دکتر هوشنگ عطاپور؛ دلیلش هر چه باشد تاکنون رسانه های حامی «دولت تدبیر و امید» نتوانسته اند موفقیت ها و کامیابی های دولت را به خوبی تببین کرده و به سمع و نظر افکار عمومی برسانند. شاید حجم بالای تبلیغات رسانه های مخالفین و در صدر آنها رسانه ی ملی به اندازه ی کافی گرد و غبار کرده اند که امکان دیده شدن موفقیت های دولت، حتی برای طرفداران پرو پا قرصش نیز فراهم نشده و به همین دلیل، در بین حامیان دولت هم، منتقدان عملکرد روحانی کم نیستند.
ما در این رابطه با یک مساله جدی روبرو هستیم که باعث می شود فضای سیاسی "پر رمز و راز" شود و آن «تنها بودن رئیس دولت، در دفاع از دولت است»! زیرا در برابر این همه حجمه های تبلیغاتی، صدایی از وزرا، معاونین رئیس جمهور، استانداران و فرمانداران در دفاع از عملکرد دولت بلند نمی شود! طرفه آن که مدیران این دولت به شدت در دفاع از عملکرد خود، محافظه کاری پیشه کرده اند؛ در حالی که خدماتی که روحانی و تیم اجرایی وی برای این کشور انجام داده اند؛ در اعماق تاریخ این مرز و بوم همیشه ماندگار خواهد بود.
نیازی به برشماری لیست بلند بالایی نیست؛ اشاره ی کوتاه به چند خدمت راهبردی این دولت می تواند ذهن افکار عمومی را از این تبلیغات مسموم و زهرآگین پاک نماید:
1- مهمترین معضل کشور در آغاز به کار دولت تدبیر و امید، در حوزه ی «سیاست خارجی» بود. مساله اصلی دولت و ملت در سیاست خارجی نه «تحریم» و «تثبیت حقوق هسته ای»، بلکه «انزوای بین المللی»، «ایران هراسی»، «شیعه هراسی» و نگاه کژتابانه افکار عمومی به نظام سیاسی و مردم ایران بود که در سایه ی بی تدبیری های رئیس دولت قبل در حوزه ی دیپلماسی، تنش های فزاینده بین ایران و شورای امنیت سازمان ملل و صدور قطعنامه های سریالی علیه ایران و تحریک مجامع بین المللی بود.
دولت تدبیر و امید با «برجام» این تهدیدات را برطرف و ایران را از انزوای بین المللی خارج ساخت. اکنون ایران به عنوان کشوری که در فعل و انفعالات نظام بین المللی حضور با ثبات دارد؛ توانسته است مقصد مشارکت های اقتصادی کشورهای اروپایی گردد و بدون تردید اگر موانع داخلی مرتفع شود و دست دولت در تحکیم مناسبات سیاسی بین المللی بازتر شود، فضای مشارکت اقتصادی نیز برای سرمایه گذاران خارجی و داخلی بازتر خواهد شد.
البته همان گونه که مقام معظم رهبری تاکید فرموده اند آمریکا مانع اصلی تحقق برجام است و در تلاش است که همچنان تحریم ها را حفظ کند، ولی وحدت و اتحاد ملی تنها راه فشار به آمریکا برای تسلیم شدن در برابر اراده ی ملت ایران خواهد بود. زیرا همین تجارب اندک در ماه های اخیر نشان داده است که آمریکا و غرب در برابر اجرای برجام تاکتیکی عمل می کنند و هرجا ما مقاومت کردیم آنها مجبور به عقب نشینی هستند.
2- تهدیدات خارجی و تضمین امنیت داخلی از دیگر موضوعات اولویت دار کشور بود که با تدبیر روحانی و راهبری مقام معظم رهبری ودر سایه وحدت و همدلی نیروهای موثر اجتماعی حاصل شد. در پایان دولت دهم یک نوع ناامیدی و فضای یاس در کشور حاکم بود و به همین دلیل هم دولت شعار تدبیر و «امید» را برای جهت گیری های ملی خود انتخاب کرد.
بخشی از این فضای یاس آلود، به امنیتی شدن فضای سیاسی و تنش های داخلی و بخش دیگر به تهدیدهای نظام سلطه برمی گشت که به دنبال خود بی ثباتی اقتصادی را نیز در پی داشت. اکنون در سایه ی مدیریت نسبتاً موفق فضای سیاسی داخلی و گرایش عمده جناح های سیاسی به رقابت های سیاسی به جای تخریب و تحریم؛ حداقل در دوانتخابات گذشته با یک نوع از مشارکت فزاینده ی اجتماعی و نشاط سیاسی مواجه بودیم که موجب انباشت سرمایه اجتماعی نظام، در سطح بین المللی گردید. این ها موفقیت کمی نیستند.
3- معضل دیگر کشور در آغاز به کار دولت، تورم و رکود همزمان و رشد اقتصادی منفی، بیکاری، تعطیلی صنایع کوچک و بزرگ، فساد گسترده در حوزه مالی و بانکی، واردات بی رویه و کاهش صادرات بود. دولت در کنار تدبیر مسائل خارجی، سیاست های مالی و اقتصادی خود را نیز عملیاتی نمود که نتیجه آن کاهش تورم، ثبات اقتصادی، تثبیت ارزش پول ملی و بازار سرمایه، کاهش سود و بهره ی بانکی، حمایت از صاحبان صنایع و تولید و ایجاد فضا برای توسعه ی کسب و کار بود.
در غیاب نقدینگی و کاهش درآمدهای نفتی که منجر به کاهش بودجه های عمرانی شده؛ رکود نتیجه محتوم این سیاست هاست و "خروج از رکود مزمن" نیز نیازمند ورود بانک ها به حوزه های اشتغال و کسب و کار و توسعه فعالیت های عمرانی زیر ساختی است که با گشایش های حاصل از برجام و امکان انتقال پول فروش نفت به داخل، این موضوع نیز قطعاً بهبود پیدا خواهد کرد.
کسانی که باعث و بانی تحریم ها بودند و کسانی که زمینه ساز صدور قطعنامه ها علیه ایران شدند، خود به روشنی می دانند که بازگشت کامل آثار تحریم ها 30 سال زمان خواهد برد؛ از طرفی تمام اسباب و لوازم اعتماد سازی برای نظام بین الملل، در اختیار قوه ی مجریه نیست و سایر قوا و نهادهای حاکمیتی نیز باید در این مسیر دولت را کمک بکنند تا سرمایه ی اجتماعی لازم برای حضور جدی در بازارهای جهانی برای مدیران اقتصادی ما فراهم شود.
4- معضل دیگر کشور در آغاز به کار دولت تدبیر و امید؛ کاهش استخراج و صدور نفت و از دست رفتن بازارهای ایران بود. کشوری که همچنان بالای 70 درصد از اقتصاد ملی، به استخراج و فروش نفت وابسته است و منابع اقتصادی جایگزینی ندارد، از دست رفتن بازارهای صادرات نفت، برایش فاجعه بار خواهد بود. البته حفظ سهمیه فروش نفت در بازارهای جهانی، هرگز در تضاد با راهبرد های اقتصاد مقاومتی نیست؛ بلکه مقوّم آن است.
ما باید سهم انحصاری خود از بازار عرضه ی نفت خام را داشته باشیم تا در زمان های مناسب که قیمت جهانی انرژی دچار نوسان می شود؛ از نقش تاثیر گذاری سیاسی – اقتصادی آن منتفع شویم. اکنون دولت تدبیر و امید هم توانسته است میزان تولید نفت خود را ترمیم نماید و هم به سهم خود از بازارهای جهانی دست پیدا بکند که خود این موضوع می تواند در آینده، دامنه ی تحریم های احتمالی را محدود نماید.
5- افزایش آسیب های اجتماعی از دیگر معضلات ملی است که تاکنون مورد بی توجهی قرار گرفته است. علت این بی توجهی، به فقر دانش اجتماعی مدیران و تسلط نگاه سیاسی – اقتصادی به مشکلات جامعه بر می گردد. تاکنون کنشگران سیاسی عموماً توجهی به مسائل اجتماعی نداشتند و فکر می کردند که می توانند همه ی امورات جامعه را، با رویکردهای سیاسی حل و فصل بکنند و زمانی متوجه ناکارآمدی این روش ها شدند که با موفقیت رویکردهای پوپولیستی در امور سیاسی مواجه شدند؛ اما کار از کار گذشته بود و شکاف طبقاتی همراه با رشد توقعات توده ای ایجاد شده بود.
دولت با ارزیابی ها و پیمایش های علمی نشان داد که ما در طی یک دهه ی گذشته، با تنزل «سرمایه اجتماعی» روبرو بوده ایم و انواع آسیب های اجتماعی در سطوح جامعه ی متکثر و متنوع ایبرانی در حال گسترش است. حل و فصل این معضل جدی، نیازمند تغییر روش مدیریت سیاسی و گرایش به مدیریت اجتماعی جامعه بود که خوشبختانه در دولت تدبیر و امید این تغییر رویکرد در سطح دولت اتفاق افتاد و اکنون شخص مقام معظم رهبری پیگیر عقب ماندگی 20 ساله ی کشور در حوزه های اجتماعی و مدیریت صحیح آسیب های اجتماعی هستند.
6- از دیگر بخش هایی که مردم به شدت در مضیقه بودند، حوزه ی درمان و سلامت و سهم سنگین مردم از هزینه های سلامت بود. دولت گذشته کاملاً شفاف اعلام کرده بود که "سلامت چاه ویل است و هرچه قدر در آن هزینه بکنی، باز هم نمی توانی موفق به کاهش هزینه های مردم گردی"! به همین خاطر هم، با وزیر بهداشت و درمان وقت، به تعارض غیر قابل حل رسید و وزیر بهداشت از قطار دولت دهم پیاده شد. اما علیرغم مشکلات گفته شده، عزم این دولت در پیگیری سیاست های کلان سلامت ابلاغ شده از سوی مقام معظم رهبری، جزم بود و این جراحی در حوزه ی سلامت اتفاق افتاد.
علیرغم نقدهای جدی که به روش اجرای طرح تحول نظام سلامت وارد است؛ ولی اقدامات قابل دفاعی در کاهش هزینه های سلامتی اقشار آسیب پذیر مراجعه کننده به مراکز درمانی دولتی برداشته شده و بخش عمده ای از مراکز درمانی دانشگاهی و دولتی از نظر فضای فیزیکی، هتلینگ و تجهیزات پزشکی تحول اساسی پیدا کرده اند.
قظعا خدمات دولت تدبیر و امید در بهبود معیشت مردم بسیار بیشتر از موارد فوق العاده اندکی است که نگارنده صرفاً از باب گزیده گویی و اهم و فی الاهم کردن اشاره کرده نمود؛ ولی واقعیت آن است که اسکلت برنامه های توسعه ای دولت به خوبی در حوزه ی سیاست داخلی و خارجی اجرا شده است و آن چه مانده است، نیازمند پیگیری های اجرایی برای تحقق وعده هایی است که به درستی داده شده اند.
مثلاً بخش عمده ای از نقدینگی در اختیار دولت نیست و در دست شبه دولتی ها و خصولتی هاست. معضل قاچاق و مبارزه با فساد اقتصادی و اداری نیازمند عزم جدی سایر قواست و آزادسازی اقتصادی و حذف یارانه های کمر شکن به تنهایی از عهده ی دولت خارج است و تا زمانی که اقدامات فوق صورت نگیرد خروج از رکود نیز به سادگی ممکن نخواهد بود. اما با این اوصاف دولت موفق عمل کرده است؛ زیرا فضای آزاد گفتگو و نقادی را برای همه باز گذاشته است. همین فضای باز سیاسی اگر بتواند به عقب نشینی برخی گروه های رانتخوار و انحصار طلب منجر شود؛ می تواند به گشایش های اقتصادی نیز منجر گردد.
