فرارو - محمد حسین خوشوقت؛ میزبان رمضان، عمر ما را آن قدر به درازا کشید تا بتوانیم بار دیگر شب های بی مانند قدر را دریابیم. بدین سبب شایسته است خدای مهربان را شکر کنیم و از نعمت عظیمی که در اختیارمان قرار داده است بیشترین بهرها را ببریم.
روزه داری ها و عبادات رمضان، ما را آماده ی بهره گیری از شب های قدر ساخته است؛ آیا عزم کرده ایم که قدر "قدر" را بدانیم؟!
شب قدر چیست ؟
معنای قدر، تقدیر و اندازه گیرى است و در شب قدر، خداوند متعال حوادث یک سال آینده را تقدیر می کند؛ زندگى، مرگ، رزق، فقر و غنا، سلامت و بیماریو سعادت و شقاوت انسان ها و سایر اتفاقات آینده تا شب قدر بعدی، از سوی پروردگار جهان دراین شب مقدر و معین می گردد.
اما خود ما نیز در اتفاقاتی از سوی خداوند حکیم و مهربان برای ما مقدر خواهد شد، نقش خواهیم داشت.
توبه از گناهان گذشته و تصمیم جدی به پرهیز از نافرمانی خدا، دعای خالصانه و درخواست مصونیت از آتش قهر و غضب الهی ناشی از ارتکاب گناهان، تمنای سعادت دنیا و آخرت از محضر حضرت رب العالمین و خواست نیکی های ریز و درشت مادی و معنوی از درگاه ربوبی، تعیین کننده تقدیر الهی برای یک سال آینده ماست؛ یک سالی که معلوم نیست آن را به پایان بریم.
کدامین شب رمضان، شب قدر است؟
از جمع بندى چند آیه از قرآن کریم می توان دریافت که شب قدر یکى از شب هاى ماه مبارک رمضان است.
قرآن کریم از یک سو در آیه سوم سوره دخان می فرماید « انا انزلناه فى لیله مبارکه.» و از سوى دیگر در آیه 185 سوره بقره می فرماید « شهر رمضان الذى انزل فیه القرآن.» و این بدان معناست که تمام قرآن در ماه مبارک رمضان نازل شده است.
خداوند در سوره قدر نیز می فرماید: «انا انزلناه فى لیله القدر.» از مجموع این آیات استفاده می شود که قرآن کریم در یک شب مبارک در ماه رمضان که همان شب قدر است نازل شده است. پس شب قدر در ماه رمضان است. اما این که کدام یک از شبهاى ماه رمضان شب قدر است، در قرآن کریم چیزى برآن دلالت ندارد و تنها از راه اخبار می توان آن شب را معین کرد.
در بعضى از روایات منقول از ائمه اطهار علیهم السلام شب قدر مردد بین نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان است و در برخى دیگر از آن ها مردد بین شب بیست و یکم و بیست و سوم و در روایات دیگرى متعین در شب بیست و سوم است.
و اما به اعتقاد برخی مفسران بزرگ قرآن کریم مانند مرحوم علامه طباطبایی، عدم تعین یک شب به جهت تعظیم امر شب قدر است تا بندگان خدا با گناهان خود به آن شب عظیم و مبارک، توهین نکنند.
ما شایسته است با تکریم هر سه شب محتمل قدر، اطمینان یابیم که آن را درک کرده ایم و به برکات بی همانند آن دست یافته ایم.
عظمت شب قدر
در سوره قدر می خوانیم «انا انزلناه فى لیله القدر وما ادریک ما لیله القدر لیله القدر خیر من الف شهر.»
خداوند متعال براى بیان عظمت شب قدر با این که ممکن بود بفرماید: «وما ادریک ما هى هى خیر من الف شهر» یعنى با این که می توانست در آیه دوم و سوم به جاى کلمه «لیله القدر» ضمیر بیاورد، خود کلمه را آورد تا بر عظمت این شب دلالت کند. و با آیه « لیله القدر خیر من الف شهر» عظمت این شب را بیان کرد و فرمود که این شب از هزار ماه (حدود 83 سال) بهتر است.
منظور از بهتر بودن این شب از هزار ماه، بهتر بودن از حیث فضیلت عبادت است. ثواب و تاثیر اقامه نماز و تلاوت با تدبر آیات قرآن و خواندن همراه با درک و فهم دعا در این شب، معادل انجام این اعمال در طول هزار ماه است.
نزول ملائکه و روح در شب قدر
بر اساس چهارمین و پنجمین آیه ی شریفه سوره قدر (تنزل الملئکه والروح فیها باذن ربهم من کل امر سلام هی حتی مطلع الفجر)، ملائکه و "روح" که مقامش از جبراییل نیز بالاتر است، در این شب تا اذان صبح، به اذن پروردگار بر زمین و بندگان نازل می شوند و سلامت از عذاب و برکات و درودها و رحمت ویژه ی خداوندی را بر شب زنده داران و دعا کنندگان و توبه کنندگان نازل می گردانند.
از پيامبر گرامي اسلام (ص) نقل شده است که فرمود از رحمت خداوند به دور باد و نفرين بر كسي كه به شب قدر برسد و زنده باشد، اما همت نکند که آمرزيده شود.
در شب قدر چه باید کرد؟
سنت پیامبر اسلام و امامان معصوم(صلوات الله علیهم اجمعین) به ما می آموزد که در این شب بزرگ باید تا اذان صبح بیدار ماند، قرآن تلاوت کرد، توبه کرد، نماز گزارد و در عظمت خدا و یکتایی او و مالکیت اش بر جهانیان و بندگان و لزوم تبعیت محض از او و قرآنش و عترتش(روسل گرامی اسلام و اهل بیت او) و مرگ و قیامت و حساب و کتاب قیمامت و ضرورت دوری از شیطان و فریب های او تفکر کرد و عزم تقوا و بندگی خالصانه نمود.
تلاوت شعورمندانه قرآن کریم، اقامه نماز شب و دعاهایی که از معصومین به ما رسیده است، مانند دعای ابوحمزه ثمالی، در این جهت، بسیار سودمند خواهد بود.
در دعای ابو حمزه ثمالی، امام سجاد علیه السلام به ما می آموزد که اساسا چه چیزهایی مسایل اصلی ما بندگان است و ما چه چیزهایی را باید از خدا بخواهیم تا به سعادت دنیا و آخرت دست یابیم.
شفیع والای ما در شب قدر
شهادت مظلومانه امیر مومنان، علی علیه السلام، در هنگامه شب های قدر، اتفاقی معنادار و پر برکت است.
این دردانه عالم وجود که پس از پیامبر اسلام، گرانمایه ترین و برترین بنده خدا از ازل تا ابد است را باید به درگاه مهر خداوندی شفیع قرار دهیم تا عنایتی به ما کند و خواسته هامان را به هدف اجابت برساند.
علی، برای خدا و برای حفظ راه خدا و اجرای منویات خداوندی، خالصانه زیست و جهاد کرد و به فیض شهادت نایل آمد.
نقش وجود علی برای ما، نه فقط شفاعت او نزد پروردگار، که آموختن راه بندگی و شیوه آدم شدن و سعادت یافتن است. او، تجسم قرآن بود و رفتار او اگر الگوی رفتار و زندگی ما نباشد، راه به جایی نخواهیم برد گرچه تا لحظه مرگ، هر روز را روزه بداریم و شب ها به نماز بایستیم.
او در واپسین لحظات حیات دنیایی خویش، فرزندانش و بندگان پروردگار را به اموری بس مهم سفارش کرد.
با فرق شکافته و خون الود فرمود: علی به وحدانیت و یگانگى خدا گواهى مىدهد و اقرار مىكند كه محمد بنده و پیغمبر اوست، خدا او را فرستاده تا دین خود را بر دیگر ادیان پیروز گرداند. همانا نماز، عبادت، حیات و زندگانى من از آن خداست. شریكى براى او نیست، من به این امر شدهام و از تسلیم شدگان اویم .
فرزندم حسن! تو و همه فرزندان و اهل بیتم و هر كس را كه این نوشته من به او رسد را به امور ذیل توصیه و سفارش مىكنم :
1- تقوای الهى(انجام واجبات الهی و دوری از تمامی گناهان) را هرگز از یاد نبرید، كوشش كنید تا هنگام مرگ بر دین خدا باقى بمانید.
2- همه با هم به ریسمان خدا چنگ بزنید و بر مبناى ایمان به خدا متحد باشید و از تفرقه بپرهیزید، پیغمبر فرمود: اصلاح میان مردم از نماز و روزه مستحب و دائم، بر تر است و چیزى كه دین را محو مىكند، فساد و اختلاف است .
3- ارحام و خویشاوندان را از یاد نبرید، صله رحم كنید كه صله رحم حساب انسان را نزد خدا آسان مىكند.
4- خدا را! خدا را! درباره یتیمان، مبادا گرسنه و بى سرپرست بمانند.
5- خدا را! خدا را! درباره همسایگان، پیغمبر آن قدر سفارش همسایگان را فرمود كه ما گمان كردیم مىخواهد آنها را در ارث شریك كند.
6- خدا را! خدا را! درباره قرآن؛ مبادا دیگران در عمل كردن به قرآن، بر شما پیشى گیرند.
امر به معروف و نهى از منكر را ترك نكنید؛ نتیجه ترك آن این است كه بدان و ناپاكان بر شما مسلط خواهند شد و به شما ستم خواهند كرد، آن گاه هر چه نیكان شما دعا كنند، دعاى آنها برآورده نخواهد شد.
7- خدا را! خدا را! درباره نماز؛ نماز پایه دین شماست .
8- خدا را! خدا را! درباره كعبه، خانه خدا، مبادا حج تعطیل شود كه اگر حج متروك بماند، مهلت داده نخواهد شد و دیگران شما را طعمه خود خواهند كرد.
9- خدا را! خدا را! درباره جهاد در راه خدا، از مال و جان خود در این راه مضایقه نكنید.
10- خدا را! خدا را! درباره زكات؛ زكات آتش خشم الهى را خاموش مىكند.
11- خدا را! خدا را! درباره ذریه پیغمبرتان، مبادا مورد ستم قرار گیرند.
12- خدا را! خدا را! درباره صحابه و یاران پیغمبر، رسول خدا (صلى الله علیه و آله) درباره آنها سفارش كرده است .
13- خدا را! خدا را! درباره فقرا و تهیدستان، آنها را در زندگى شریك خود سازید.
14- خدا را! خدا را! درباه بردگان، كه آخرین سفارش پیغمبر درباره اینها بود.
15- در انجام كارى كه رضاى خدا در آن است بكوشید و به سخن مردم (در صورتی كه مخالف آن هستند) ترتیب اثر ندهید.
16- با مردم به خوشى و نیكى رفتار كنید چنانكه قرآن دستور داده است .
17- بر شما باد كه بر روابط دوستانه ما بین خویش بیفزایید، به یكدیگر نیكى كنید، از كنارهگیرى و قطع ارتباط و تفرقه و تشتت بپرهیزید.
18- كارهاى خیر را به مدد یكدیگر و به اتفاق هم انجام دهید، در انجام گناهان، به یکدیگر کمک نکنید و از چیزهایى كه موجب كدورت و دشمنى مىشود، بپرهیزید.
19- از خدا بترسید كه جزا و كیفر خدا شدید است .
خداوند همه شما را در كنف حمایت خود محفوظ بدارد و به امت پیغمبر توفیق دهد كه احترام شما (اهل بیت) و احترام پیغمبر خود را پاس بدارند. همه شما را به خدا مىسپارم . سلام و دورد حق بر همه شما ... .(1)
در این شب های پر فیض قدر از خداوند بزرگ بخواهیم به ما توفیق دهد تا لحظه مرگ، که نمیدانیم کی فرا می رسد، دست در دست قرآن و پیامبر و عترت او، در صراط مستقیم الهی گام نهیم و با تقوای الهی ، روز به روز بر درجات قرب و کمال خویش بیفزاییم.
آمین
--------------------------------------------------------
1- مقاتل الطالبین، صص 44 – 28، ابن اثیر، ج 3، صص 197 – 194، مروج الذهب، ج 2، صص 44 –40 .
