bato-adv
bato-adv

كوشك احمدشاهی در احتضار

تاریخ انتشار: ۰۱:۵۶ - ۲۰ مرداد ۱۳۹۵
در شمالي‌ترين نقطه سعدآباد نرسيده به كاخ سبز رضاشاه منطقه‌اي ممنوعه قرار دارد. پله‌هايي قديمي منتهي مي‌شوند به بنايي آجري كه بر ارتفاعات سعدآباد قرار گرفته است. اينجا كوشك احمدشاهي است؛تنها بناي مجموعه سعدآباد كه از دوران قاجار باقي مانده است. تا چند سال پيش اين منطقه نظامي بود اما چند سالي است كه ميراث فرهنگي اين بنا را در اختيار گرفته است. عبور از چند سازه فلزي كه به طور نامنظمي راه ورود به پله‌هاي منتهي به بنا را مسدود كرده و نوار قرمزرنگي كه ظاهري و شكلي به دو درخت بسته شده تا از ورود بازديد‌كنندگان به محدوده كوشك احمدشاهي جلوگيري كنند، ما را مي‌رساند به دريچه كوچكي كه در حصار بنا ايجاد شده و راه را به محوطه اطراف اين بناي تاريخي باز مي‌كند.

 محوطه بنا پر از درختان شكسته‌اي است كه سال‌هاست كسي سراغ‌شان را نگرفته. دخل و تصرف‌ها در بنا كاملا مشهود است و ديوارهاي بنا، شده‌اند محلي براي ثبت شعارهايي كه با رنگ بر تن آجرهاي قاجاري جا خوش كرده‌اند. اينجا هيچ شباهتي به هيچ كدام از بناهاي قاجاري ندارد، شايد بيشتر شبيه يك اداره دولتي قديمي است با اتاق‌هايي كه ديوارهاي‌شان گچ سفيد دارد و اتاق‌هاي‌شان به هم راه دارد. هيچ نشان ارزشمندي در محدوده به چشم نمي‌خورد. ستون‌ها تخريب شده‌اند و باقيمانده‌شان هم در حال تخريب است.

در گوشه‌اي از محوطه در كنار كانكس الحاق شده در مقابل كوشك احمدشاهي زباله‌هايي كه گروه فيلمبرداري مجموعه «معماي شاه» از خود به جا گذاشته‌اند زير آفتاب در حال تجزيه شدن است و پرچمي كه در محوطه آسفالت شده روبه‌روي كوشك يك ميدان صبحگاه ساخته است، يادگار گروهي است كه براي ساخت يك سريال تاريخي اين محدوده را به عنوان لوكيشن اجاره كرده‌اند. تاريخچه بنا مي‌گويد ساخت آن از سال ١٢٩٧ و در اواخر سلطنت احمدشاه قاجار آغاز شده و در دوره حكومت رضاشاه به پايان رسيده است. بهره‌برداران بنا خانواده پهلوي بودند تا اينكه از سال ٦٩ اين بنا و متعلقات اطرافش از جمله استخر و باغ و محوطه‌هاي پيراموني در اختيار بسيج خواهران بوده و به عنوان مركز آموزشي مورد استفاده اين ارگان بود. روند تدريجي تخريب و دخل و تصرفاتي كه در بنا صورت گرفت و همچنين ممانعت از ورود مسوولان و كاركنان مجموعه سعدآباد به اين بخش از مجموعه باعث شد تا نه رسانه‌ها و نه مسوولان ميراث فرهنگي در جريان تخريب گسترده اين بنا قرار نگيرند.

 محوطه و استخر اطراف اين بنا كاملا تخريب شده و تبديل به ميدان صبحگاه شده است و تزيينات داخلي بنا هم تخريب شده‌اند و تنها ديواري سفيد از كاخ قاجارها باقي مانده است. سال ٨٠ رسانه‌ها از تخريب اين بنا توسط بولدوزرها نوشتند، در آن سال‌ها مسوولان مجموعه سعدآباد از گچبري‌هاي قاجاري براي خبرنگاران مي‌گفتند و كفپوش‌هاي آجري و خشتي، سخن از كاشيكاري‌هاي نفيس بود و درهاي منبت‌كاري شده تاريخي، اما حالا در اطراف كوشك احمدشاهي كه در مهجوريتي غريب در گوشه‌اي از مجموعه پرتكاپوي سعد آباد در حال احتضار است، اثري از نشانه‌هاي قاجاري نيست.

نزديك به ٢٢ سال ورود كارشناسان ميراث فرهنگي به اين بنا ممنوع بوده، ٢٢ سال اين بنا مورد تغيير و دخل و تصرف قرار گرفته و حالا به عنوان لوكيشن فيلمبرداري در اختيار گروه‌هاي مختلف قرار مي‌گيرد و هنوز هم كارشناسان ميراث فرهنگي (با وجود اينكه بنا در اختيار سازمان ميراث فرهنگي است) فرصت اين را پيدا نكرده‌اند كه نبض اين بنا را بگيرند و احوالي بپرسند از تنها بناي قاجاري مجموعه و تنها وعده بررسي شرايط را مي‌دهند.

هرچند ظواهر امر نشان مي‌دهد كه مدت‌هاست كسي در آن تردد نداشته. سال ٩٢ بود كه مسوولان ميراث فرهنگي و مديران مجموعه سعدآباد با خرسندي خبر بازپس‌گيري اين بنا را از يك ارگان نظامي اعلام كردند، اما از مهر ماه ٩٢ تا به حال هيچ اقدام موثري در راستاي مرمت و احياي اين بنا انجام نشده است و گويي تنها به عنوان بنايي كه چندان در منظر عموم نيست در اختيار گروه‌هاي فيلمبرداري قرار مي‌گيرد و شاهد آن هم اينكه امروز بعد از گذشت حدود ٣ سال در اطراف اين بنا تنها بقاياي دكور گروه‌هاي فيلمبرداري موجود است.

 بيوك موسوي، مدير مجموعه سعدآباد در مورد برنامه‌هاي اين مجموعه در خصوص مرمت و احياي اين بنا به «اعتماد» مي‌گويد: «تخريب‌ها و آسيب‌هايي كه به بنا رسيده است مربوط به دوره‌هاي مديريتي قبل است. در حال حاضر طرح مرمت كوشك احمدشاهي تهيه شده است، بعد از تاييد و تصويب طرح در كميته فني ميراث فرهنگي ما آمادگي اجراي اين طرح را در محوطه بنا داريم. در حال حاضر در حال بررسي هستيم، بررسي و اجراي طرح مرمت هم استانداردهايي دارد، اقداماتي كه در اين مجموعه انجام مي‌شود تحت شرايط خاص و نظارت‌هاي خاص انجام مي‌شود و مستلزم نظارت‌هاي مستمر است، اما به كلي مرمت احمدشاهي جزو اولويت‌هاي ما در مجموعه است.»

موسوي در خصوص دريافت خسارت از نهادي كه در اين بنا دخل و تصرف انجام داده است و آسيب‌هاي جدي به داخل و محوطه بيروني بنا وارد آورده است هم مي‌گويد‌: «در مورد آسيب‌هاي وارد شده ما پيگيري‌هاي لازم را انجام مي‌دهيم.»

محمدحسن طالبيان، معاون ميراث فرهنگي سازمان هم در مورد آينده كوشك احمدشاهي مي‌گويد: «مرمت اين بنا جزو اولويت‌هاي سازمان است. در حال حاضر كارشناسان در حال بررسي بنا هستند و به محض اينكه اعتبارات لازم براي اين مرمت در اختيار سازمان قرار بگيرد مرمت را آغاز مي‌كنيم.»سال ٨٠ بود كه نهاد مربوطه اقدام به ساخت ديوار در اطراف بنا كرد و به كلي اين محدوده از كاخ را با يك تابلوي «منطقه نظامي» از مجموعه سعدآباد جدا كرد، اتفاقي كه باعث تعجب بازديد‌كنندگان داخلي و خارجي بود كه چرا در يك مجموعه فرهنگي- تاريخي يك منطقه نظامي تعريف شده است، اما اين سوال تا سال‌ها بي‌جواب باقي ماند و حالا ردپاي اين منطقه نظامي در عرصه و عيان اين بنا باقي مانده است. هر چند كه ميراث فرهنگي هم در سه سالي كه اين بنا را در اختيار گرفته است اقدام خاصي براي نجات آن انجام نداده است. مجموعه فرهنگي- تاريخي سعدآباد در تاريخ ٢٤ دي ماه ١٣٧٦ در فهرست آثار ملي ثبت شده است.

يعني زماني كه كوشك احمدشاهي در اختيار ارگاني غير از ميراث فرهنگي بوده و دخل و تصرفات و تخريب‌هاي صورت گرفته در اين بنا در سال ٨٠ به اوج خود رسيده است. سوالي كه مطرح است، اين است كه تغييراتي كه به گفته مسوولان وقت مجموعه سعدآباد، موجب تخريب گچبري‌ها و كاشيكاري‌ها و ديگر تزيينات ارزشمند بنا شده است، طبق قوانين ثبت آثار، تخلف محسوب مي‌شود يا نه؟ و چنانچه تخلفي در اين زمينه صورت گرفته است اقدام ميراث فرهنگي در اين مورد چه خواهد بود؟ آيا تمام آسيب‌هاي وارد شده به اين بنا در دوران استقرار بسيج خواهران در اين بنا بوده يا در سه سال اخير و با بي‌تفاوتي مسوولان مجموعه تشديد شده است؟ قرار دادن اين بناي نيمه‌مخروبه در اختيار گروه‌هاي فيلمبرداري تا چه ميزان مي‌تواند تخريب اين اثر ملي را سرعت بخشد؟ و سوالات بسياري كه شايد پاسخ بسياري از آنها اين است كه: «اين تخريب‌ها در زمان مديريت ما صورت نگرفته است.»

bato-adv
bato-adv
bato-adv