختلالات کلیوي و ... باید پیش از اقدام به روزه‌داري، با پزشک معالج خود درباره اقدام به روزه‌داري و همچنین نحوه مصرف داروها، مشورت کنند.

ولایی با بیان اینکه مصرف کافی آب و مایعات با توجه به نقش مهم آنها در دفع داروها و متابولیت‌های ناشی از آنها باید مورد توجه  قرار گیرد، اظهار کرد: بر این اساس در فاصله افطار تا سحر باید به میزان کافی آب و مایعات به افراد و بویژه بیمارانی که دارو مصرف می‌کنند، برسد. این اقدام ضمن تأمین نیاز بدن روزه‌داران به مایعات، به خصوص در زمانی که ماه مبارک رمضان در فصل گرما قرار دارد، شرایط لازم را برای دفع مناسب داروها و متابولیت‌های آنها از بدن فراهم می‌کند.

وی تاکید کرد که در عین حال بیماران نباید بدون مشورت با داروساز یا پزشک معالج خود، اقدام به قطع دارو، تغییر یا کاهش دوز مصرفی، تغییر در تعداد دفعات مصرف دارو، عدم رعایت فاصله زمانی یا تغییر زمان مصرف کنند. باید توجه کرد که رعایت نکردن این اصول می‌تواند منجر به عدم کارآیی دارو، عدم دستیابی به اثرات درمانی، بروز اثرات جانبی و تشدید بیماري شود.

بیماران دیابتی و روزه‌داری
معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره بیمارانی که انسولین مصرف می‌کنند، گفت: این بیماران پیش از اقدام به روزه‌داري باید با پزشک معالج خود مشورت کنند. همچنین تمامی مبتلایان به دیابت، نیاز به تنظیم و کنترل مرتب قند خون بسیار مهم است.

ولایی تاکید کرد: از طرفی بیمار و خانواده فرد مبتلا به دیابت بایـد در رابطـه بـا خطـرات احتمـالی تهدیدکننده فرد بیمار در ایام روزه‌داري مورد مشاوره قرار گرفته و همچنین در مورد علائم افزایش و کاهش قند خون، اندازه‌گیري قند خـون، تنظـیم وعـده‌هاي غذایی، فعالیت بدنی و مصرف داروها در ماه مبـارك، آمـوزش لازم را دریافت کنند. به علاوه باید روش درمان و اقدامات لازم در صـورت بـروز مشـکل به همراه بیمار آموزش داده شود.

وی در ادامه گفت: با توجه به اهمیت زیاد خطر تغییر دوز دارو در بیماران مبتلا به بیماري انسدادي ریوي (COPD) و صرع در ایام روزه‌داری، پزشکان و داروسازان باید به بیماران صرعی در رابطه با قطع دارو که منجر به بازگشت حملات تشنجی می‌شوند، مشاوره دقیق دهند. همچنین باید توصیه‌های لازم  به بیماران مبتلا به آسم که با قطع داروهاي استنشاقی و افشانه‌هاي تنفسی دچار حملات آسمی می‌شوند، ارائه شود.

ولایی در عین حال ادامه داد: در زمینه داروهای با خاصیت ادرارآور (مُدِر)، باید جهت جلوگیري از ازدست رفتن آب بدن، با نظر و مشورت پزشک معالج اقدام به کاهش دوز این داروها در بیماران روزه‌دار شود.

چگونگی درمان عفونت‌ها در روزه‌داران
وی با اشاره به چگونگی درمان عفونت‌ها در ایام ماه رمضان، گفت: جهت درمان برخی عفونت در فرد روزه‌دار، پزشک معالج می‌تواند اقدام به تجویز آنتی‌بیوتیک‌هایی کند که به جاي چند بار مصرف در طی روز، یک یا دو بار در روز مصرف شوند. همچنین در زمینه تداخلات دارو با غذا که مي‌تواند باعث كاهش، افزايش يا تاخير در رسيدن دارو به غلظت مناسب در خون شود، نیز مشورت با پزشک داروساز امری ضروری و مفید است. البته شدت تداخل و اينكه آيا اثر آن بر جذب دارو مثبت است يا منفي، به چندین مورد مانند ماهيت فيزيكي و شيميايي دارو، فرمولاسيون، نوع غذا و فاصله زماني بين خوردن غذا و مصرف دارو بستگي دارد. البته دو عامل آخر مي‌توانند طي ماه رمضان كه الگو و تركيب غذاها تغيير مي‌كند، اثر افزايش يافته‌اي داشته باشند.

ولایی در ادامه در خصوص رعایت نکات تغذیه‌ای در ماه مبارک رمضان، گفت: در این ماه رژیم غذایی باید ساده باشد و تا حد امکان به نسبت قبل از ماه رمضان، تغییر زیادی نکند. همچنین رژیم غذایی باید طوری تنظیم شود که بر روی وزن تأثیر زیادی نداشته باشد. از طرفی با توجه به ساعات طولانی ناشتا بودن، باید غذاهایی نظیر غذاهای حاوی فیبر زیاد که زمان بیشتری برای هضم نیاز دارند، مصرف کرد. این غذاها شامل غذاهای حاوی سبوس گندم، غلات و حبوبات، سبزی‌ها، مانند لوبیا سبز، نخود، ذرت، اسفناج، برگ چغندر، میوه‌های با پوست، میوه خشک شده مانند برگه زردآلو، انجیر، آلو خشک، بادام و...  است.

وی افزود: به علاوه غذاهای مصرفی باید با یکدیگر در حالت تعادل بوده و رژیم غذایی شامل همه گروه‌های غذایی مانند میوه، سبزیجات، گوشت، مرغ، ماهی، نان، حبوبات و محصولات لبنی باشد. همچنین غذاهای سرخ شده، غذاهای حاوی قند زیاد، مصرف چای و نوشیدنی‌های حاوی کافئین باید محدود شود.
 

معاون غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی ایران همچنین اظهار کرد: از نظر تغذیه‌ای، روزه  بدون سحری توصیه نمی‌شود. در افرادی که بی‌سحری روزه می‌گیرند، کمبود بیش از حد انرژی باعث می‌شود بدن از منابع چربی برای تامین انرژی استفاده کند و در اثر سوخت ناقص چربی‌ها، ترکیبات ستونی در بدن ایجاد می‌شود که منجر به ایجاد بوی بد دهان، سردرد و دردهای عضلانی شده و فرد احساس می‌کند که سالم نیست.

برای افطار چه بخوریم؟
ولایی افزود: یک روزه‌دار در طول روز با کمبود آب و نمک‌ها یا الکترولیت و قند مواجه است. بنابراین در هنگام افطار به نحو شایسته‌ای این کمبودها باید جبران شوند. شروع افطار با مایعات گرمی مانند آب، چای، شیر، سوپ سبزیجات به همراه چند عدد خرما مناسب است.

وی اظهار کرد: فرد روزه‌دار حداقل نیم ساعت بعد از صرف این وعده‌ها نخوابد. زیرا این کار باعث فشار به دهانه معده و عدم قرارگیری غذا در انتهای معده برای هضم کامل می‏‌شود و منجر به عواقبی مانند رفلاکس، نفخ و سوءهاضمه می‌شود. از طرفی خواب نیز ناآرام و مختل خواهد بود.
 
ولایی همچنین گفت: خوردن برخی میوه‏‌ها نظیر هندوانه، هلو، خیار، خربزه برای گشودن روزه پس از یک روز طولانی مناسب نیست و باعث تولید مواد نامناسب در دستگاه گوارشی می‏‌شود. آب بسیار سرد نیز در این هنگام باعث از بین رفتن حرارت ذاتی معده شده و آن را ضعیف می‏‌کند .همچنین مصرف نان، پنیر، سبزی و مایعات، به همراه خرما بهترین افطار به شمار می‌رود و صرف شام به منظور جلوگیری از ولع بعد از افطار یک تا دو ساعت بعد توصیه می‌شود.